اقتصاد؛ پاشنه آشیل موزه ها

 زهرا کیوانلو_ روزنامه خراسان/ استان خراسان رضوی، با پیشینه‌ای غنی از تمدن، تاریخ و فرهنگ، یکی از مهم‌ترین قطب‌های موزه‌ای ایران محسوب می‌شود. از موزه آستان قدس رضوی با گنجینه‌ای بی نظیر گرفته تا موزه‌های کوچک و کمتر دیده‌شده‌ای مانند موزه مردم‌شناسی قوچان یا موزه نان در مشهد، هر کدام روایتی منحصربه‌فرد از تاریخ و هویت این دیار را پیش روی مخاطب قرار می دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که استان خراسان رضوی با داشتن ۶۴ موزه فعال، یکی از استان‌های پیشرو در حوزه موزه‌داری است. با این حال، بسیاری از این موزه‌ها با چالش‌هایی مانند کمبود بودجه، نبود تبلیغات مناسب و فقدان فناوری‌های مدرن نمایشگاهی دست و پنجه نرم می‌کنند. برای مثال، موزه‌های شهرهای کوچک استان اغلب با استقبال کمتری مواجه هستند، نه به دلیل نداشتن آثار ارزشمند، بلکه به دلیل نبود برنامه‌ریزی مناسب برای جذب گردشگر. البته آن طور که رئیس گروه موزه های اداره کل میراث فرهنگی استان می گوید اقتصاد موزه داری پاشنه آشیل موزه های استان است که باید فقدان آن را با حمایت از بخش خصوصی برای ورود به عرصه موزه داری جبران کرد.
ظرفیت‌های بالقوه بسیاری در استان وجود دارد که می‌تواند موزه‌های خراسان رضوی را به جاذبه‌های جهانی تبدیل کند. آثار تاریخی بی‌نظیر، تنوع فرهنگی و مذهبی و حضور سالانه میلیون‌ها زائر در مشهد، فرصتی طلایی برای توسعه موزه‌داری است. اما تحقق این امر نیازمند همکاری دستگاه‌های دولتی، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و استفاده از خلاقیت در نمایش آثار است. علاوه بر این، برخی موزه های استان هنوز درگیر مشکلات ریز و درشتی هستند که گاه این مشکلات در گلایه های مردم هم مشهود است، از جمله یکی از شهروندان که با ارسال پیامکی در این زمینه به سامانه حرف مردم روزنامه «خراسان رضوی» نوشته است: «متاسفانه مشاهده می کنیم که برخی موزه های استان در طول سال ها نه تنها تغییر مثبتی نداشتند، بلکه به سمت ضعیف تر شدن هم پیش رفته اند، من بعد از مدت ها اواخر سال ۱۴۰۳ به موزه آرامگاه فردوسی سری زدم اما اصلا شاهد اتفاق یا پیشرفت چشمگیری در آن نبودم. حتی در برخی موارد از مدل نگهداری برخی آثار و نقاشی ها که در معرض مستقیم آفتاب بود هم ناراحت شدم.»
به گزارش «خراسان رضوی»، امروز روز جهانی موزه است و به این مناسبت نگاهی به وضعیت، ظرفیت ها و چالش های موزه‌های استان داشتیم؛ گنجینه‌هایی که می‌توانند نه تنها محافظ تاریخ، بلکه عاملی برای توسعه فرهنگی و اقتصادی این منطقه نیز باشند.
فعالیت ۶۴ موزه در استان
رئیس گروه موزه های اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در گفت و گو با «خراسان رضوی» ابتدا آماری از موزه های فعال استان می دهد و می گوید: در حال حاضر ۶۴ موزه در استان درحال فعالیت است که از این تعداد ۲۰ موزه وابسته به میراث فرهنگی، ۲۹ موزه غیروابسته به اداره کل میراث فرهنگی و ۱۵ موزه نیز خصوصی است. حسین عباس زاده در پاسخ به این سوال که آیا موزه جدیدی هم به مجموع موزه های استان افزوده خواهد شد،می افزاید: ۳ موزه جدید در حال راه اندازی است و ۴ مجموعه نیز در مرحله صدور مجوز هستند. همچنین در استان خراسان رضوی 
۲۰ مجموعه دار خصوصی فعالیت می کنند.
۱.۵ میلیون بازدیدکننده طی پارسال
با وجود این که مشهد سالانه میزبان بیش از ۳۰ میلیون زائر است که ظرفیت بالقوه فوق العاده بی نظیری برای موزه های استان به شمار می روند اما تعداد بازدیدکننده های اندک موزه های استان نشان می دهد که بهره کافی از این ظرفیت گرفته نشده است. آن طور که عباس زاده می گوید، تعداد کل بازدیدکننده ها از موزه های استان در سال ۱۴۰۲، حدود یک میلیون و ۳۵۰ هزار نفر و در سال گذشته حدود یک میلیون و ۵۶۵ هزار نفر بوده است.
رئیس گروه موزه های اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان، «اقتصاد» را یکی از دلایل مهم در استقبال اندک مردم از موزه ها عنوان می کند و می گوید: در مجموع، موزه های فرهنگی، اقتصادی نیستند و در شرایط حال حاضر اقتصادی مردم  مورد استقبال قرار نمی گیرند؛ لذا نیاز به حضور بیشتر بخش خصوصی با مجموعه های گردشگری متنوع هست که موزه ها هم توجیه پذیر شوند. در بخش دولتی هم نیاز به تخصیص اعتبار برای نگهداری و حفظ موزه ها وجود دارد.
۴ چالش جدی در به روزرسانی محتوای موزه ها
در ادامه گلایه شهروندان در این زمینه را با عباس زاده مطرح می کنیم که وی در پاسخ به ۴ چالش اصلی در حوزه به روزرسانی محتوای موزه ها اشاره می کند و می گوید: ما در این زمینه چالش های جدی داریم؛ ضرورت استفاده از ابزارهای جدید نمایشی برای جذابیت و استفاده نسل جوان، عدم وجود نیروی انسانی متخصص در پست های موزه ای و راهنمای موزه، حمایت بیشتر و جدی تر از بخش خصوصی برای ایجاد موزه و مجموعه داران خصوصی و چالش دیگر که نسبتا مهم نیز هست، نبود تبلیغات و معرفی موزه ها در رسانه های جمعی به ویژه صدا و سیماست که باید در این زمینه جدی تر عمل شود.