چرا فدائیان اسلام و آیت‌الله کاشانی، مصدق را تنها گذاشتند. بدعهدی از مصدق بود یا کاشانی؟
قرار گرفتن عکس محمود مصدق در کنار محمدمهدی عبدخدایی از اعضای نوجوان فدائیان اسلام که به عنوان ضارب دکتر فاطمی نامش در تاریخ ثبت شده، باز هم داستان کودتای 28 مرداد را داغ کرده است. این که چرا فدائیان اسلام و آیت‌الله کاشانی مصدق را تنها گذاشتند. بدعهدی از مصدق بود یا کاشانی؟ و درمورد فدائیان اسلام خب مشخص است که اعضای گروه عقیده داشتند جبهه ملی به آن توافقی که درجلسه منزل حاج محمود آقایی(از تجار تهران) بین سران فدائیان اسلام و نمایندگان جبهه ملی شکل گرفته بود پایبند نبودند.
یعنی ترور علی رزم آرا توسط فدائیان اسلام و کمک به نخست وزیری محمد مصدق و به ازای آن تلاش دولت برای برقراری حکومت با معیارهای اسلامی. مصدق اما می‌گفت که فعلا تمرکزش روی ملی شدن نفت است و برای اسلامی شدن قوانین هنوز وقت هست. او در نهایت نواب صفوی را با یک بهانه عجیب به زندان انداخت و بعد از یکسال به شرطی او را آزاد کرد که دور کار سیاسی را خط بکشد.
در واقع یکی از انتقاداتی که هیچ وقت گروه‌های مذهبی را رها نخواهد کرد همین ماجرای عکس‌العمل طبقات مذهبی به کودتای 28 مرداد است. چرا که تنها یک سال قبل در سی تیر 1331 با زعامت آیت‌الله کاشانی توده‌های مردم حمایت شگفت‌انگیزی از بقای دولت مصدق را نشان داده بودند. این شائبه‌ها آن قدر زیاد است که دیگر تحلیل آنها به سختی ممکن است.
عکس صمیمانه آیت‌الله کاشانی با شعبان جعفری در ایام بعد از کودتا، انتشار برخی سندها از رابطه مالی ایادی کودتا با نزدیکان بیت آیت‌الله کاشانی، تبریک آیت‌الله بروجردی به محمدرضا برای موفقیت کودتا و سکوت فدائیان اسلام در ایام بعد از کودتا و اقدام اولیه نواب صفوی برای کاندیداتوری مجلس از قم، تیتر روزنامه نبرد ملت که به مدیریت یکی از چهره‌های بسیار نزدیک به فدائیان اسلام (کرباسچیان) منتشر می‌شد و از کودتا و سرنگونی دولت مصدق استقبال کرده بود، همه نشانه‌های آزارنده از این مسئله هستند.
البته که بازماندگان فدائیان اسلام و همین طور مورخان نزدیک به حاکمیت بخشی از این شائبه‌ها را رد می‌کنند و از خطر کودتای توده‌ای‌ها قبل از کودتای ارتش حرف می‌زنند که می‌توانست کشور را به ورطه یک جنگ داخلی خونین فرو ببرد و این که فدائیان هیچ وقت با حکومت سازش نکردند و دست آخر در سال 1334 و بعد از اقدام به ترور ناموفق علا اعدام شدند...
راستش اصرار فدائیان برای جایگزین کردن قواعد حکومت اسلامی آن قدر زیاد و شدید بود که در پرتو آن خیلی به مسئله ملی شدن صنعت نفت التفات نداشتند. در این مسئله تندروترین چهره فدائیان، نواب صفوی نبود بلکه معاون او یعنی عبدالحسین واحدی به شمار می‌رفت که ذره‌ای دررسیدن به این قواعد کوتاه نمی‌آمد و با هر دو سر روحانیت سنتی مسالمت جو و روحانیت مبارز سیاست پیشه در می‌افتاد. کما این‌که گزارش‌هایی از تنش میان او و اطرافیان آیت‌الله بروجردی و همین‌طور آیت‌الله کاشانی در دست است. بخصوص تنش میان او و شمس قنات آبادی که بیت آیت‌الله کاشانی را در دست داشت. از نگاه آیت‌الله کاشانی مسئله خلع ید انگلیس از نفت در صدر مسائل بود و این باعث نارضایتی فدائیان اسلام و فاصله میان آنها و بیت آیت‌الله شده بود.
برای این که با دیدگاه خاص فدائیان اسلام آشنا شوید بخش‌هایی از مانیفست فدائیان در سال 1329 را اینجا به نقل از تاریخ ایرانی منتشر می‌کنیم: جمعیت فدائیان اسلام ..... در عرصه نظر با طرح ایده حکومت اسلامی شناخته می‌شوند. ایده‌ای که مشروح و مبسوط آن در سال ۱۳۲۹ توسط سیدمجتبی نواب صفوی، رهبر این حزب، در مجموعه‌ای به نام راهنمای حقایق یا نماینده کوچک حقایق نورانی جهان بزرگ آمده است. کتاب مذکور مشتمل بر سه بخش است.
بخش نخست به توضیح دلایل و عوامل مشکلات ایران و جهان اشاره دارد که مهم‌ترین آنها را چنین برمی‌شمارد: گسستن ریشه‌های نورانی ایمان به حقایق و انحراف بشر از مسیر دین فطری اسلام، اجرا نشدن احکام اسلام و قانون مجازات(قصاص)، مفاسد فرهنگی، نبودن فرهنگ و شهوت‌آموزی به نام علم، عریانی و عدم حجاب زنان، استفاده از مشروبات الکلی، استعمال موادمخدر، قماربازی، سینما‌ها، نمایش‌خانه‌ها، رمان‌ها، تصانیف و اشعار موهم و شهوت‌انگیز و جنایت‌آموز، موسیقی و نغمه‌های غیر‌مشروع، دروغ و چاپلوسی و مداحی‌های فضیلت‌کش رادیو و جراید، فقر عمومی و بیکاری و کثرت بیچارگان و سرگردانان، فحشا و امور منافی اخلاق و عفت، رشوه‌خواری گسترده و رباخواری عمومی و بانکی، بی‌اعتمادی فراگیر در میان اقشار ملت و حکومت نسبت به یکدیگر.
در بخش دیگر کتاب (بخش دوم) شیوه‌های اصلاح ارایه می‌شود و برنامه‌هایی برای وزارتخانه‌های دولتی ارایه می‌شود که در این میان وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی، مفصل‌تر مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. در مورد وزارت کشور نیز به اموری چون برگزاری نماز جمعه و جماعت در سراسر کشور تاکید شده که حضور شاه و نخست وزیر نیز در این مراسم توصیه می‌شود. از دیگر وظایف این وزارتخانه که در راستای رفع فساد است، گسترش ازدواج موقت است که از نظر نواب یکی از مهم‌ترین عوامل جلوگیری از فحشاست، همچنین جدا‌سازی زنان و مردان در اماکن عمومی.
در خصوص وزارت دادگستری، بر اجرای احکام اسلامی و قانون مجازات‌های اسلامی تصریح شده است و وزارت دربار نیز وظیفه جلوگیری از چاپلوسی و تملق را دارد. علاوه بر این برای وزارت بهداری مورد نظر لزوم ترمیم اساس طب تعیین شده است، بر این اساس، دروس طبی دانشگاه‌های پزشکی دنیا و دانشگاه اسلامی ایران با توجه به معارف و احکام نورانی اسلام و احیای طب سنتی. پیشنهاد اصلاحی این کتاب برای وزارت دارایی نیز ضرب سکه به نام امام زمان(عج) است و نه به نام حاکم وقت.
در بخش سوم کتاب، دیدگاه‌های فدائیان اسلام در مورد مشروطه و نهادهای سیاسی موجود اختصاص دارد. در این بخش به انحراف‌هایی که در مشروطیت ایجاد شد، اشاره می‌شود که از نظر کتاب، مهم‌ترین آنها، «ریختن خون پاک عزیز‌ترین پیشوای روحانی، شیخ فضل‌الله نوری» بود. در حقیقت اعدام شیخ، عامل بدبینی فدائیان به مشروطه بود. فدائیان اسلام مشروطه را ثمره فداکاری‌های مسلمانان بیچاره که از روی نادانی به جان هم افتاده بودند و اساس آن را شوره‌زار فاسدی می‌دانستند که آثار شوم بسیاری داشته است.403101
آرش خوشخو/هفت صبح
دیدگاه ها