سینما علیه ترامپ!

طغیان هنرمند افسانه‌ای علیه ترامپ
اولین شگفتی جشنواره کن ۲۰۲۵ جایی رقم خورد که رابرت دنیرو برای دریافت نخل طلای افتخاری به صحنه آمد. او در سخنرانی آتشین خود، مستقیماً دونالد ترامپ را هدف گرفت و او را «رئیس‌جمهور بی‌فرهنگ آمریکا» خواند. دنیرو در میان تشویق‌های ممتد حضار گفت: «در کشور من، ما داریم با تمام قوا برای دموکراسی‌ای که روزی آن را بدیهی می‌دانستیم، می‌جنگیم. این مبارزه به همه ما مربوط است، زیرا هنر جایی‌ است که مردم را کنار هم می‌آورد. هنر به‌دنبال حقیقت است، تنوع را می‌پذیرد و دقیقاً به همین دلیل تهدیدی برای مستبدان و فاشیست‌هاست». وی در ادامه با انتقاد شدید از دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، بدون نام بردن مستقیم، وی را «رئیس‌جمهور بَربَر آمریکا» خواند و گفت: این فرد اکنون رئیس یکی از مهم‌ترین نهادهای فرهنگی کشور ما (مرکز کندی) شده، بودجه هنر، علوم انسانی و آموزش را کاهش داده و حالا تعرفه ۱۰۰ درصدی بر فیلم‌های خارجی وضع کرده است. این قابل‌قبول نیست. نمی‌توان برای خلاقیت قیمت گذاشت، ولی ظاهراً می‌توان بر آن تعرفه بست. دنیرو تأکید کرد که این تهدیدها فقط محدود به آمریکا نیستند و جنبه جهانی دارند: ما نمی‌توانیم فقط تماشاچی باشیم. باید بدون خشونت، اما با اشتیاق و اراده‌ای قوی، کاری کنیم. او سخنرانی خود را با دعوت به اقدام مدنی به پایان برد: «وقت آن است که همه کسانی که به آزادی باور دارند، متحد شوند، اعتراض کنند و در انتخابات رأی بدهند. در این جشنواره ۱۱روزه، با جشن گرفتن هنر، قدرت و تعهد خود را نشان می‌دهیم. زنده باد آزادی، برابری و برادری! » سخنان او لحظه‌ای از جشنواره را به فضای کارزار انتخاباتی و مقاومت فرهنگی تبدیل کرد. پیام او واضح بود: «سینما نه‌فقط ابزاری برای سرگرمی، که سنگری برای دفاع از دموکراسی است.»
لئوناردو دی‌کاپریو که این جایزه را به دنیرو اهدا کرد، ضمن یادآوری نقش‌های درخشان او در فیلم‌هایی چون راننده تاکسی و گاو خشمگین، بر وجوه اجتماعی شخصیتش تأکید کرد: «چه وقتی پای دوستانش در میان باشد، چه خانواده‌اش، چه برای مبارزه برای دموکراسی یا حمایت از هنر فیلم‎سازی، او همیشه حاضر است.» این لحظات، ترکیبی از ادای احترام، موضع‌گیری سیاسی و انسجام نسل‌های مختلف در برابر چالش‌های معاصر را در قلب جشنواره به نمایش گذاشت.
ژولیت بینوش، بازیگر برجسته فرانسوی و رئیس هیئت داوران امسال هم در سخنرانی آغازین خود، مستقیماً به فجایع جهانی اشاره کرد. او با نگاهی شاعرانه، از رنج‌هایی گفت که در گوشه‌ و کنار جهان، از جمله غزه، در جریان است: «جنگ، بدبختی، تغییرات اقلیمی و زن‌ستیزی بدوی، شیاطین وحشی‌گری‌ ما هستند. بادهای درد چنان سهمگین هستند که ضعیف‌ترین آدم‌ها از گروگان‌ها تا زندانیان، در احساس وحشتناک رهاشدگی و بی‌تفاوتی می‌میرند. در برابر عظمت این توفان، ما باید لطافت را به دنیا بیاوریم.» سخنان بینوش، صحنه جشنواره را به مجالی برای بیان همدلی انسانی تبدیل کرد.
 فیلم افتتاحیه و یک آغاز تارانتینویی
کمدی موزیکال فرانسوی «یک روز ترک کن» که فیلم افتتاحیه امسال بود، تشویق ۵ دقیقه‌ای حضار را برانگیخت؛ هرچند طبق سنت سال‌های اخیر، بسیاری از فیلم‌های افتتاحیه زود از یاد می‌روند. در لحظه‌ای نمادین، کوئنتین تارانتینو با شور همیشگی‌اش، صحنه را به‌دست گرفت و پیش از پرتاب میکروفون به هوا، اعلام کرد: «کن رسماً افتتاح شد!» در مراسم افتتاحیه، چهره‌هایی مانند کوئنتین تارانتینو، شان بیکر، اوا لونگوریا، جولیا گارنر، هایدی کلوم و الساندرا آمبروسیو از فرش قرمز عبور کردند، اما تام کروز که برای اکران جدیدترین قسمت «ماموریت غیرممکن» در کن حضور دارد، دیده نشد. لوران لافیت، مجری مراسم، با طعنه‌ای به ایلان ماسک گفت: «یک بازیگر فقط موجودی خودشیفته نیست که فیلم خودش را نگاه می‌کند، در حالی که چشمش به موبایلش است حسد و نفرتی دارد، انگار دارد به یک تسلا نگاه می‌کند!»
سایه سیاست: تهدید ترامپ و واکنش سینماگران
کمتر از یک هفته پیش از جشنواره، ترامپ از اعمال تعرفه ۱۰۰ درصدی بر فیلم‌های خارجی سخن گفت؛ تهدیدی که می‌تواند سینمای مستقل و اروپایی را تضعیف کند. هرچند او بعداً عقب نشست، اما این موضع، در سخنان دنیرو و جو کلی جشنواره نیز بازتاب یافت.
افتتاحیه امسال کن، تلفیقی از هیجان سینمایی، ابراز وجود سیاسی، اعتراض اجتماعی و احساسات انسانی بود. در حالی که ستارگان بر فرش قرمز درخشیدند، صداهایی از عمق دردهای بشری نیز در کاخ جشنواره طنین انداخت. جشنواره امسال، بیش از هر زمان، نشان داد که هنر، در مواجهه با آشوب جهان، سکوت نمی‌کند.