همکلام با سهیل اسعد، مبلغ اسلامی آرژانتینی «آفاق عالم» از فعالان دینی در هند، محمد عباس جعفری مدیر رسانه ای اهل پاکستان و رضا رجبی رئیس انجمن اربعین اروپا درباره تاثیرات حرکت بیدارگرانه و جهانی امام خمینی(ره)
صادق غفوریان_ روزنامه خراسان/بی شک، «روح ا...» بزرگ ترین بیدارگر، روشنگر و احیاگر زمانه ماست. تاثیر حرکت بزرگ او در احیای اسلام اصیل و برگرفته از مکتب حسینی، نگاه جهان و جهانیان را به دین اسلام تغییر داد. به تعبیر دکتر سهیل اسعد، مبلغ اسلامی اهل آرژانتین در گفت وگوهای پیش رو، «تا قبل از امام خمینی، اسلامیت معاصر به عنوان یک حرکت عدالت خواه مطرح نبود. یعنی قبل از حرکت امام، اخوان المسلمین و حسن بنا در مصر ایده هایی را در ابعاد اجتماعی اسلام مطرح کرده بودند اما این که این ایده ها در عمل به یک نظام سیاسی، انقلاب و حرکت بیدارگرانه تبدیل شود، رخ نداده بود و حرکت امام نخستین تجربه تحقق اسلام بر مدار عدالت خواهی است.»ما در سی و ششمین سالگرد ارتحال امام روح ا...، با چهار فعال فرهنگی مسلمان از سایر کشورها در خصوص تاثیر حرکت و مکتب امام در جهان همکلام شدیم.دکتر سهیل اسعد، مبلغ اسلامی و فعال رسانه، مشاهداتش درباره امام در آرژانتین و آمریکای لاتین را روایت کرد. سید آفاق عالم زیدی، دبیرکل بنیاد پیام آفاق هندوستان درباره شخصیت امام و تاثیرش بر شبه قاره گفت و محمد عباس جعفری، فعال رسانه از پاکستان نیز آرمان امام در این کشور را برایمان بازگو کرد. رضا رجبی، مدیر انجمن اربعین اروپا نیز که از ۳۵ سال قبل در هلند زندگی می کند، از بیداری امروز آزادی خواهان اروپا می گوید.
تا قبل از امام خمینی، اسلامیت معاصر به عنوان حرکت عدالت خواه مطرح نبود
سهیل اسعد (ادگاردو روبین)، مبلغ اسلامی و فعال رسانه ای اهل آرژانتین
اولین مسئله ای که در فضای آرژانتین و حدود ۲۰کشور آمریکای لاتین که من تجربه زیستی زیادی در آن ها داشتم، ملموس بود، این نکته بود که سرانجام در جهان اسلام، یک نفر آمد که دین اسلام را به معنای حقیقی و بعد اجتماعی اش یعنی «عدالت» به عرصه سیاست آورد. چون در آن دوره یعنی تا قبل از امام خمینی، نگاه به کشورهای اسلامی بیشتر حول کشورهایی بود که تفکر چپ داشتند. در واقع تا قبل از امام خمینی، اسلامیت به عنوان یک حرکت عدالتخواه مطرح نبود. یعنی قبل از حرکت امام، اخوان المسلمین و حسن بنا در مصر ایده هایی را در ابعاد اجتماعی اسلام مطرح کرده بودند اما این که این ایده ها در عمل به یک نظام سیاسی، انقلاب و حرکت بیدارگرانه تبدیل شود، رخ نداده بود و حرکت امام نخستین تجربه ای بود که تحقق اسلام را بر مدار عدالت خواهی بنا نهاد.
مسئله دوم، ابعاد بین المللی شخصیت امام بود که یعنی با این که او ایرانی و یک مسلمان شیعه بود اما به عنوان رهبری برای مستضعفان و مظلومان جهان معرفی شد؛ یعنی مستضعفان جهان دارای «امید» شدند. این جا بود که آن ها دریافتند، اسلامیت دارای ابعاد بین المللی است و مدرسه امام خمینی یک مدرسه جهان شمول است.
تاثیر اندیشه امام در هویت یابی مسلمانان پاکستان انکار نشدنی است
محمد عباس جعفری،از مدیران رسانه ای در پاکستان
امام خمینی فقط یک رهبر برای ایران و ایرانیان نبود بلکه او یک الهام بخش برای امت مسلمان در سراسر جهان بود. اگر بخواهم از تاثیر اندیشه های امام خمینی در پاکستان بگویم، حقیقتا او موجی از بیداری و خدا آگاهی را میان مسلمانان هم وطن من به ویژه در بین شیعیان پدید آورد. در واقع حرکت امام در ایران سبب ارگانایز (سامان دهی) یک جبهه و نهضت اسلامی و باور به آن در میان بسیاری از مسلمانان پاکستان شد. آن چه در این پیام جلوه پر رنگی یافت، این بود که اساسا «دین اسلام» تنها یک آیین عبادی نیست بلکه یک نظام سیاسی،اجتماعی و فرهنگی را با خود حمل می کند.
در دهه های ۷۰ و ۸۰ میلادی و در اثنای رویداد انقلاب اسلامی، علما و جوانان پاکستان با اشتیاق از پیام ها و کلام امام استقبال و آن را دنبال می کردند. حوزه های علمیه در پاکستان در آن دوره شروع به نشر اندیشه های امام و مقاومت اسلامی کردند. شخصیت امام به عنوان نه فقط یک رهبر دینی، بلکه نماد یک مبارزه علیه استکبار جهانی به ویژه آمریکا و رژیم صهیونیستی تاثیر عمیقی بر سیاست ورزی و هویت یابی شیعیان پاکستان گذاشت و نمی توان آن را منکر شد. البته این تاثیر تنها بر شیعیان نبود بلکه گروه هایی همچون «جماعت اسلامی» از اهل سنت پاکستان نیز در آن سال ها تحت تاثیر حرکت امام خمینی قرار گرفتند و پس از انقلاب اسلامی نیز آیین هایی همچون روز قدس که امام خمینی بنیانگذار آن بود، در کشور پاکستان با گستردگی و اشتیاق خاصی برگزار می شود که نشان دهنده نفوذ اندیشه فرهنگی و اعتقادی امام در کشور ماست. در حال حاضر نیز با گذشت چند دهه از ارتحال امام خمینی میراث اندیشه ای ایشان در قلوب بسیاری از مسلمانان به ویژه شیعیان پاکستان به عنوان چراغ راهی برای وحدت امت و همچنین ایستادگی در برابر ظلم و استکبار زنده است.
مکتب همواره زنده امام برای مسلمانان هندوستان
سید آفاق عالم زیدی، دبیر کل بنیاد پیام آفاق هند
ایّام سالگرد ارتحال پرچمدار انسانیت، حضرت امام خمینی(ره) است؛ شخصیتی بزرگ و تاریخ ساز در قرن بیستم و نجات دهنده از چنگال ظلم، جهالت، بربریت وتمدن فاسد. او با ایمان کامل به دین اسلام با عزم راسخ و روحیه پولادین و با اندیشه های متعالی، به عنوان پرچمدار عدالت و انسانیت، فقیهی بزرگ و سیاستمداری ممتاز و برجسته شناخته شد.
امام روح ا... پس از گذشت سه دهه همچنان با کارنامه ای درخشان، اندیشه ای متعالی، نظریات ممتاز و تجربیات بی باک خود همواره زنده و جاویدان است و تا همیشه به عنوان الگویی عملی، نسل ها را به تربیت فکری و ایدئولوژیک راهنمایی خواهد کرد.امت اسلامی هندوستان به ویژه شیعیان، امام خمینی(ره) را به عنوان آینه تمام‌نمای انقلاب اسلامی می‌شناسند و می‌پذیرند. امام خمینی، رهبری اتفاقی نبود، بلکه همزمان متفکری ژرف‌نگر، مدیری دوراندیش، مجاهدی نترس، فقیهی آگاه و سیاستمداری بود که بر ستاره های سیاست کمند انداخت و همان طور که می بینیم، اثرگذاری و کارنامه ای از خود به جا گذاشت که بزرگ ترین سیاستمداران جهان را به حیرت وا داشته است.
امام خمینی(ره) برای شیعیان و امت اسلامی هندوستان، تنها یک فرد نیست، بلکه یک مکتب همواره زنده است که به عنوان حافظ سرنوشت یک ملت و نه تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان تلاش کرد کشتی در حال غرق اسلام و انسانیت را به ساحل نجات برساند.
در واقع حضرت امام نماد شجاعت، دلاوری، عزم و استقلال، صبر و آزادگی بود؛ کسی که با اندیشه های بلندش، مستکبران جهان را به مبارزه طلبید و بر چهره زشت فرعونیت، چنگیزیت و نمرودیت چنان سیلی زد که این نیروهای اهریمنی تا امروز در بهت و حیرت اند.مرد آهنین و بت‌شکن یعنی خمینی(ره) با تغییر مسیر توفان‌ها، اسلام و انسانیت را از چنگال جبّاران، ستمگران و حاکمان درنده‌صفت رهانید و مسیر آزادگی را به جهانیان نشان داد.امروز اگر درجهانِ اسلام شعار «القدس لنا» به گوش می رسد، این از برکت آموزه ها و حرکت اوست که با کنار گذاشتن اختلافات مذهبی برای آزادی برادران فلسطینی و بازپس‌گیری قبله اول، شعار علیه رژیم صهیونی را در «روز قدس» فریاد زد و البته با همین مکتب، صدای خود را در سراسر جهان در حمایت از مظلومان و مستضعفان با هر مکتب و مرامی که بودند، طنین انداز کرد.از همین روست که شیعیان و امت اسلامی هندوستان نیز با همین میزان عشق و ارادت به امام خمینی(ره) می‌نگرند.
هیچ وقت این میزان بیداری و حرکت های ضد صهیونی را در اروپا تصور نمی کردیم
رضا رجبی، رئیس انجمن اربعین اروپا، ۳۵ سال مقیم در هلند
در حال حاضر، اگر اخبار را دنبال کنید می بینید که به واسطه مسئله غزه به شکل بی سابقه ای در اروپا در کشورهایی همچون انگلیس، فرانسه، هلند و... موج اعتراض ها علیه ظلم بر مردم غزه جاری است. این ها بدون شک برگرفته از حرکت انقلاب اسلامی و امام خمینی است. گاهی ممکن است ما این پدیده را به شکلی کلیشه ای و احساسی و از باب علاقه مان به امام و انقلاب اسلامی بیان کنیم اما یک وقت هم این اتفاقات و بیداری ها را با بند بند وجود احساس و مشاهده و باور کردیم. مسئله برای من، به شکل گونه دوم است یعنی این بیداری را من این جا با تمام وجود احساس کرده ام. شک نکنید که انقلاب امام خمینی تا همین امروز و در جریان حرکت های ضد صهیونیستی در اروپا تاثیر خودش را گذاشته است. در این میان، شعارهای مختلفی نیز فریاد می شود اما این که مردم اروپا، به این میزان عقلی و قلبی به این رسیدند که در مسئله فلسطین و غزه تنها راه انتفاضه است و در راه پیمایی ها و اعتراضات این شعار را سر می دهند که «تنها راه انقلاب و انتفاضه است»، سابقه نداشته است. پیش از این، روز قدس یک روز در سال بود و مردم و آزادی خواهان در آن علیه رژیم صهیونی فریاد می زدند اما اکنون هر روز، یک روز قدس است که مردم و آزادی خواهان در اروپا علیه رژیم صهیونی اعتراض می کنند.
نه تنها حرکت های امروز در اروپا، بلکه در دهه های اخیر، حرکت حزب ا...، انصارا...، فاطمیون، زینبیون و... همه ناشی از حرکت و نگاه امام خمینی در انقلاب اسلامی بود و در اروپا نیز امروز با وجود تلاش های جریان صهیونیسم در باورهای مردم، اما حرکت های بیدارگرانه سرعت فراوانی به خود گرفته است.در سال های اخیر و در ادامه حرکت بیدارگرانه امام، نامه های آیت ا... خامنه ای به جوانان غرب این احیاگری انقلابی و اسلامی را تداوم بخشیده است. من به عنوان کسی که حدود ۳۵ سال در اروپا زندگی می کنم، شاید هیچ وقت این میزان بیداری و نتایج و آثار انقلاب امام خمینی را حتی تصور هم نمی کردم اما امروز این اتفاق رخ داده و حرکت های ضدظلم به ویژه علیه رژیم صهیونی با استمرار و با کیفیت و کمیت قوت یافته است. امروز برخی در اروپا معتقدند، این غزه است که در حال آزادی ما از تنگناهای فکری و ضد ظلم است و این ممکن نیست جز به برکت اندیشه و عمل امام خمینی که رضوان خدا بر او باد.
روایت سینمایی از یاران روح‌ا...
۲ فیلم در حال اکران «صبح اعدام» و «اسفند» چه تصویری از شیفتگی شخصیت‌های اصلی قصه به امام خمینی(ره) به نمایش گذاشته‌اند؟
تا به حال سریال‌های مختلف با موضوعات مرتبط با انقلاب اسلامی تولید شده‌اند و به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به زندگی و زمانه امام خمینی(ره) و مبارزات ایشان پرداخته‌اند. شاخص‌ترین نمونه تلویزیونی آن سریال «معمای شاه» اثر محمدرضا ورزی و مشهورترین نمونه سینمایی، فیلم «فرزند صبح» ساخته بهروز افخمی است که پس از حواشی بسیار، همچنان رنگ پرده سینما را ندیده است، اما بهروز افخمی این روزها دیگر ساخته خود «صبح اعدام» را در حال اکران دارد. این فیلم با محوریت طیب حاج رضایی و اسماعیل رضایی که دو مبارز انقلابی و از افراد وفادار به امام خمینی(ره) بودند، روایت شده است. فیلم دفاع مقدسی «اسفند» درباره شهید علی هاشمی نیز اکنون روی پرده سینماست و این فرمانده هم جزو سربازان امام خمینی(ره) است که زمان جنگ تحمیلی، در دفاع از خاک ایران نقش موثر و کلیدی را ایفا می‌کند.
فرمانده جنگ؛ سرباز امام خمینی
فیلم «اسفند» مقطع مهمی از زندگی شهید علی هاشمی را به تصویر می‌کشد. قصه این فیلم درباره شکل‌گیری قرارگاه سری نصرت و انجام عملیات خیبر به عنوان اولین عملیات آبی – خاکی در جنگ است. شهید هاشمی و دیگر رزمندگان با تلاش فراوان موفق می‌شوند منطقه هور را به صورت کامل شناسایی کنند. فتح جزایر مجنون دستاورد بزرگ این عملیات است. هرچند که شناسایی منطقه هور و برنامه‌ریزی برای انجام عملیات، محور اصلی «اسفند» است، اما در طول فیلم جلوه‌هایی از ارادت و علاقه شهید هاشمی به امام خمینی(ره) را می‌بینیم. در یکی از سکانس‌های مهم «اسفند»، در حالی که شهید علی هاشمی نگرانی‌هایی نسبت به انجام عملیات و نتیجه آن دارد، محسن رضایی پیغام امام خمینی را به شهید می‌رساند و می‌گوید: «موضوع هور و زحمات چندماهه شما را با حضرت امام مطرح کردم، ایشان فرمودند که به آقای هاشمی و بچه‌هایش سلام برسان، بگو دعاگویتان هستم، موفقید انشاءا...» سپس انگشتر امام را به شهید هاشمی هدیه می‌دهد. «اسفند» امام خمینی(ره) را به عنوان شخصیتی الهام‌بخش برای سردار هاشمی معرفی می‌کند و ارادت و وفاداری او را به امام نشان می‌دهد. در پایان فیلم نیز یکی دیگر از نشانه‌های این پیوند، در پلانی تاثیرگذار نمایش داده می‌شود. شهید هاشمی پس از پیروزی عملیات، هنگامی که رزمندگان ایرانی به مقر بعثی‌ها نفوذ می‌کنند، تابلویی را که تصویر صدام روی آن نقش بسته، پایین می‌آورد و عکس کوچکی از امام خمینی را که همواره همراه خود دارد، جایگزین آن می‌کند.
تا لحظه «اعدام» در مسیر آزادگی
فیلم «صبح اعدام» لحظات پایانی زندگی طیب حاج‌رضایی و اسماعیل رضایی، پیش از اعدام را به تصویر کشیده است. این دو شخصیت جزو مبارزان انقلابی بودند که پس از قیام ۱۵ خرداد، دستگیر و به اعدام محکوم شدند. طیب حاج‌رضایی ابتدا چهره خوشنامی نبود و جزو گنده‌لات‌ها و اوباش دوران پهلوی بود، اما این شخصیت تحت تاثیر اسماعیل رضایی دچار تحولاتی در افکار و منش خود می‌شود و به مبارزان انقلابی می‌پیوندد، سرانجام نیز در همین راه شهید می‌شود. هرچند که ساواک تلاش می‌کند این دو شهید در بازجویی و اعتراف‌هایشان، صحبت‌هایی را به دروغ علیه امام خمینی(ره) مطرح کنند و این اتهامات دروغین ضامن آزادی آن‌هاست، اما این تلاش نتیجه‌بخش نیست و این دو شخصیت که از یاران امام خمینی بودند، در راه حقیقت و عدالت، جان خود را فدا می‌کنند. طبق آنچه در فیلم می‌بینیم، طیب حاج‌رضایی و اسماعیل رضایی هر دو لحظات آخر عمرشان را با آرامش و بدون ترس از مرگ سپری می‌کنند. در یکی از سکانس‌های فیلم که ارادت قلبی طیب حاج رضایی به امام را نشان می‌دهد، او خطاب به یک روحانی می‌گوید که فرصت دیدار از نزدیک با امام خمینی برایش پیش نیامد، اما می‌خواهد که پیغامی را به ایشان برسانند و می‌گوید: «به حاج آقا خمینی بگو همه دیدن و خریدنت، من ندیده خریدارت شدم.» مسعود شریف و ارسطو خوش‌رزم به ترتیب نقش طیب حاج‌رضایی و اسماعیل رضایی را در «صبح اعدام» ایفا کرده‌اند. خوش‌رزم سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را در جشنواره فجر ۴۲ از آن خود کرد.
کوچه جماران هم از تبار خورشید است
به مناسبت سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) بر شعرهای شاعران ایرانی و غیر ایرانی که در وصف بنیان گذار کبیر انقلاب شعرهایی سروده اند مروری داشته ایم
در گستره‌تاریخ، گاهی وقت ها نام‌هایی می‌درخشند که فراتر از مرزهای سرزمین‌شان، در جان و دل مردم جهان طنین‌انداز می‌شوند. امام خمینی (ره)، فراتر از یک رهبر سیاسی، تجلیِ اندیشه‌ای بود که شاعران و نویسندگان زیادی را از شرق تا غرب را به سرایش وا داشت. از نزار قبانی، شاعر سوری که در نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی، شعر شکوفه‌های شیراز را در سروده‌هایش به بار نشاند، تا جواد جمیل شاعر عراقی که شعرهایی دروصف امام خمینی(ره)سرود.اما این تنها شعر عرب نبود که به نام او را جاودانه توجه داشت، بلکه نویسندگانی همچون ارشاد احمد حقانی و پریشان ختک که جزو شاعران و اندیشمندان پاکستانی به شمار می آیند در توصیف امام، واژگان را به خط کردند و از او سرودند. امام خمینی (ره)، در شعرها و نوشته‌هایشان، نه یک شخصیت تاریخی که تجلیِ امید، ایستادگی و انقلاب بودند که بر شعر و اندیشه بسیاری از شاعران فارسی زبان و غیر فارسی زبان تاثیر های فراوانی گذاشتند. در ادامه برخی از شعرهایی که در وصف این اسوه تقوا و استقامت سروده شده را می خوانید.
نزار قبانی، شاعر، نویسنده سوری
بادام در باغ‌های شیراز به شکوفه نشست
و رنج کشیدگان، سرانجام، روزه را به پایان رسانیدند
اینان همان پارسیان اند که کسری را بعد از چیرگی به زیر کشیده‌اند
و بت‌ها را به لرزه درآورده اند
شیعیان... سنیان
گرسنگان... تشنگان
زنجیرهایشان را شکسته‌اند و لگام‌ها را گسسته ...
فرمانروای مصر برای شاه ایران اشک می ریزد
و چه خنده دار که شهر «اسوان»، به پناهگاهی برای یتیمان! تبدیل شده است
و خمینی- که خدا شمشیرش را بلند نگاه دارد،
ندای اسلام و رسولش را سر داده است
این چنین است که دین،به آفرینشی پایدار
و به انقلاب
و به فتح
مبدّل می‌شود
استاد شهریار
تو آن سروی که چون سر بر کنی سرها بیارایی
وگر سرور شدی آیین سرور ها بیارایی
به نقاش ازل مانی که با نقشی جهان آرا
چمن ها با گل و سرو و صنوبر ها بیارایی
نه هر کو کاروان راند رموز رهبری داند
تو روح ا... رهی داری که رهبرها بیارایی
بدین شوق شهادتها چه بیم از لشکر کافر
که هر آنی تو آن دانی که لشکر ها بیارایی
همان تیغ جهاد و خطبه های مسجد کوفه است
که رنگین می کنی محراب و منبر ها بیارایی
به روزن های چشم و دل همه نور جمال توست
به هر روزن تو منظوری و منظرها بیارایی
تو بودی آفتاب از مغرب آن کو در حدیث آمد
به کشور ها گذر کردی که کشورها بیارایی
و....
طاهره صفارزاده
ای ضد خواب
ای روح دادگستر ا...
تو بیشتاز همه گردانی
تو گرد رسولانی
در عصر وسوسه و آز
عصر توافق آدمکشان
عصر تبانی طراران
رشوه گران و شب طلبان
در شب ترین شب تاریخ
تو مشرق تمام جهانی
و پرده ای میان تووآفتاب نیست
وحرکت تو حرکت روز است
آزاد و پرتوان
بی اذن و بی دخالت مأموران
و خطه های متحد جان
باغ اقامت جاوید توست باز آ باز آ
ای حق آشکاره و تبعیدی
ای رهبر رموز و رهایی
باز آ که چون تو بیایی
باطل خواهد رفت
زنده یاد محمد علی عجمی از تاجیکستان
تفسیر نماز شب شد قصّۀ گیسویت
پیچپید چو عطر گل، در شهر هیاهویت
در باد سواری هست، آوازۀ یاری هست
محراب دعای ما شد قبلۀ ابرویت
ای دوست ، کجایی تو ؟ داغیم برای تو
بگذار به رقص آییم با دف – دفِ هو – هویت
دیروز اگر بگذشت، بگذار که بگذاریم
امروز کنار خُم سر بر سر زانویت
کشت و ثمری باید، چشمان تری باید
ای دل، دل بی حاصل، کو سنگ ترازویت؟
آیینۀ حیرانم، اندوه و پریشانم
تفسیر نماز شب شد قصّۀ گیسویت
سید فضل ا... قدسی از افغانستان
چارسو درخشیدن گرچه کار خورشید است
کوچه جماران هم از تبار خورشید است
مطلع کلام او از سپیده آکنده است
لب گشودنش عین انتشار خورشید است
این فروغ روحانی کز پگاه او پیداست
نهر جاری نور از چشمه‌سار خورشید است
ساکنان شهر نور بر شما مبارک باد
خانه‌ای که دیوارش در جوار خورشید است
دیده و دلم امشب مثل ابر بارانی
این چنین که می‌گرید بی‌قرار خورشید است
سوی مشرق ایمان پرتو دگر پیداست
این طلیعه نو هم از تبار خورشید است
از تجلی نورش چون گذشته پرتو گیر
کاین سپیده بر دوشش کوله‌بار خورشید است
آری آسمان عشق از طلوع خالی نیست
پاره تن خورشید یادگار خورشید است
مهدی باقر خان از هند
بر لب اهل دل و صدق و صفا خواهد ماند
نام زیبای تو در خاطره‌ها خواهد ماند
پیکر خلق خدا غرق فنا خواهد شد
از ازل تا به ابد روح خدا خواهد ماند
شمع خاموش شود، نیست ملال ای یاران
در شب محفل ما ذکر شما خواهد ماند
بعد از سجده و تسبیح و قیام و تقدیس
دست وا کن که همین دست دعا خواهد ماند
گلشن ماست پناه گل و باران و بهار
گر از این جا برود باز کجا خواهد ماند؟
پَر از این خانه تاریک بزن، جانب نور
تا سحرگاه همین پنجره وا خواهد ماند
از من و ما و شما هیچ نمی‌ماند، هیچ
جز همین شعر و سرودی که ز ما خواهد ماند
سبک زندگی روح ا... الگویی برای زندگی امروز و فردا
فائزه مهاجر | روزنامه‌نگار
در روزگاری که اسراف و رفاه‌طلبی بخشی از سبک زندگی برخی از مسئولان شده است شاید بازخوانی سبک زندگی رهبر کبیر انقلاب اسلامی فرصتی باشد برای شناخت دوباره الگویی برخاسته از ایمان، عقلانیت و عدالت‌خواهی. امام خمینی (ره) چه در دوران مبارزه و ایام تبعید و چه پس از پیروزی انقلاب در ردای رهبر جامعه‌ای مسلمان بر روش و منش منحصر به فرد خود در زندگی فردی و اجتماعی نه به عنوان حرکتی تبلیغاتی، بلکه به عنوان سبکی جدانشدنی از زندگی تاکید می‌کردند. این رفتار ایشان نه تنها بخشی از هویت ایشان، بلکه مبنایی برای الگوپذیری دیگر مسئولان در هر سطح و جایگاه سیاسی بود. در پرونده امروز زندگی سلام به بهانه سالروز عروج ملکوتی رهبر انقلاب از دل خاطرات و نقل قول‌های روایت شده، نگاهی دوباره انداخته ایم به سبک زندگی ایشان. با ما همراه باشید.
ساده‌زیستی در زندگی شخصی و ارتباطات اجتماعی
امام خمینی (ره) تجسم عینی سادگی در زندگی فردی و تعاملات اجتماعی بودند. ایشان چه در مقام مرجع تقلید و چه به‌عنوان رهبر انقلاب اسلامی، همواره خود را جزئی از مردم می‌دانستند. زندگی در خانه‌ای محقر در محله جماران، استفاده از وسایل ساده و پرهیز از هرگونه تجمل، همیشه به عنوان نشانه‌ای از تواضع مثال زدنی رهبری عظیم‌الشأن زبانزد بود. ایشان پس از پیروزی انقلاب، به‌رغم این که می‌توانستند در مجلل‌ترین ساختمان‌ها سکونت داشته باشند، اما خانه‌ای کوچک و ساده را در جماران برگزیدند؛ خانه‌ای که آشپزخانه‌اش با حصار پارچه‌ای از اتاق جدا می‌شد. فرش‌های معمولی، ظروف ساده غذاخوری و نداشتن حتی یک خدمتکار، جلوه‌ای از زهد عملی امام خمینی(ره) رهبر انقلاب اسلامی بود. در تعاملات اجتماعی نیز، ایشان با مردم کوچه و بازار همان‌گونه رفتار می‌کردند که با نزدیکانشان. هیچ‌گاه اجازه نمی‌دادند القاب و جایگاه رسمی ایشان، حجابی میان ایشان و مردم ایجاد کند. در برخورد با مردم و به‌ویژه نسبت به طبقات ضعیف جامعه، رفتاری همراه با مهر و تواضع داشتند.
حاج احمد آقا خمینی تعریف می‌کند: «وقتی امام از نوفل‌لوشاتو به تهران آمدند، پیشنهاد شد برای ایشان منزلی مناسب با جایگاه رهبری یک جامعه با امکانات ویژه تهیه شود. اما امام فرمودند: همین خانه محقر در جماران برایم کافی است. من برای خدمت به مردم آمده‌ام، نه برای زندگی شاهانه.»
ساده‌زیستی امام در پذیرایی و مهمانی‌ها هم به چشم می‌خورد. پذیرایی از مهمانان در خانه امام بدون تجمل و بر مبنای قناعت و کرامت بود. سفره‌هایی ساده، غذاهای معمولی یا خوراک‌های ساده محلی و پرهیز از اسراف، از ویژگی‌های ثابت زندگی ایشان بود. در دیدارهای خانوادگی یا رسمی، هیچ تفاوتی در سطح پذیرایی احساس نمی‌شد. حتی مثلا زمانی که مسئولان در ماه مبارک رمضان برای صرف افطار و دیدار امام می‌آمدند برای پذیرایی فقط یک لیوان چای و خرما و نان گذاشته شده بود.
منبع: سایت امام خمینی (ره)
جایگاه ویژه همسر و خانواده
یکی از جلوه‌های بارز سبک زندگی امام، احترام عمیق به همسرشان بود. ایشان همیشه منتظر می‌ماندند تا همسرشان سر سفره بیاید و بعد از حضور ایشان غذا می‌خوردند. همسر امام در خاطرات خود نقل کرده است که در طول ۵۰ سال زندگی مشترک، حتی یک‌بار صدای بلند یا بی‌احترامی از سوی امام ندیده است. در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی نیز، ایشان مشورت را اصل می‌دانستند و نظرات همسر و فرزندان را جدی می‌گرفتند. از خانواده نه به‌عنوان مجموعه‌ای تحت فرمان، بلکه به‌عنوان همراه و هم‌پیمان زندگی یاد می‌کردند. احترام متقابل و عشق، ریشه در باور دینی امام داشت که زن و شوهر را «لباس یکدیگر» می‌دانستند.
خانم خدیجه ثقفی (همسر امام) نقل می‌کند: «در طول ۵۰ سال زندگی، امام حتی یک‌بار نگفتند برایم چای بیاور، با این که می‌دانستند من با کمال میل این کار را می‌کنم. همیشه با احترام کامل با من برخورد می‌کردند و همیشه در اتاق جای بهتر را به من تعارف می‌کردند. حتی حاضر نبودند که من در خانه کار کنم. همیشه به من می‌گفتند: جارو نکن اگر می‌خواستم لب حوض روسری بچه را بشویم می‌آمدند و می‌گفتند: بلند شو، تو نباید بشویی. امام حتی در مسائل شخصی من دخالت نمی‌کردند و درباره لباس و رفت وآمدها نظر نمی‌دادند.»در خاطراتی هم که از نوه امام درباره رابطه امام و همسرشان نقل شده این خصوصیات به چشم می‌خورد. در جایی از این خاطرات آمده که در اواخر حیات امام، همسرشان به شاه عبدالعظیم برای زیارت رفته بود . در حالی که امام معمولا ساعت ۲ بعدازظهر ناهار می‌خوردند اما آن روز یک ساعت ونیم سر سفره نشسته بودند تا خانم بیاید و غذا نخورده بودند.منبع: خبرگزاری تسنیم
شوخ‌طبعی و خوش‌رویی
خوش‌رویی از خصلت‌های مومن عنوان شده است. امام خمینی(ره) هم مانند بسیاری دیگر از انسان‌های بزرگ که در تمام زمینه‌های شخصیتی رشد کرده‌اند، دارای روحیه شوخ طبعی و مزاح بودند. طوری‌که بسیاری از افراد بعد از این که با ایشان گفت‌و‌گو و دیداری داشته‌اند، با این جنبه از روحیه امام آشنا شدند.
خاطره‌ای از دختر امام خانم مصطفوی نقل شده است: بیش از آنچه فکرش را بکنید حضرت امام اهل محبت و در کنار آن شوخی و مزاح بودند. بچه بودم و یک روز در حیاط نشسته بودیم، به من گفتند: «اگر توانستی این مداد را با دست راستت به دیوار بزنی، من به تو جایزه می‌دهم». من گفتم: «این که کاری ندارد». گفتند: «بینداز!». من هم مداد را دادم به دست راستم و پرت کردم به طرف دیوار و بعد گفتم: «جایزه‌ام را بدهید!» امام گفتند: «با دستت پرت نکردی». گفتم: «چرا! با دستم پرت کردم». گفتند: «نخیر! دستت هنوز به بدنت هست!» من تازه متوجه شدم که دارند با من شوخی می‌کنند.
چند نفر از دوستان و آشنایان امام خمینی رحمة ا... علیه در خانه‌ای دور هم جمع شده بودند. گوشه دیوار، طاقچه بزرگی بود. امام رحمة ا... علیه رو به یکی از دوستانش کرده و با لبخند فرمودند: «اگر یک نفر در این جمع بالای این طاقچه برود، من با سه صلوات او را می‌آورم پایین!» همه تعجب کردند که چطور چنین کاری ممکن است. به همین دلیل یک نفر از میان جمع بالای طاقچه رفت و منتظر ماند تا امام با سه صلوات او را پایین بیاورد. حالا نوبت امام بود. در حالی که لبخندی به لب داشتند، یک صلوات فرستادند و بعد از آن فرمودند: «صلوات دوم را فردا می‌فرستم!»
منبع: سایت حوزه، خبرگزاری تسنیم
تربیت فرزند با محبت و ایمان
فرزندان امام خمینی(ره) در فضایی سرشار از محبت، احترام و آزادی تربیت شدند. امام با وجود مشغله‌های فراوان، برای فرزندان و نوه‌های خود وقت می‌گذاشتند. حتی گاهی در میان جلسات رسمی، وقتی نوه‌ای وارد اتاق می‌شد، او را روی زانو می‌نشاندند و با مهربانی با او سخن می‌گفتند. دختر امام نقل می‌کند: «روزی از بازیگوشی پسرم حسین گلایه کردم. امام با لبخند گفتند: من حاضرم همه ثواب عبادت‌هایم را با ثواب صبر بر شیطنت حسین عوض کنم. این جمله برایم درس بزرگی در تربیت فرزند بود و همیشه به خاطر دارم.»دختر امام خانم مصطفوی هم نقل می‌کند: « امام برای بازی با ما وقت خاصی داشتند. صبح ها در منزل تدریس می‌کردند و طلاب می‌آمدند. نیم ساعت به اذان ظهر مانده، طلاب می‌رفتند و امام می‌آمدند به حیاط و یک ربع با ما بازی می‌کردند. ما هم می‌دانستیم و از قبل جمع می‌شدیم. ما معمولاً از گِل باغچه تیله درست می‌کردیم و می‌گذاشتیم خشک می‌شدند، بعد با آن ها تیله بازی می‌کردیم و هرکس می‌توانست تیله بیشتری را بزند، برنده بود. البته بازی‌های گوناگونی از جمله گرگم به هوا بازی می‌کردیم. ایشان می‌نشستند و یک نفرمان سرش را در دامن ایشان می‌گذاشت و بعد همه می‌رفتند و قایم می‌شدند، بعد آن فرد بلند می‌شد و دنبالمان می‌گشت. امام به ضعیف‌ترها کمک هم می‌کردند.منبع: سایت حوزه، سایت پژوهش‌های معنوی
تقوا، نظم و خودسازی
در زندگی شخصی امام،نظم یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های سبک زندگی ایشان بود. برای کوچک‌ترین کارها برنامه داشتند و ساعات مشخصی را به عبادت، مطالعه، پاسخ به استفتائات، دیدار با خانواده و استراحت اختصاص داده بودند. آیت‌ا... اشراقی (داماد امام) می‌گوید: «حتی در ایام تبعید، امام ساعت مشخصی را برای مطالعه، عبادت و استراحت داشتند. برنامه روزانه ایشان هیچ گاه تغییر نمی‌کرد. روزی از تبعید در ترکیه، ساعت را گم کرده بودند، اما با حرکت آفتاب، برنامه خود را تنظیم کردند.»امام در طول شب، هیچ‌گاه تهجد را ترک نکردند. تهجد و نماز شب برای امام تنها عبادت نبود، بلکه فرصتی برای بازسازی روح، ارزیابی عملکرد روز و تضرع به پیشگاه الهی بود. ایشان معتقد بودند که انسان بی‌برنامه نمی‌تواند در مسیر بندگی و خدمت موفق باشد.منبع: حوزه نت
توجه عمیق به معنویت و عبادت
زندگی امام خمینی(ره) با نیایش و معنویت آمیخته بود. نماز اول وقت، دعای عهد، دعای کمیل و جلسات تلاوت قرآن جزو برنامه‌های روزمره ایشان بود. در دوران تبعید نیز، در سخت‌ترین شرایط، تهجد و ارتباط با خدا را حفظ کردند. ایشان معتقد بودند که مسئولیت اجتماعی بدون معنویت، به سردی و غرور منجر می‌شود. بر همین اساس، معنویت در سبک زندگی امام نه جنبه فردی صرف، بلکه ریشه‌ای در رفتار اجتماعی و سیاسی ایشان نیز داشت.
منبع: imam-khomeini.ir
نگاه راهبردی به نقش زن در خانواده
امام خمینی(ره) جایگاه زن را در خانواده و جامعه بسیار ارزشمند و ویژه می‌دانستند. امام در وصیت‌نامه سیاسی-الهی خود از زنان به عنوان پیشگامان تربیت انسان یاد می‌کنند. به باور ایشان، زن نه‌تنها یک همسر یا مادر، بلکه یک معلم و راهنمای اخلاقی در خانه است. ایشان معتقد بودند که خانواده، محیطی است که فرزندان در آن شکل می‌گیرند و تربیت می‌شوند و زن به عنوان مادر، نقش اساسی در این تربیت در محیط خانواده دارد.
زهرا مصطفوی دختر امام می‌گوید: «امام هیچ‌گاه نگفتند تو دختر هستی و نباید فلان کار را بکنی. بلکه همیشه مرا تشویق می‌کردند به درس خواندن، مطالعه، حتی فعالیت‌های اجتماعی. یک بار که به اتاق امام رفته بودم از من پرسیدند خوب درس می‌خوانی؟ اگر می‌خواهی وقتی بزرگ شدی زندگی خوبی داشته باشی، باید درس بخوانی و اگر می خواهی در جهان آخرت هم خوب زندگی کنی، باید درس بخوانی و به چیزهایی که یاد گرفته‌ای عمل کنی .»
منبع: سایت امام خمینی، خبرگزاری ایسنا
آموزش غیرمستقیم سبک زندگی اسلامی
جوهره سبک زندگی امام خمینی(ره) این بود که ایشان هیچ‌گاه سبک زندگی اسلامی را با شعار یا اجبار به دیگران تحمیل نمی‌کردند، بلکه با رفتار، سلوک و انتخاب‌های روزمره، الگویی عملی ارائه می‌دادند. زمانی که ایشان در خانه از پذیرایی تجملی پرهیز می‌کردند، این پیام را به نسل جوان منتقل می‌کردند که زندگی خوب الزاماً مترادف با زندگی پر زرق‌وبرق نیست. یا وقتی که نسبت به همسر خود نهایت احترام را قائل می‌شدند، اهمیت نهاد خانواده و ضرورت تقویت آن را نشان می‌دادند و از همه مهم‌تر ارزش و جایگاه زن را ارتقا می‌بخشیدند. تأثیر سبک زندگی امام بر جامعه هم به همین دلیل بود. امام خمینی(ره) با رفتار عملی خود، الگویی از سبک زندگی اسلامی-ایرانی ارائه دادند که پس از انقلاب در میان بسیاری از خانواده‌ها و مسئولان به الگو تبدیل شد. مردمی شدن زندگی مسئولان، استقبال از قناعت و پرهیز از تجمل در دهه نخست انقلاب، ریشه در همان فرهنگ و رفتاری داشت که امام در زندگی شخصی خود نهادینه کرده بودند.
یکی از روحانیون انقلابی می‌گوید: «وقتی مردم دیدند امام خودش در خانه‌ای محقر زندگی می‌کند و غذای ساده می‌خورد، خیلی از مسئولان خجالت کشیدند و زندگی‌شان را تغییر دادند. سبک زندگی امام، با زبان عمل، جامعه را تربیت کرد.»
یکی از محافظان نقل می‌کند: «روزی نوه کوچک امام، محمدعلی، دستش را به دیوار مالید و روی آن نقاشی کشید. ما نگران واکنش امام بودیم، اما امام گفتند: بچه است، بگذارید تخیلش را پرواز بدهد. با این برخورد، ما هم فهمیدیم که چطور باید با بچه‌ها رفتار کرد.»
دیدگاه ها