گروسی پشت نقاب نگرانی

توکلی ـروزنامه خراسان/در ساعات اخیر، فضای رسانه‌ای غرب مملو از گزارش‌هایی است که از تحرکات جدید تروئیکای اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان) برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه در قبال برنامه هسته‌ای ایران حکایت دارند. این تحرکات، که با استناد به گزارش‌های بعضاً جهت‌دار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صورت می‌گیرد، نگرانی‌ها را درباره تشدید تنش‌ها و احتمال بن‌بست در مذاکرات هسته‌ای افزایش داده است. به‌طور مشخص، لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال، با استناد به گزارش‌های محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا کرده است که سرعت انباشت اورانیوم با غنای بالا (HEU) در ایران به سطحی رسیده که این کشور قادر است ماهانه معادل سوخت مورد نیاز برای ساخت حداقل یک سلاح هسته‌ای تولید کند. وی در گزارش خود با اشاره به آخرین گزارش فصلی آژانس آورده است: «بدتر از این نمی‌توانست باشد  بین ۸ فوریه تا ۱۶ مه، این میزان ۱۳۳.۸ کیلوگرم افزایش یافته است.» این گزارش همچنین مدعی شده که هیچ نشانه‌ای دال بر کاهش تولید اورانیوم با غنای بالا از سوی ایران از زمان آغاز مذاکرات هسته‌ای در ۱۲ آوریل وجود ندارد. به ادعای وال استریت ژورنال، ایران در حال حاضر با اورانیوم ۶۰ درصدی خود، سوخت کافی برای ساخت تقریبی ۱۰ بمب هسته‌ای در اختیار دارد، در حالی که این رقم در گزارش قبلی در فوریه، حدود شش بمب بود. این رسانه همچنین با اشاره به عدم پیشرفت در حوزه پادمان‌ها، مدعی شده که آژانس تأیید می‌کند ایران تا اوایل دهه ۲۰۰۰، دارای یک «برنامه هسته‌ای ساختاریافته» بوده است.
پاسخ قاطع تهران: هر اقدامی، پاسخی متناسب خواهد داشت
این اتهامات در حالی مطرح می‌شود که کشورهای اروپایی تا ابتدای پاییز فرصت دارند تا مکانیسم ماشه را فعال کنند. به نظر می‌رسد تروئیکای اروپا با استناد به گزارش‌های یک‌طرفه و جانبدارانه آژانس، قصد دارد با تحت فشار قرار دادن ایران، امتیازات بیشتری را در مذاکرات آتی کسب کند. این ماجراجویی تروئیکای اروپا با واکنش صریح تهران همراه شده است. منابع ایرانی به المیادین گفته‌اند که تهران از طریق کانال‌های دیپلماتیک به اروپا تأکید کرده که به هرگونه اقدام تنش‌آمیز، با اقدامات هسته‌ای متناسب و حساب‌شده پاسخ خواهد داد. به گفته این منابع، ایران در برابر نقض حقوق هسته‌ای‌اش از سوی اروپا دست‌بسته نخواهد ماند و هرگونه تشدید تنش از سوی تروئیکا از طریق آژانس، تأثیر منفی بر گفت‌وگوها با واشنگتن خواهد گذاشت و روند مذاکرات را پیچیده خواهد کرد. یک منبع آگاه به المیادین گفته است: «در صورت حرکت به سمت فعال‌سازی سازوکار بازگشت تحریم‌ها، همه معادلات تغییر خواهد کرد و سیاست ایران در قبال برنامه هسته‌ای به‌طور کامل دگرگون می‌شود.» این منبع تأکید کرده که پنجره رسیدن به راه‌حل دیپلماتیک برای پرونده هسته‌ای همچنان باز است، اما تروئیکای اروپایی باید با عقلانیت رفتار کند.
اهداف پنهان اروپا: حفظ جایگاه یا امتیازگیری بیشتر؟
تحلیلگران سیاسی معتقدند که انگیزه اصلی انگلیس، فرانسه و آلمان از تشدید فشار رسانه‌ای و سیاسی بر ایران، حفظ جایگاه استراتژیک خود در پرونده هسته‌ای این کشور است. این سه کشور نگران هستند در صورت موفقیت مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا و کاهش تحریم‌ها، نقش و نفوذشان در معادلات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای کمرنگ شود. بر این اساس، با تکیه بر گزارش‌های آژانس که بر «ذخایر ۶۰ درصدی» و «سایت‌های پنهان» تأکید می‌کند، می‌کوشند پرونده‌سازی جدیدی را شکل دهند تا نقطه‌ضعفی برای چانه‌زنی‌های آینده در میز مذاکرات داشته باشند. هدف دیگر تروئیکا، بازگرداندن شرایط مذاکرات به وضعیتی است که ایران قادر به دستیابی به لغو تحریم‌ها از موضع ضعیف‌تر باشد. از دید آن‌ها، هرچه فشارها بیشتر شود، تهران برای حفظ دستاوردهای داخلی خود (از جمله موارد اقتصادی و مشارکت در بازارهای بین‌المللی) مجبور خواهد شد سختگیری‌ها را کنار بگذارد. با این حال، تهران بارها اعلام کرده است که این رویکرد تنها موجب افزایش قطعیت در عزم ایران برای توسعه غنی‌سازی خواهد شد و هیچ تأثیری در کاهش اتهامات رسانه‌ای نخواهد داشت.
اروپا در آزمون عمل‌گرایی یا تکرار اشتباهات؟
به نظر می‌رسد اروپا در آستانه یک دوراهی مهم قرار گرفته است. از یک سو، فرصت برای تعامل سازنده و یافتن راهکارهای دیپلماتیک برای حل مسائل باقی‌مانده در پرونده هسته‌ای ایران همچنان وجود دارد. از سوی دیگر، برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که اروپا تمایلی به چشم‌پوشی از سیاست فشار و اهرم‌سازی ندارد و ممکن است تلاش کند تا با استفاده از اهرم فشار، امتیازات بیشتری را در مذاکرات آتی کسب کند. با این حال، این رویکرد با خطراتی نیز همراه است. تجربه نشان داده که سیاست فشار حداکثری، نه تنها نتوانسته ایران را به عقب‌نشینی وادار کند، بلکه باعث شده این کشور گام‌های بیشتری در جهت توسعه برنامه هسته‌ای خود بردارد. از این رو، تداوم این سیاست می‌تواند به تشدید تنش‌ها و پیچیده‌تر شدن اوضاع منجر شود. در نهایت، باید دید آیا اروپا با در نظر گرفتن این واقعیت‌ها، رویکردی عمل‌گرایانه‌تر در قبال ایران اتخاذ خواهد کرد یا با ادامه سیاست‌های تنش‌آفرین، منطقه را به سوی بی‌ثباتی بیشتر سوق خواهد داد.