بی بهره از ۳۰۰ روز آفتاب

صادق غفوریان_ روزنامه خراسان/اگر بگوییم کشورها در جست وجو و ایجاد نیروگاه های تجدیدپذیر در قابت و مسابقه اند، غلو و بزرگ نمایی نکرده ایم. آن طور که سازمان ملی بهره وری ایران اعلام کرده، در سال ۲۰۲۴، ظرفیت جهانی تولید برق از منابع تجدیدپذیر به ۴۴۴۸ گیگاوات رسیده که نشان‌دهنده‌ رشد چشمگیر و رکوردشکن این حوزه در یک سال اخیر است؛ این افزایش شامل ۵۸۵ گیگاوات ظرفیت جدید است که ۹۲.۵ درصد از کل گسترش ظرفیت برق جهان را شامل می‌شود، رقمی بی‌سابقه که نرخ رشد سالانه انرژی‌های تجدیدپذیر را به ۱۵.۱ درصد رسانده است.​​​​​​​
قهر انرژی در ایران با ۳۰۰ روز آفتاب
در همین حال که کشورها به ویژه در آسیا، در رقابت و مسابقه برای ایجاد این نیروگاه ها هستند، اما کشور ما با داشتن بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و بیشترین تابش خورشیدی در منطقه هنوز با چالش‌هایی نظیر نیاز به سرمایه‌گذاری‌های گسترده، بهبود زیرساخت‌های شبکه و همچنین سیاست‌های حمایتی روبه‌روست.
وابسته به سوخت های فسیلی
نگاهی به بررسی آمارفکت از سایت statista  نشان می دهد، ایران نیز در میان کشورهایی با بالاترین وابستگی به سوخت‌های فسیلی برای تولید برق قرار دارد. طبق داده‌ها، ۹۳.۸درصد از برق تولیدی ایران در سال ۲۰۲۳ از سوخت‌های فسیلی تأمین شده که جایگاه قابل توجهی را برای این کشور در این فهرست رقم زده است. این وابستگی به سوخت‌های فسیلی باعث ایجاد چالش‌هایی در زمینه تأمین پایدار انرژی و حفظ محیط‌زیست شده است. به‌ویژه با توجه به بحران‌های جهانی تغییرات اقلیمی و نیاز به گذار به منابع انرژی پاک، ایران باید به‌سرعت گام‌هایی در جهت کاهش این وابستگی بردارد. در این راستا، پتانسیل‌های قابل‌توجهی که کشور در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی و بادی دارد، می‌تواند فرصت‌های مناسبی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی فراهم کند.
در یکی از آخرین گزارش ها، رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) اعلام کرده است که ظرفیت تولید تجدیدپذیرها تا پایان سال ۱۴۰۳ به ۱۸۰۰ مگاوات رسیده و قرار است تا پایان سال ۱۴۰۴ به ۴۸۰۰ مگاوات افزایش یابد، همچنین تا پایان دولت چهاردهم احداث ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در دستور کار قرار گرفته که از این میزان ۲۵ هزار مگاوات خورشیدی و ۵۰۰۰ مگاوات بادی است.
شعار توسعه تجدیدپذیرها به کجا رسید؟
با این شرایط و روند کند توسعه تجدیدپذیرها در کشور، باید سراغی از وزیر نیرو بگیریم که با شعار توسعه تجدیدپذیر ها پا به ساختمان وزارتخانه گذاشت. مهر درباره این شعار و رویکرد وزیر می نویسد: در روزهای آغازین کار وزیر نیرو، تفاهم نامه‌ای میان مپنا و ساتبا برای ساخت ۳ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر به امضا رسید اما این‌طور که به نظر می‌رسد  اقدامی برای تأمین مالی از سوی صندوق توسعه ملی صورت نگرفته است چرا که چندی پیش امیر دودابی نژاد معاون سرمایه‌گذاری و تنظیم مقررات سازمان انرژی‌های تجدید پذیر درباره این موضوع گفته بود: مهم ترین گلوگاه بخش خصوصی در حوزه تجدید پذیر موضوع تأمین مالی است. بر اساس مصوبه هیئت وزیران مجموعه‌های مرتبط با انجام و فرایند توسعه تجدید پذیرها باید در کشور چاره اندیشی کنند. اما صندوق توسعه ملی در فروردین ماه وعده ۳ میلیارد دلار تأمین مالی انرژی‌های تجدیدپذیر را داد در حالی که محسن طرز طلب معاون وزیر نیرو و رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر درباره تأمین مالی برای ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر گفته بود؛ تاکنون ۱۰ درصد از ۲.۵میلیارد دلاری که دولت قول تأمین آن را داده، تأمین شده است.
تزریق قطره چکانی بودجه!
اگر چه صندوق توسعه ملی وعده ۳ میلیارد دلار تأمین مالی تجدیدپذیرها را داده است اما به نظر می‌رسد به صورت قطره چکانی در حال تزریق مالی است چرا که مدیر عامل گروه مپنا (پیمانکار) در این زمینه می‌گوید: با توجه به مطالباتی که داریم برای انجام این پروژه‌ها با منابع خودمان به شدت محدودیت داریم اما سعی خودمان را می‌کنیم و مقداری از پروژه‌ها با منابع مالی مپنا در حال انجام است.
همه این موارد در حالی است که جهان در این حوزه به قدری شتاب گرفته که در سال ۲۰۲۴ حدود ۸۶ درصد از نیروگاه‌های جدید نصب شده در جهان از مولد‌های تجدید پذیر بوده است. مجموع ظرفیت نصب شده نیروگاهی تجدیدپذیر در جهان با رشد ۶۰۰ گیگاواتی در سال ۲۰۱۴ به ۴۵۰۰ گیگاوات در سال ۲۰۲۴رسید و پیش بینی شده است تا سال ۲۰۳۰ به ۱۱ هزار گیگاوات برسد؛ جالب است به این نکته اشاره شود که با همین روند، شدت مصرف انرژی در کشور‌های پیشرفته کاهش یافته است.
سهم تجدیدپذیرها در تولید برق فقط ۵ درصد
بر اساس گزارشی از دانشگاه آب و هوا و انرژی لندن انگلیس، ترکیه تا سال ۲۰۲۲، ۴۳ درصد از برق تولیدی خود را از منابع انرژی تجدیدپذیر تأمین کرده و ۱۲ درصد از کل این آمار به انرژی بادی و خورشیدی تعلق داشته است. همچنین بر اساس آماری از پایگاه گلوبال دیتا، ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر در امارات متحده عربی در سال ۲۰۲۳ میلادی ۱۲ درصد بوده اما با توجه به اقدامات و نیروگاه‌های در دست ساخت این کشور پیش‌بینی می‌شود که منابع انرژی تجدیدپذیر امارات تا سال ۲۰۳۵، ۲۹ درصد از کل شبکه برق این کشور را تأمین کند.