شیفتگان صائب تبریزی و سبک هندی تنها در قرن‌های یازدهم و دوازدهم نبوده‌اند. بلکه در دوران معاصر هم شاعرانی بوده‌اند که به صائب و سبک شعری او ارادت داشته و به شیوه او شعر سروده‌اند. یکی از علاقه‌مندان شعر و سبک صائب در دوره معاصر، سید کریم امیری فیروزکوهی، قصیده‌سرا و غزل‌سرای نامدار است.
امیری فیروزکوهی سیدالشعرای معاصر
شیفتگان صائب تبریزی و سبک هندی تنها در قرن‌های یازدهم و دوازدهم نبوده‌اند. بلکه در دوران معاصر هم شاعرانی بوده‌اند که به صائب و سبک شعری او ارادت داشته و به شیوه او شعر سروده‌اند. یکی از علاقه‌مندان شعر و سبک صائب در دوره معاصر، سید کریم امیری فیروزکوهی، قصیده‌سرا و غزل‌سرای نامدار است. امیری فیروزکوهی سال 1288 در فیروزکوه به دنیا آمد و پس از 75 سال زندگی در سال 1363 از دنیا رفت. او در هفت سالگی به تهران رفت و تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در این شهر گذراند و بعد از آن، منطق، کلام و حکمت آموخت. امیری فیروزکوهی از شیفتگان صائب تبریزی بود و به سبک هندی شعر می‌سرود و «امیر» تخلص می‌کرد. او از سال 1350 در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به تدریس پرداخت و به دلیل تبحر در شاعری از سوی رهبر انقلاب به «سیدالشعرا» ملقب شد. «دیوان اشعار»، «تصحیح و مقدمه بر دیوان صائب» و «احقاق الحق» از جمله آثار به‌جا مانده از این شاعر است. امیربانو کریمی، استاد ادبیات دانشگاه تهران، همسر استاد مظاهر مصفا و از صائب‌شناسان معاصر که در دی 1402 درگذشت، از فرزندان سید کریم امیری فیروزکوهی است. در ادامه فرازهایی از زندگی و آثار این شاعر برجسته را مرور می‌کنیم.
شاعری رمانتیک
شعر امیری عرصه انعکاس دردها و آلام شاعری است که در تمام حالت‌ها، درد و ناکامی خود را با خواننده در میان می‌گذارد و چنان صمیمانه با او به گفت‌وگو می‌نشیند که خواننده ناخودآگاه غرق در صفای بی‌ریای او می‌شود و همگام با او به اندوهی جانکاه فرو می‌رود. گله و شکایت از بخت و اقبال، یأس و ناامیدی، شکوه از پیری و ناتوانی از مهم‌ترین مضامین شعر اوست. روح حساس شاعر که در مقابل کژی‌ها و ناراستی‌های بداندیشان زمانه آزرده شده، زبان به شکوه و شکایت می‌گشاید. از این‌رو کلماتی مانند «پیری، غم، یأس» در شعر امیری فیروزکوهی دارای بسامد بالایی است. گذشته از تاثیر امیری از شاعران سبک هندی، روحیه حساس شاعر و ناراحتی‌های جسمی که همواره او را به بستر بیماری می‌کشاند، در ورود این‌گونه مضامین به شعر او نقش اساسی داشته‌است. به‌طور کلی، امیری فیروزکوهی شاعر رمانتیکی است که فقط جنبه غم‌انگیز جهان را می‌بیند و آن‌قدر در این نگاه غرق است که اندوه زندگی را می‌ستاید و ناله‌های رمانتیک از سراسر غزلیاتش به گوش می‌رسد: چون دل سخنم نیز شکسته‌است امیرا/ پیداست شکست دل ما از سخن ما
امیری فیروزکوهی، شخصیتی مانا
انتشارات سوره مهر در مجموعه آثاری به نام «شخصیت‌های مانا» به معرفی بزرگان نیک‌نام ایران در علم، فرهنگ، سیاست و اجتماع پرداخته‌است. یکی از آثار این مجموعه به معرفی شخصیت «سید کریم امیری فیروزکوهی» اختصاص دارد که علی تقوی، پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی آن را گردآوری و تدوین کرده‌است. این کتاب، اثری خواندنی درباره زندگی و آثار سیدکریم امیری فیروزکوهی، چهره ماندگار ادبیات ایران است. اشعار امیری فیروزکوهی از دو سبک و طرز شعری متأثر بود؛ نخست با توجه به حضور مستمر او در انجمن حکیم نظامی، در قصاید و مثنوی‌های خود به شاعران سد‌ه‌های پنجم تا هشتم هجری به ویژه خاقانی و نظامی نظر داشت و دیگر این‌که در غزلیاتش از سبک شاعران دوره صفوی، به ویژه صائب تبریزی پیروی می‌کرد. در این کتاب می‌خوانیم: «از مهم‌ترین موضوعات و مضامینی که امیری به آن توجه داشته، عشق است و کمتر غزلی از او می‌توان سراغ گرفت که جان‌مایه کلامش عشق نباشد؛ حتی در دیگر شکل‌های شعری هم به فراخور حال، عشق محور سخن است. شاعر که انس و شناخت وافری نسبت به پیشینه فرهنگی، ادبی و هنری ایران داشته و خود نیز عاشقانه زیسته است، عشق را در حالات گوناگون به جلوه درآورده است».
تسلط عجیب امیری به موسیقی
رهبر انقلاب در دوران جوانی با امیری فیروزکوهی دوستی و رفت‌وآمد داشته‌اند و در مقاطع مختلف در سخنرانی‌هایشان به این مسئله اشاره کرده و به فراخور از شعر امیری فیروزکوهی سخن گفته‌اند. ایشان در شهریور سال 1387 در دیدار شاعران، امیری را شاعری بر قله غزل معرفی کرده و این‌گونه گفته‌اند: «ما دوران قبل از انقلاب را دیدیم، شعرای آن وقت را دیدیم، می‌شناسیم، با خیلی‌شان نشست و برخاست داشتیم. بهترین‌هایشان هرگز این مجال را پیدا نمی‌کردند که در یک منظر عمومی، در یک محضر عمومی بیایند خودشان و شعرشان را ارائه بدهند. یک شاعری مثل مرحوم امیری فیروزکوهی که حقاً در قله غزل زمان خودش قرار داشت، بیشترین تجلی و نمایشی که از او می‌شد مشاهده کرد، در یک جلسه خصوصی بود که در گوشه انزوای خودش، چهار تا، پنج تا دوست و رفیقش باشند و او غزل خودش را بخواند. البته کیفیت شعر در آن دوره، به تناسب آن مقطع، در شعر همان‌هایی که بودند، کیفیت خیلی خوب بود». رهبر انقلاب همچنین در سال 1370 در دیدار اعضای گروه ویژه و گروه معارف اسلامی رادیو از تسلط ویژه مرحوم امیری به موسیقی و دستگاه‌های آن این‌طور یاد کرده‌اند: «من گاهی اوقات می‌بینم که فارس‌ها بدون توجه به موسیقی عربی، یک نغمه عربی را می‌خوانند! البته دستگاه‌ها، همان دستگاه‌هاست؛ آن ها هم وقتی می‌خواهند بخوانند، در همین دستگاه‌های بیات ترک و همایون و شور می‌خوانند؛ عجیب این است که همین اسم‌ها را هم بیان می‌کنند. مرحوم امیری فیروزکوهی که در موسیقی وارد بود، می‌گفت هرکس هر صدایی از دهانش دربیاورد، در یکی از این دستگاه‌هاست؛ ولو این‌که موسیقیِ غربی باشد؛ منتها اصول و مبادی خوانندگی آن ها فرق دارد. لابد حرف مرحوم امیری فیروزکوهی حجت است.»/خراسان 403102
دیدگاه ها