گزارشی از فرصت‌ها و آسیب‌های تبلیغ کتاب در فضای مجازی؛ از جولان کتاب‌های زرد در صفحه‌های اینستاگرام تا تاثیر انکارناپذیر تبلیغ کتاب‌های خوب در فروش آن‌ها. احتمالاً شما هم این جمله تکراری را شنیده‌اید که می‌گویند فضای مجازی، هم فرصت‌های خاص خودش را دارد و هم این‌که می‌تواند آسیب‌زا باشد و مهم این است که از فرصت‌هایش به بهترین نحو استفاده کنیم.
احتمالاً شما هم این جمله تکراری را شنیده‌اید که می‌گویند فضای مجازی، هم فرصت‌های خاص خودش را دارد و هم این‌که می‌تواند آسیب‌زا باشد و مهم این است که از فرصت‌هایش به بهترین نحو استفاده کنیم. یکی از بسترهای پرمخاطبِ فضای مجازی در کشور ما، اینستاگرام است؛ شبکه‌ای که برای خیلی‌ها فرصت کسب‌وکار ایجاد کرده است و عده‌ای هم به نام بلاگر توانسته‌اند با جذب مخاطب بالا، انواع و اقسام محصولات را تبلیغ کنند و به درآمد بالا برسند. در این میان، تعدادی از بلاگرهای اینستاگرامی در حوزه فرهنگ و کتاب فعالیت می‌کنند؛ بلاگرهایی که یک کتاب‌خوان و کتاب‌باز حرفه‌ای هستند، نویسنده، شاعر و ناشرند یا بلاگرهایی که مخاطبِ جدیِ حوزه فرهنگ و کتاب نیستند و بیشتر به معرفی آثار عامه‌پسند در شاخه شعر و داستان و رمان می‌پردازند و طبقِ اصلِ «عامه‌پسندها، مخاطبان بالایی دارند»، در مقایسه با دیگر صفحه‌ها دنبال‌کننده‌های بیشتری دارند. در ادامه، از فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی، به ویژه اینستاگرام در تبلیغ کتاب و گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی نوشته‌ایم.
بی‌محتوا، اما خوش‌رنگ و لعaاب
اسمشان «بوک بلاگر» است، یعنی کسانی که در حوزه معرفی کتاب در فضای مجازی فعالیت می‌کنند. وقتی به صفحات این بوک بلاگرها سر می‌زنید، اول از همه رنگ و لعاب و چیدمان کتاب‌ها در قاب‌های زیباست که خودنمایی می‌کند اما خود کتاب، چنگی به دل نمی‌زند چراکه از همان محتواهای زرد و پوچ است و خواندنشان دردی را دوا نمی‌کند و بیشتر وقت تلف کردن است. این کتاب‌ها متاسفانه بازار پرفروشی دارند و درصد بالایی از موفقیتشان را مدیون همین صفحه‌های اینستاگرامی و تبلیغ‌های خوش‌رنگ و لعاب هستند؛ کتاب‌هایی مانند «بیداری» از نویسنده‌ای به نام آنوشا نوبخت که در اسفند ماه 1400 منتشر شد و حالا به چاپ 15 رسیده است. بوک‌بلاگرهای اینستاگرامی علاوه بر معرفی کتاب‌های زرد و بی‌محتوا که اغلب در حوزه روان‌شناسی هستند، به‌عنوان کارشناس هم عمل می‌کنند و گاهی با این دلیل که کتاب مدنظر را خوانده‌اند و بر مطالب آن اشراف دارند، به مخاطبان خود توصیه‌های روان‌شناسی هم می‌کنند و بعضی‌هایشان بعدها خود را روان‌شناس و متخصص مشاوره جا می‌زنند و افراد زیادی را با آسیب مواجه می‌کنند.
کتاب‌های خوب در صفحات خوب
نقطه مقابل صفحاتِ زردِ معرفی کتاب، صفحه‌هایی هستند که شما را به یاد برنامه «کتاب‌باز» سروش صحت می‌اندازند؛ برنامه‌ای مفید و جذاب که در مدت زمان پخش خود، مخاطبان را با انبوهی از کتاب‌های خوب و مؤثر در حوزه‌های مختلف آشنا کرد. صاحبان این صفحه‌ها کتاب‌خوان حرفه‌ای و متخصص حوزه کتاب و فرهنگ هستند و معمولاً هم دستی بر آتش نوشتن دارند. یکی از این صفحه‌ها متعلق به منصوره مصطفی‌زاده، کارشناس کتاب و فعال حوزه ادبیات کودک و نوجوان است. مصطفی‌زاده سعی می‌کند جدیدترین و بهترین کتاب‌های تالیفی و ترجمه کودک و نوجوان را به مخاطبان صفحه‌اش معرفی کند. از دیگر صفحه‌های معرفی کتاب خوب در اینستاگرام می‌توان به صفحه احسان رضایی، صفحه «نقد کتاب» و صفحه «کتاب بخوانیم» اشاره کرد. معرفی کتاب در این‌گونه صفحه‌ها که تعدادشان هم کم نیست، به گفته بسیاری از ناشران، تاثیر زیادی در فروش کتاب‌ها دارد.
نویسنده‌ها و ناشران محبوبِ در مجازی
یکی دیگر از انواع تبلیغ کتاب در فضای مجازی، به‌ویژه اینستاگرام مربوط به صفحه‌های ناشران، نویسندگان و شاعران پرطرفدار است. در این نوع تبلیغ، اهالی فرهنگ و قلم خود دست به کار شده‌اند و محصولات فرهنگی خود و دیگر همکارانشان را به مخاطبان معرفی می‌کنند. از جمله صفحه‌های فعال در زمینه معرفی کتاب می‌توان به صفحه‌های اسدا... و امیلی امرایی، پدر و دختر مترجم اشاره کرد. صفحه رامبد خانلری از دیگر صفحه‌های محبوب است. خانلری لابه‌لای نوشته‌هایش، کتاب‌های خود و دوستانش را به مخاطب معرفی می‌کند و گاهی هم دست به نقد آن‌ها می‌زند. مهدی یزدانی خرم هم از دیگر نویسنده‌های پرمخاطب در اینستاگرام است که به مناسبت، کتاب‌های حوزه ادبیات و تاریخ را معرفی و نقد می‌کند. از ناشران پرمخاطب در مجازی هم صفحه‌های نشر چشمه، هوپا، پرتقال و... هستند.
چاپ کتاب به لطف شهرت و درآمد
روی دیگر تبلیغ کتاب و کتاب‌خوانی در فضای مجازی، ظهور نویسنده‌ها و شاعران مجازی است! کسانی که به لطف صفحه شخصی‌شان در اینترنت و همچنین تعداد زیاد مخاطبانشان، توانسته‌اند نوشته‌هایشان را به نام شعر و داستان در قالب کتاب به‌چاپ برسانند. این بلاگرها به واسطه شهرتشان در فضای مجازی و نیز درآمد بالایی که دارند، می‌توانند به راحتی دل‌نوشته‌هایشان را که اغلب پر از اشکالات نگارشی و املایی است، منتشر کنند. نمونه این نویسنده‌ها و شاعرهای مجازی را در دوره‌های مختلف دیده‌ایم؛ از علی سلطانی و امیرعلی. ق گرفته تا شیما کاتوزیان و... . در کنار این بلاگرها که نان شهرتشان را می‌خورند، عده‌ای از بازیگران هم با استفاده از شهرتشان دست به انتشار کتاب می‌زنند. نمونه‌اش هم شیلا خداداد است که مخاطبان زیادی در اینستاگرام دارد و هرچند وقت یک بار کتابی ترجمه و منتشر می‌کند. این بازیگر ماه پیش در مراسمی از تازه‌ترین ترجمه خود که یک کتاب کودک به نام «امید» بود، رونمایی کرد. این در حالی است که شاعر یا نویسنده بااستعدادی که در جشنواره‌های مختلف برگزیده شده، برای انتشار آثارش با مشکل روبه‌روست.
دیدگاه ها