ادای احترام پاپ به موسیقی مقامی خراسان

مجید حسین زادهـروزنامه خراسان/نیشابور، شهر فرهنگ و هنر و ادب و پایتخت تمدنی منطقه خراسان، امسال و برای نخستین نوبت، در روزهای اخیر میزبان بخشی از آواها و نواهایی از چهلمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر بود؛ آواها و نواهایی که هم از موسیقی مقامی خراسان و هم از هنر موسیقایی پاپ نمایندگی کرد. خبرنگاران روزنامه خراسان و رسانه خراسان آنلاین، در جریان برگزاری این رویداد در نیشابور، گزارش ها، گفت وگوها و اخبار متعددی را در مجموعه رسانه های خراسان منتشر کردند. این جشنواره که به همت حامد طاهری طهرانیان، از نوازندگان و آهنگ‎سازان مشهدی به عنوان دبیر، مورد توجه مخاطبان فرهنگ دوست استان قرار گرفت، عرصه و صحنه هنرنمایی هنرمندان دوست داشتنی موسیقی مقامی خراسان بود؛ اجراها و دوتارنوازی این هنرمندان، باری دیگر صدا و نوای بزرگانی همچون زنده یادان حاج قربان سلیمانی، نورمحمد درپور، غلامعلی پورعطایی، عثمان محمدپرست، شریف زاده و دیگر بزرگان و اسطوره های این هنر و گنجینه مقامی و بومی خراسان را زنده کرد. در حاشیه اجراهای این هنرمندان، ما به سراغ تعدادی از آن ها رفتیم و حال و روز این موسیقی را گفت وشنود کردیم. 

 گلایه مقامی خوان خراسانی از مهران مدیری
نام استاد حسن عابدینی که اهل شهرستان کاشمر است، با ترانه‌هایی همچون «بیا بریم دشت» گره خورده است. این ترانه که در مرکز خراسان رضوی با نام «صیاد» معروف است تا امروز توسط چندین خواننده به صورت سنتی اجرا شده است اما در بسیاری از موارد نامی از استاد عابدینی به میان نمی آید. مهران مدیری نیز چند سال قبل این تک آهنگ را بازخوانی کرد و بازهم نامی از خالق اثر نبود . این نوازنده و خواننده پیش‎کسوت موسیقی مقامی در این باره به ما گفت: آهنگ وقتی زیباست و از دل برمی‌آید، به دل می‌نشیند. ۳۲ سال پیش «آهوی دشت» را برای اولین بار خواندم و باعث افتخارم است که محتوای این شعر ویژه است و برای محیط زیست است. شنونده کیف می‌کند که هم پرمعنا و هم زیباست. تا امروز خوانندگان زیادی این موسیقی را بازخوانی کرده اند .مدتی پیش مهران مدیری هم «آهوی دشت» را خواند و خیلی شنیده شد. انتظار داشتم لااقل یادی از شهر کاشمر کند و بگوید این آهنگ ساخته بنده است که در کاشمر ساکن هستم. آقای مدیری کار قشنگی نکرد. توقع داشتم یا نام خودم را ببرد چون این اثر توسط بنده خلق شده بود، یا به شهر کاشمر اشاره کند. به او گفته بودند که شعر را حسن عابدینی از کاشمر گفته اما هیچ اشاره‌ای نکرد. از او گلایه دارم ولی او هیچ وقت چیزی در این باره نگفت، اما حالا که از آن سال ها می گذرد و تمام شده است.
او همچنین درباره این جشنواره گفت: انتظار نداشتم این قدر از نخستین جشنواره موسیقی فجر خراسان رضوی استقبال شود. سالن کاملاً پر شده بود. ای کاش این جشنواره ۱۰ سال قبل در استان ما برگزار می‌شد. خراسان رضوی و موسیقی خراسان، عرصه هنرمندان بزرگ و یک موسیقی غنی است. 

حضور احتمالی موسیقی مقامی خراسان در سریال پایتخت
بصیر احمدی، از هنرمندان فعال موسیقی مقامی در تربت‌جام،  از نوازندگان خوش پنجه خراسانی است که در خلال این جشنواره متوجه شدیم  در کنار آریا عظیمی نژاد در مجموعه پایتخت همکاری هایی داشته است . او در این باره می گوید: این افتخار نصیبم شد که در کنار مجموعه قوی سریال پایتخت و استاد آریا عظیمی نژاد باشم. من هم چند کار برای مجموعه پایتخت ضبط کردم، چند قطعه آوازی است از دوبیتی خوانی های معروف منطقه جام. چند موسیقی ضربی هم خواندیم و یکی از آن ها توفیق شد که درباره امام رضا(ع) باشد. البته چون هنرمندان دیگر هم بودند و افراد دیگر هم آواز خواندند، قرار است در قسمت های مختلف از این موسیقی ها در سریال استفاده و پخش شود.
یک نکته بارز درباره آقای عظیمی نژاد که یک آهنگ‎ساز حرفه ای است، این است که نگاه حمایتی نسبت به موسیقی نواحی داشت، نه فقط موسیقی خراسان بلکه همه اقوام و نواحی ایران را حمایت می کند. به نظرم حال و هوای شخصی ایشان با موسیقی نواحی راحت تر است.

دور دنیا با دوتار خراسان
رضا سلیمانی نوه زنده یاد حاج قربان سلیمانی که از  استادان  بی‌بدیل موسیقی مقامی بود را در راهروهای این جشنواره دیدیم. او از سال ۱۳۷۰ همراه با پدربزرگش به اجراهای متفاوتی رفته  و تجربیات فراوانی در کنار پدر بزرگش کسب کرده بود. وقتی از او خواستیم مختصری از خاطراتش و اجراهای جهانی حاج قربان برایمان بگوید، چنین گفت:
«سال ۱۳۷۱ حاج قربان سلیمانی در عرض یک‌سال ۶ بار در فرانسه اجرا داشت. بعد از آن من هم برای اجرا به آمریکا دعوت شدم، اما گذرنامه نداشتم و نتوانستم برای اجرا بروم. پدربزرگم در آمریکا، هلند، تاجیکستان و... ده‌ها برنامه اجرا کرد. دو ساعت در لندن پدر و پسر اجرا داشتند که خیلی استقبال شد. یکی از ویژگی‌های جالب حاج قربان این بود که تمرین خاصی نداشت. همان اول سازها را کوک می‌کردیم و شروع می‌کردیم.
یکی دیگر از ویژگی‌های بارز حاج قربان این بود که از اول محرم تا بعد از ماه صفر، ساز را کلاً جمع می‌کرد و احترام خاصی برای امام حسین(ع) قائل بود.»
این خاطرات و اجراهای جهانی نشان‌دهنده تأثیر عمیق و گسترده موسیقی مقامی خراسان در جهان است و اهمیت حفظ و ارتقای این هنر سنتی را یادآور می‌شود. همچنین، خاطرات او از سفرها و اجراهای جهانی حاج قربان، جذابیت و تأثیرگذاری این استاد بی‌بدیل و همچنین موسیقی مقامی خراسان  را بیش‌ازپیش نشان می‌دهد.

تعظیم پاپ خوان ها در برابر موسیقی و تمدن خراسان
یکی از بخش‌های جذاب جشنواره موسیقی فجر امسال در خراسان، اجرای خوانندگان پاپ شناخته‌شده کشور بود. در این میان، گرشا رضایی و محمد علیزاده جزو خوانندگانی بودند که در اجراهای خود همواره بر اصالت و اهمیت موسیقی مقامی خراسان تأکید داشتند. در بخش پاپ، گرشا رضایی برای مردم فرهنگ‌دوست استان اجرا داشت. او در بین اجرایش، چندبار به فرهنگ و تمدن استان خراسان، مشهد و نیشابور اشاره کرد که مورد استقبال و تشویق حاضران در سالن قرار گرفت.
گرشا رضایی در گوشه‌ای از صحبت‌هایش به موسیقی مقامی خراسان و اهمیت این موسیقی و پشتوانه باشکوه آن اشاره کرد و گفت: «اگر من مشهدی بودم، با شاه فالوده نمی‌خوردم. دلیلش این است که اگر شما پشت سرتان را نگاه کنید، هرچه آدم بزرگ در تاریخ بشر هست، مال خراسان و مشهد بوده است. خلاصه که ما افتخار می‌کنیم امشب در کنار شما هستیم. سرچشمه فرهنگ و تمدن تاریخ همه بشر، خراسان بزرگ است. حتماً همین‌طور است. حضرت فردوسی، مولانا و بزرگ‌ترین نماد زیبایی آواز ایرانی، استاد شجریان، از خطه خراسان هستند. هرچه درباره خراسان بگوییم، کم گفتیم و همه می‌دانند ۹۰ درصد المان‌های فرهنگی تاریخ ایران‌زمین متعلق به خراسان بزرگ است.»
این اجرای پرشور و تأکید بر اهمیت فرهنگ و موسیقی خراسان نشان‌دهنده احترام و ارزش قائل شدن هنرمندان پاپ برای میراث غنی این منطقه بود. حضور چنین هنرمندانی در جشنواره، نقش مهمی در ارتقای آگاهی عمومی از موسیقی مقامی خراسان و حفظ و ترویج این فرهنگ باستانی ایفا می‌کند.
​​​​​​​
محمد علیزاده: در تنهایی ام موسیقی مقامی خراسان گوش می کنم
محمد علیزاده از دیگر خوانندگانی بود که در این جشنواره لابه لای اجراهای خود به  موسیقی مقامی خراسان و اهمیت آن اشاره کرد و گفت: به نظرم موسیقی مقامی خراسان بهترین و با احساس ترین موسیقی مقامی در خراسان است. من سال‌ها پیش، نوجوان بودم، روی موسیقی مقامی خراسان خیلی تحقیق کردم. من هر وقت تنها می شوم، برای خودم یک غار تنهایی دارم، هر وقت به آن جا می روم، در غار تنهایی ام همیشه موسیقی مقامی خراسان گوش می دهم. این را به شما گفتم که بگویم موسیقی این خاک و موسیقی که در این خطه هست، بی نظیر است. از موسیقی خودتان که موسیقی مقامی است، غافل نشوید، ترویجش دهید و مروج این موسیقی باشید؛ باید بیشتر به آن توجه شود.