تصمیم بزرگ مردمان یخی

 سید مصطفی صابری _ روزنامه خراسان / گرینلند جزیره‌ای که در روزهای کودکی با تصویرش روی نقشه که گاهی به‌خاطر برآورد اشتباه در مقیاس و پیاده‌سازی از آفریقا هم بزرگ تر دیده می شد و ما را شگفت‌زده می‌کرد این‌روزها در مرکز اخبار است؛ از ادعاهای عجیب ترامپ درباره این جزیره خودمختار که بخشی از قلمروی پادشاهی دانمارک محسوب می‌شود تا واکنش مردم این کشور که در یک نظرخواهی ۸۵ درصدشان با پیوستن به آمریکا مخالفت کردند و البته کنایه صریح عراقچی به ترامپ که در واکنش به اظهارات ترامپ مبنی بر انتقال فلسطینی‌ها به سایر کشورها گفته بود: «پیشنهاد می‌کنم اسرائیلی‌ها را به گرینلند بفرستید». کنایه‌ای که هم با نظرات مثبت کاربران عرب‌زبان در فضای مجازی مواجه شده بود و هم به سرعت در رسانه‌های جهان و حتی بین عبری‌زبانان بازتاب داشت. سیر این اتفاقات بهانه خوبی شد تا سراغ گرینلند برویم که کمتر درباره آن می‌دانیم و از ویژگی‌های این سرزمین و مردمانش بگوییم.


چه‌شد گرینلند معروف شد؟
گرینلند با مساحت ۲ میلیون و ۱۶۶ میلیون کیلومتر و جمعیت کمتر از ۶۰ هزار نفری، یکی از کم تراکم‌ترین نقاط دنیاست؛ طوری‌که در هر کیلومتر مربع از این سرزمین خودمختار، کمتر از ۰.۰۳ نفر زندگی می‌کنند؛ درحالی‌که میانگین ‌تراکم جمعیت جهان ۶۱ نفر در هر کیلومترمربع است. این جزیره پوشیده از یخ که در نیمکره شمالی و شمال کانادا قرار دارد، بخشی از خاک دانمارک محسوب شده؛ اما خودمختار است و طی چند روز اخیر به‌خاطر ادعاهای ترامپ، مبنی بر این‌که خواهان خرید آن‌جا و الحاقش به آمریکاست مورد توجه قرار گرفته است. البته با وجود ادعاهای ارضی «دونالد ترامپ» بر سر این جزیره، ۸۵ درصد از ساکنان آن با پیوستن به ایالات متحده مخالف هستند.


نمی‌خواهیم آمریکایی باشیم!
ماجرا از این قرار است که «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا، در اوایل ماه میلادی جاری اعلام کرد که کنترل واشنگتن بر گرینلند برای امنیت ملی آمریکا حیاتی است و دانمارک باید کنترل این جزیره راهبردی را به ایالات متحده واگذار کند اما نظرسنجی مذکور که توسط مؤسسه «وریان» انجام شد، نشان داد که تنها ۶ درصد از مردم گرینلند از ایده پیوستن به آمریکا استقبال می‌کنند، در حالی که ۹ درصد هنوز تصمیمی در این زمینه نگرفته‌اند.
بودجه ۲ میلیاردی دانمارک برای حفظ گرینلند
همزمان با انتشار نتایج این نظرسنجی در روز سه‌شنبه، «مته فردریکسن»، نخست‌وزیر دانمارک در واکنش به این نظرسنجی گفت: «از این‌که این نظرسنجی نشان می‌دهد بسیاری از مردم گرینلند خواهان ادامه همکاری نزدیک با دانمارک هستند، خوشحالم. البته این همکاری احتمالاً در آینده شکل متفاوتی به خود خواهد گرفت، چراکه همه چیز در طول زمان تغییر می‌کند». دولت دانمارک چند روز قبل هم اعلام کرد که ۲ میلیارد دلار برای تقویت حضور نظامی خود در قطب شمال هزینه خواهد کرد. گرینلند که از نظر مساحت بزرگ‌تر از مکزیک است، در سال ۲۰۰۹ به خودمختاری گسترده دست یافت؛ از جمله حق برگزاری همه‌پرسی برای اعلام استقلال از دانمارک. نخست‌وزیر گرینلند که تلاش زیادی برای استقلال این جزیره انجام داده، بارها تاکید کرده است که این سرزمین فروشی نیست و آینده آن به تصمیم مردمش بستگی دارد.
اسرائیلی‌ها را بفرستید آن‌جا!
از طرفی عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان هم چند روز قبل و درجریان مصاحبه‌اش با «اسکای نیوز» در واکنش به پیشنهاد دونالد ترامپ مبنی بر انتقال و پاک سازی فلسطینی‌های ساکن غزه به مصر و اردن گفت: «به‌ جای فلسطینی‌ها، صهیونیست‌ها به‌ گرینلند فرستاده شوند» وزیر امور خارجه با تاکید بر این موضوع که فرستادن صهیونیست‌‌ها به ‌گرینلند به معنای با یک تیر دو نشان زدن است، بیان کرد: «پیشنهاد رئیس‌جمهور آمریکا برای پاک سازی غزه از فلسطینیان خشم در منطقه را برانگیخته است». در ادامه مارکو روبیو وزیر امورخارجه آمریکا هم در مصاحبه خود با رسانه‌ها، مسئله گرینلند را مسئله‌ای مرتبط با «منافع ملی» این کشور توصیف و تصریح کرد که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، واقعاً قصد خرید گرینلند را دارد. کارشناسان معتقدند گرینلند به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود و همچنین وجود مواد معدنی مهم، برای آمریکا اهمیت دارد. از سوی دیگر، آب‌شدن یخ‌ها در آینده‌ای نزدیک می‌تواند مسیرهای تجاری جدید و فضاهای بیشتری را برای حفاری‌های نفت و گاز در این منطقه ایجاد کند و با این اوصاف اصرار ترامپ و حتی متوسل شدن احتمالی او به زور را می‌توان درک کرد.


سفری کوتاه به سرزمین کالاالیت‌ها
جمعیت گرینلند در سال ۲۰۱۸ حدود ۵۶ هزار نفر بود و برآورد می‌شود هنوز زیر ۶۰ هزار نفر باشد که بیشترشان را افراد بومی کالاالیت تشکیل می‌دهند. زبان رسمی گرینلند، زبان گرینلندی (کالاالیت) است، اما زبان دانمارکی هم به عنوان زبان دوم در این سرزمین استفاده می‌شود. جالب است بدانید این جزیره کم جمعیت با مساحت تقریبی ۲ میلیون و ۱۶۶ کیلومترمربع، بزرگ ترین جزیره جهان به حساب می‌آید. این سرزمین به دلیل پوشش یخی عظیم خود شناخته شده است که تقریباً ۸۰ درصد از مساحت آن را پوشانده است. یخچال‌های طبیعی از جاذبه‌های گردشگری این سرزمین هستند. در گرینلند، شکار و ماهیگیری از فعالیت‌های اقتصادی اصلی به حساب می‌آیند. صنعت معدنکاری هم در این سرزمین رو به توسعه است. گرینلند همچنین به دلیل داشتن منابع طبیعی مانند آهن، مس و اورانیوم، مورد توجه کشورهای جهان است. همچنین به‌دلیل شرایط آب و هوایی خاص و دور بودن از مراکز جمعیتی، گرینلند یک مکان منحصربه فرد برای پژوهش‌‌های علمی است. این سرزمین میزبان چندین ایستگاه تحقیقاتی در زمینه‌های مختلف از جمله تغییرات اقلیمی، نجوم و علوم زمین است. این جزیره بزرگ با تاریخ، فرهنگ و طبیعت منحصربه فرد خود، یک مقصد جالب برای گردشگران و پژوهشگران است. این سرزمین نه تنها به عنوان بخشی از میراث فرهنگی جهانی شناخته می‌شود، بلکه به عنوان یک منطقه در حال توسعه، تلاش می‌کند تا به‌طور پایدار از منابع خود استفاده کند و در عین حال با چالش‌های محیطی و اقتصادی جهانی هماهنگ باشد.

کوتاه از تاریخ گرینلند
اتحاد دانمارک و نروژ  شاید وقتی درباره سرزمینی پوشیده از یخ و مرموز مثل گرینلند فکر می‌کنیم به‌خاطر جمعیت بسیار کمی که دارد، تصور کنیم تاریخ کم فراز و نشیبی هم داشته باشد. اما ماجرا طور دیگری است. به‌طور مثال در سال ۱۲۶۲، گرینلند به عنوان بخشی از قلمروی نروژ به دانمارک پیوست.
دوره استعمار  در سال ۱۷۲۱، دانمارکی‌ها به گرینلند بازگشتند و شروع به استعمار این منطقه کردند. حالا این‌که در دل این سرزمین یخی در آن زمان که امکانات لازم برای اکتشاف معادن کم بوده دنبال چه بودند، بماند.
قرارداد کیلف  در سال ۱۸۱۴، با امضای معاهده کیلف، دانمارک حق حاکمیت بر گرینلند را به دست آورد. حاکمیتی که تا امروز به اشکال مختلف پابرجاست و البته گاهی بیشتر از منافع، به‌خاطر مصالح حیثیتی و چشم‌انداز آینده گرینلند، خرج روی دست دانمارکی‌ها گذاشته است.
دولت خودمختار   گرینلند از سال ۱۹۷۹ خودمختاری بیشتری به دست آورد و در سال ۲۰۰۹، قدرت‌های بیشتری در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی کسب کرد. حالا کشوری با زیر ۶۰ هزار نفر جمعیت یک نخست‌وزیر دارد که خودش از چهره‌های پرتلاش در زمینه خودمختاری این سرزمین بوده است.
تنش با ترامپ  درباره تلاش‌های دونالد ترامپ برای خرید گرینلند، این موضوع در سال ۲۰۱۹ مطرح شد. ترامپ از آن زمان با بیان این‌که گرینلند، به عنوان یک سرزمین بزرگ و دارای منابع طبیعی غنی، می‌تواند یک فرصت اقتصادی برای آمریکا باشد، پیشنهاد خرید این جزیره را داد. این پیشنهاد به شدت مورد انتقاد قرار گرفت و مخالفت مردم گرینلند را به همراه داشت.


چرا مردم گرینلند با پیوستن به آمریکا مخالف هستند؟
درباره مردم سرزمینی مثل گرینلند که انسجام اجتماعی در آن به‌خاطر تراکم کم جمعیتی و پراکندگی آن پایین است و از طرفی قرن‌ها استعمار را بدون خشونت و دفاع جدی تجربه کرده و هنوز هم کاملاً مستقل نیست، شاید این سوال وجود داشته باشد که چرا ۸۵ درصد مردمش قویاً با پیوستن به آمریکا مخالف هستند؟ علل مخالفت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
احساس ملی و خودمختاری   به‌رغم سال‌ها استعمار توسط دانمارک، فاصله زیاد و نوع حکمرانی دانمارک باعث حفظ هویت مردم گرینلند شده بود؛ اما در حال‌حاضر  مردم به ویژه جامعه بومی کالاالیت احساس می‌کنند که این پیشنهاد تهدیدی برای هویت فرهنگی و سیاسی آن‌هاست.
نگرانی‌های اقتصادی  چنین تغییر بزرگی می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد؛ درحالی‌که مردم گرینلند درحال حاضر در تعادل مناسبی زندگی می‌کنند. برای همین بسیاری از مردم نسبت به این‌که خرید توسط آمریکا ممکن است منجر به تغییرات اقتصادی و اجتماعی ناخواسته و مشکلات نظارتی شود، نگران هستند.
تاریخ استعماری   تجربه‌های تلخ گذشته، باعث عمیق‌تر شدن احساسات منفی نسبت به پیشنهادهایی از این دست می‌شود که توام با نادیده گرفتن حق مردم بومی و تعیین تکلیف توسط قدرت‌های خارجی است.



کمی از سبک‌زندگی مردم گرینلند
شاید جالب باشد بدانید مردم گوشه‌ای دورافتاده از دنیا که کمتر از زندگی‌شان خبر داریم چه‌می‌کنند؟ به‌ویژه این‌که این منطقه به‌دلیل سیاست‌های منحصر به فرد خود و همین‌طور جدایی از سایر نقاط جهان مورد توجه بوده است. جالب است بدانید که گرینلند با وجود جمعیت کم خود دارای فرهنگ و تاریخ غنی است. مردم بومی که اکثریت جمعیت را تشکیل می‌دهند، هزاران سال است که در این منطقه زندگی می‌کنند و سنت قوی در شکار، ماهیگیری و هنر دارند. این جزیره عمدتاً پوشیده از یخ است و درصد کمی از زمین قابل سکونت است؛ برای همین محیط خودش را به زندگی مردم تحمیل می‌کند. مردم بومی گرینلند، به ویژه گروه کالاالیت‌ها که به آن‌ها اینوئیت هم می‌گویند دارای ویژگی‌های جالبی هستند که در ادامه مرورشان می‌کنیم:

خوداتکایی شگفت‌انگیز  کالاالیت‌ها فرهنگ و تاریخ بسیار قدیمی دارند که به هزاران سال پیش برمی‌گردد. آن‌ها از نسل‌های پیشین خود به عنوان شکارچیان و ماهیگیران درس‌هایی را آموخته‌اند که در زندگی روزمره‌شان صدق می‌کند. این موضوع باعث شده مردم بومی خوداتکایی قدرتمندی در مواجهه با طبیعت داشته باشند.
رابطه عمیق با طبیعت  این گروه‌ها به شدت با محیط زیست و طبیعت ارتباط دارند. زندگی آن‌ها به شکار و جمع‌آوری غذا بستگی دارد و آن‌ها به خوبی با چرخه‌های طبیعی و تغییرات آب و هوایی سازگاری دارند.
زبان و ادبیات   کالاالیت‌ها زبان خاص خود را دارند که به عنوان زبانی از خانواده‌های زبان‌های اسکیمو‌آلیوتیک شناخته می‌شود. داستان‌ها، افسانه‌ها و هنرهای سنتی بخشی از هویت فرهنگی آن‌ها را تشکیل می‌دهد. در چنین سرزمینی سنت‌های شفاهی و اسطوره‌ها پررنگ هستند.
هنر و صنایع دستی  این قوم دارای سنت‌های هنری قوی هستند. مجسمه‌سازی، نقاشی و دوخت‌ و دوز از جمله کارهایی است که نشان از خلاقیت و مهارت‌های دستی آن‌ها دارد. هنر و صنایع دستی اینوئیت متنوع است و نشان دهنده ارتباط نزدیک آن‌ها با دنیای طبیعی است. هنرمندان اینوئیت حکاکی‌های زیبایی از سنگ، استخوان و عاج خلق می‌کنند که اغلب حیواناتی مانند فک‌ها، نهنگ‌ها و خرس‌ها را به تصویر می‌کشند. جواهرات اینوئیت اغلب از مواد طبیعی مانند استخوان، شاخ و سنگ ساخته می‌شوند و می‌توانند شامل آویز، گوشواره و انگشتر باشند. لباس‌های سنتی اینوئیت از پوست و خز حیوانات ساخته و شامل اقلامی مانند پارکا، چکمه و دستکش می‌شوند. این اقلام هم کاربردی و هم تزئینی هستند و دارای الگوها و طرح های پیچیده اند.
ساختار اجتماعی  جامعه کالاالیت‌ها معمولاً ساختاری قبیله‌ای دارند و به خانواده و گروه‌های اجتماعی اهمیت زیادی می‌دهند. همکاری و حمایت از یکدیگر در زندگی روزمره آن‌ها بسیار مهم است. اقتضای چنین جامعه‌ای آن است که خانواده هسته‌ای شامل پدر و مادر و فرزندان کم‌رنگ شده و خانواده گسترده مرکز توجه است. ساختار اجتماعی مردم اینوئیت بر پایه خویشاوندی استوار است و خانواده و جامعه نقش اصلی را در زندگی آن‌ها ایفا می‌کنند. جامعه اینوئیت‌ها به طور سنتی حول خانواده‌های گسترده سازمان دهی می‌شود و اعضای آن با هم برای شکار، ماهیگیری و تامین نیازهای گروه کار می‌کنند. بزرگان محترم هستند و نقش مهمی در انتقال دانش و سنت به نسل‌های جوان دارند. احترام به گذشتگان و توجه به آیین‌ها برای‌شان اهمیت زیادی دارد.
رسانه‌ها   چشم‌انداز رسانه‌ای در گرینلند به دلیل جمعیت کم و موقعیت دورافتاده این کشور منحصربه‌فرد است. گرینلند یک ایستگاه تلویزیونی ملی به نام KNR  دارد که اخبار، سرگرمی و برنامه‌های آموزشی را به دو زبان گرینلند و دانمارکی پخش می‌کند. بسیاری از خانه‌ها به تلویزیون ماهواره‌ای هم دسترسی دارند که به آن‌ها امکان تماشای کانال‌های دانمارکی و بین‌المللی را می‌دهد. اما برخلاف تصور رایج که مشکلات زیست محیطی دسترسی به اینترنت را کم کرده؛ این دسترسی در گرینلند نسبتاً گسترده است و بیش از ۹۰ درصد خانوارها به اینترنت دسترسی دارند. با این حال، سرعت اینترنت می‌تواند کند و گران باشد؛ به خصوص در مناطق دورافتاده. تنها چند سینما در گرینلند وجود دارد که بیشتر در شهرهای بزرگ تر قرار دارند. این سینماها ترکیبی از فیلم های گرینلند، دانمارکی و بین المللی را نمایش می‌دهند. همچنین یک صنعت فیلم کوچک اما روبه‌رشد در گرینلند وجود دارد، با فیلم سازانی که فیلم‌های مستند، فیلم کوتاه و فیلم‌های بلند تولید می‌کنند که فرهنگ و هویت اینوئیت در آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
​​​​​​​