گفت و گوی اختصاصی خراسان با دکتر سعد خان، رئیس موسسه بین المللی فرهنگی «اکو» درباره اقدامات این موسسه برای گسترش زبان فرهنگ و هنر کشورهای عضو و از جمله ایران، صدور روادید یکپارچه هنرمندان، اقدامات برای جهانی سازی آثار هنری و ....
بر کسی پوشیده نیست که هر کشوری برای پاسداشت و ترویج زبان، خط و فرهنگ و هنر خود نیازمند فعالیت‌های برون مرزی است. این فعالیت‌ها نه تنها توانایی کشورها را در به اشتراک گذاری فرهنگ خود با دیگران افزایش می‌دهد، بلکه به آن‌ها کمک می‌کند تا در جهان فرهنگی امروز، بیشتر شناخته شوند و از این طریق به توسعه فرهنگی خود بپردازند. کشور ما نیز مانند تمام کشورهای دیگر از این قاعده مستثنا نیست.
موسسه فرهنگی اکو، از جمله نهادهایی است که در این زمینه تا امروز فعالیت‌های زیادی داشته است. این موسسه با هدف ترویج و پرورش فرهنگ کشورهای عضو در سطح بین‌المللی، به انجام اقداماتی مانند برگزاری نمایشگاه‌های فرهنگی، برنامه‌های تبادلی هنری و آموزشی و همچنین ارتباطات و همکاری با نهادهای مشابه در سایر کشورها می‌پردازد.
اگرچه تعداد زیادی از ما تا امروز نام موسسه اقتصادی اکو را زیاد شنیده‌ایم و تا حدودی با فعالیت‌های مؤثر آن در عرصه بین المللی آشنایی داریم اما باید گفت این موسسه در بخش فرهنگی نیز فعالیت‌های چشمگیری دارد.
سازمان همکاری‌های اقتصادی (ECO)، یک سازمان منطقه‌ای است که در سال 1985 توسط دولت‌های ایران، پاکستان و ترکیه به منظور توسعه همکاری‌های اقتصادی، فنی و فرهنگی میان کشورهای عضو تأسیس شد. در سال 1992 سازمان اکو گسترش یافت و هفت عضو جدید از جمله افغانستان، جمهوری آذربایجان، جمهوری قزاقستان، جمهوری قرقیزستان، جمهوری تاجیکستان، ترکمنستان و جمهوری ازبکستان به آن اضافه شدند.
پس از تبدیل شدن سازمان RCD به سازمان ECO و افزایش تعداد کشورهای عضو به ده کشور، این سازمان به عنوان یک سازمان منطقه‌ای نقش ویژه‌ای پیدا کرد، با این پیش زمینه، نیاز به احیای بخش فرهنگی نیز احساس شد. پس ازموافقت رسمی با تأسیس موسسه فرهنگی با عنوان نام فعلی خود سرانجام با امضای اساسنامه آن در سومین اجلاس سالانه اکو که در 15-14 مارچ 1995 در اسلام آباد پاکستان برگزار شد تشکیل موسسه فرهنگی اکو با رویکرد «تحکیم قرابت‌های فرهنگی، پیوندهای معنوی و روابط دوستانه میان ملت‌های کشورهای عضو از طریق روش‌های اجتماعی و فرهنگی به صورت تئوری و عملی محقق شد.
برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های فرهنگی این موسسه و نقش آن در پیشبرد اهداف فرهنگی کشورمان به عنوان یکی از اعضای این موسسه بین المللی با دکتر سعد خان، رئیس موسسه فرهنگی اکو گفت و گو کرده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
لطفاً درباره اقدامات و موضع اکو در حفظ و پاسداشت زبان فارسی و تقویت وحدت میان کشورهای فارسی‌زبان توضیح دهید؟
زبان، پل ارتباطی میان انسان‌هاست. یکی از اهداف موسسه فرهنگی اکو که از این پس به عنوان اکو اشاره می‌کنم، ترویج زبان‌های عمده منطقه در کشورهای یکدیگر است. برای مثال، زبان فارسی ایران، دری افغانستان و تاجیکی در تاجیکستان، همگی با تفاوت‌های جزئی در لهجه و تلفظ از یک ریشه زبانی هستند. زبان ترکی نیز یکی از زبان‌های مهم منطقه است که زبان رسمی ترکیه است، اما زبان‌های دیگر مانند ازبکی، آذری و قزاقی نیز به این خانواده زبانی تعلق دارند؛ در نهایت، زبان اردو زبان ملی پاکستان است، با نزدیک به ۶۰۰ میلیون گویشور در سراسر جهان که آن را می‌فهمند، بزرگ‌ترین زبان مسلمانان است. اکو تلاش می‌کند تا همه این زبان‌ها را در کشورهای یکدیگر ترویج کند.
هدف ما در اکو تنها وحدت کشورهای فارسی‌زبان مسلمان نیست، بلکه وحدت همه 10 کشور عضو اکو است که شامل کشورهای فارسی‌زبان، اردو زبان و ترکی زبان می‌شود. ما تلاش می‌کنیم تا این زبان‌ها را در کشورهای یکدیگر از طریق تشویق تحصیلات دانشگاهی در این زبان‌های شرقی، انتشار کتاب‌های ادبی، برگزاری سمینارها، وبینارها و رونمایی کتاب و در نهایت، از طریق ترجمه ادبیات از یک زبان منطقه‌ای به زبان دیگر ترویج کنیم.
برنامه‌های اکو برای حمایت از هنرمندان در زمینه‌های فرهنگ، زبان و ادبیات و هنر چیست؟
سازمان اکو متعهد به ترویج آثارهنرمندان و حمایت از چهره‌های ادبی از همه 10کشور منطقه است. ما نمایشگاه‌های زیادی از نقاشی‌ها، عکاسی‌ها، خوشنویسی‌ها و سایر اشکال هنری ایجاد شده توسط هنرمندان منطقه اکو برگزار می‌کنیم. ما همچنین متعهد به ترویج سنت‌های ادبی هستیم و رویدادهای شعرخوانی، سمینارها و جشنواره‌ها برای بزرگداشت زندگی و آثار چهره‌های ادبی و سنت‌های زبانی برگزار می‌کنیم.
ما اعتقاد داریم که فرهنگ و هنر، ظرفیت این را دارد که مردم همه 10 کشور عضو اکو را با هم متحد کند. موفقیت اهداف والای سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در زمینه ترویج تجارت، اتصالات جاده‌ای، مشارکت‌های اقتصادی و غیره، وابسته به برقراری ارتباطات مردم با مردم است. هنرمندان، خوانندگان، نویسندگان، شاعران، بازیگران و ...، به عنوان سفیران فرهنگی منطقه، می‌توانند نقش‌های کلیدی در این زمینه ایفا کنند. از این رو، اکو علاقه زیادی به برگزاری جشنواره‌های فرهنگی، نمایشگاه‌ها، اجراهای موسیقی و ... دارد.
برنامه‌های اکو برای معرفی آثار نویسندگان و شاعران از کشورهای عضو به جامعه جهانی چیست؟
من فکر می‌کنم سه راه برای معرفی آثار نویسندگان از کشورهای عضو به جامعه جهانی وجود داردکه این راهها شامل انتشار، ترجمه و ترویج کتاب از طریق رونمایی و سایر فعالیت‌های مرتبط است. ما در همه این سه زمینه فعالیت‌هایی را در دستور کار داریم. اکو فهرست قابل توجهی از انتشارات خود دارد که شامل 60 عنوان است.
دلیل این که ظرفیت‌های فرهنگی و معنوی اکو که به طور کامل مورد استفاده قرار نگرفته‌اند چیست؟
من فکر می‌کنم منطقه اکو یک منطقه با برکت است. این منطقه خانه تمدن‌های کهن و غنی است که جهان به خود دیده است. مردم ما جزو مهمان‌نوازترین مردم جهان هستند، مناظر و طبیعت ما شگفت انگیز است، لباس ما دارای ظرافت‌های هنری فراوان است، جشنواره‌ها و آیین‌های ما الهام‌بخش هستند، غذاهای ما از خوشمزه‌ترین غذاهای جهان هستند و معماری ما مثال زدنی است. سوال این است که آیا ما توانسته‌ایم از این ظرفیت‌های فرهنگی و هنری به طور کامل استفاده کنیم؟ آیا ما توانسته‌ایم همان تعداد توریست را در لاهور یا تاشکند یا دوشنبه جذب کنیم که شهرهای جوان‌تر مانند پاریس و فلورانس در غرب جذب می‌کنند؟ من نمی‌خواهم به عنوان یک داور خودم را معرفی کنم و این سؤال را به خوانندگان شما واگذار می‌کنم که چقدر کمتر ما توانسته‌ایم از ظرفیت‌های فرهنگی و معنوی خود استفاده کنیم.
آیا امکان برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و هنری منطقه‌ای با شرکت همه ۱۰ کشور عضو اکو وجود دارد؟
بله ما تلاش می‌کنیم تا جشنواره‌های فرهنگی و هنری منطقه‌ای با شرکت همه کشورهای عضو اکو برگزار کنیم؛ اما موانع مالی جدی وجود دارد. ما در حال حاضر با محدودیت‌های مالی روبه رو هستیم و نیاز به حمایت مالی بیشتر داریم. بسیاری از سازمان‌های منطقه‌ای مانند سازمان کشورهای ترک (ترک‌سون)، مشترک‌المنافع کشورهای مستقل (CIS)، شورای همکاری خلیج فارس (GCC) در منطقه ما (دو سازمان اول دارای عضویت همپوشانی با اکو هستند)، برنامه‌های فرهنگی قوی‌تری دارند؛ مانند جشنواره فیلم CIS و جشنواره ورزشی محلی آسیای مرکزی و ...
آیا به منظور بهره بدن از فناوری روز، امکان ایجاد یک فروشگاه مجازی در حجم وسیع برای نمایش محصولات فرهنگی اکو وجود دارد؟
بله نه تنها امکان‌پذیر است، بلکه کاملاً ضروری نیز هست. مرکز فرهنگی «آسه‌آن» در بانکوک از طریق هوش مصنوعی و صفحه‌های دیجیتال، دقیقاً همین کار را انجام می‌دهد. این مرکز فرهنگ، لباس، سبک زندگی، مناظر شهری و سایر ویژگی‌های مهم همه ده کشور عضو آسه‌آن را از طریق صفحه‌های دیجیتال تعاملی نمایش می‌دهد. این همان نوع نمایشگاه مجازی است که اکو می‌خواهد برای کشورهای عضو در تهران ایجاد کند.
آیا زمان آن نرسیده است که یک سیستم ویزای شنگن‌مانند برای کشورهای اکو ایجاد شود؟
بله هدف نهایی ما باید ایجاد یک سیستم ویزای یکپارچه برای منطقه باشد؛ اما ما باید به تدریج برای افزایش دوام فرایندها حرکت کنیم. از این رو، ممکن است نیاز داشته باشیم که به تدریج و با احتیاط پیش برویم.
چرا موسسه فرهنگی اکو به اندازه سازمان‌هایی مانند یونسکو شناخته شده نیست؟
اکو در واقع یونسکو منطقه اکو است. این بزرگ ترین و قدیمی‌ترین آژانس تخصصی منطقه اکو است که برای همکاری فرهنگی ایجاد شده است. اگرچه اکو ممکن است نتوانسته باشد از ظرفیت کامل فرهنگی منطقه‌ای‌اش استفاده کند، اما با این حال در ترویج فرهنگ از طریق تلاش‌های کوچک، فعال بوده است. شکست اصلی ما این است که سیاست‌گذاری‌های قدرتمند الکترونیکی و رسانه‌های اجتماعی قوی نداشته‌ایم.
تلاش هماهنگ برای اطمینان از افزایش اطلاع رسانی فعالیت‌های اکو وجود نداشته است. در غرب، این پدیده را "عامل CNN" می‌نامند، به این معنی که اگر چیزی توسط CNN پوشش داده نشود، گویی آن رخداد هرگز اتفاق نیفتاده است. در اکو نیز ما باید همکاری نزدیک با خبرگزاری‌های ملی همه 10 کشور عضو اکو داشته باشیم، مردم نمی‌دانند که چه اتفاقی در موسسه اکو در حال وقوع است.
در دوران ریاست شما، چه راه‌حل‌ها و استراتژی‌هایی برای افزایش معرفی موسسه فرهنگی اکو در منطقه دارید؟
اکنون تمرکز اصلی ما برافزایش مسیرهای معرفی اکو از طریق چندین اقدام در دوران ریاست بنده است. یک وب‌سایت پویا جدید، حضور قوی در رسانه‌های اجتماعی برای ترویج فعالیت‌های فرهنگی و تولید مستند جدید در مراحل مختلف تولید هستند.
ما همچنین تلاش می‌کنیم تا دفاتر میدانی اکو را در سراسر منطقه اکو ایجاد کنیم. ما همچنین در حال برنامه‌ریزی فعالیت‌های اکو در سراسر منطقه اکو هستیم، نه‌فقط در شهر مقر اکو. همچنین ما تلاش می‌کنیم تا با سایر نهادهای فرهنگی منطقه‌ای و بین‌المللی برای بهره‌برداری از هم‌افزایی در برگزاری فعالیت‌های فرهنگی همکاری کنیم.
و سخن پایانی
از روزنامه خراسان به خاطر توجه همیشگی‌اش به موضوعات مربوط به فرهنگ و هنر تشکر می‌کنم و امیدوارم با تلاش و برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده بتوانیم به‌زودی به اهداف تعیین‌شده در اکو دست‌یابیم.
دیدگاه ها