درنگی در زندگی و آثار عباس یمینی شریف، مصطفی رحماندوست، شکوه قاسم‌نیا و محمد میرکیانی شاعران و نویسندگان برجسته ادبیات کودک و نوجوان که نخستین ذهنیت های فرهنگی چند نسل را ساخته اند.کارشناسان فرهنگی و علم روان‌شناسی همیشه بر این نکته تاکید دارند که اگر کودک و نوجوان را با کتاب و ادبیات آشنا کنیم، برای آینده او سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و دیگر از این بابت که بخواهیم اندیشه و بنیان فکری‌اش را در جوانی اصلاح کنیم، آسوده خواهیم شد. چون پایه فکری و فرهنگی او از همان دوران کودکی با کتاب و مطالعه شکل گرفته‌است.
در این میان، نقش نویسندگان و شاعرانی که در حوزه ادبیات کودک فعالیت می‌کنند، بیش از همه خود را نشان می‌دهد؛ کسانی که وظیفه سنگین تولید محتوای فاخر و هدفمند را برای تربیت و آموزش بچه‌ها به‌عهده دارند. زنده‌یاد مهدی آذریزدی یکی از نام‌آورانی بود که تمام زندگی‌اش را صرف تالیف کتاب برای بچه‌های این سرزمین و راه دشوار نوشتن برای کودک و نوجوان را برای نویسنده‌های بعد از خود هموار کرد. در حوزه شعر کودک و نوجوان هم بزرگان بسیاری تلاش کردند؛ از گلچین گیلانی تا مصطفی رحماندوست، افسانه شعبان‌نژاد، شکوه قاسم‌نیا و... . در این نوشته، به مرور کارنامه چند چهره برجسته در حوزه شعر و داستان کودک و نوجوان پرداخته‌ایم؛ چهره‌هایی که خاطره‌ساز کودکی چند نسل بوده‌اند.
شاعر شریف «من یار مهربانم»
«من یار مهربانم/ دانا و خوش‌بیانم/ گویم سخن فراوان/ با آن‌که بی‌زبانم». از کودکان دیروز بعید است کسی این شعر را در کتاب فارسی دوم دبستان خوانده باشد و حالا با دوباره خواندن و یادآوری‌اش دلش برای روزهای خوش کودکی تنگ نشود. دهه شصتی‌ها با این شعر عباس یمینی شریف، خاطره‌های زیادی دارند؛ شاعری که در سال 1298 در تهران به دنیا آمد و در سال 1321 اولین شعرش را برای کودکان سرود که در مجله «نونهالان» منتشر شد. او پس از انتشار شعرش در این مجله گفته‌است: «از آن پس هرگز نمی‌خواستم درباره چیزی جز کودکان بیندیشم، چیزی بنویسم و شعر و سخن بگویم». از جمله آثار یمینی شریف در حوزه ادبیات کودک می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: «باغ دوستی»، «پلنگ یکه‌تاز»، «شعر با الفبا»، «خانه باباعلی»، «آوای نوگلان» و «گل‌های گویا».
یکی از ویژگی‌های آثار عباس یمینی شریف، نگاه سنتی او به آموزش و تربیت کودک است؛ به این معنا که پیام‌های اخلاقی در شعر او به‌طور مستقیم به کودکان منتقل می‌شود.
صدها خاطره با «صد دانه یاقوت»
بعد از شعر «من یار مهربانم»، جایزه پرخاطره‌ترین شعر کودکانه به شعر «صد دانه یاقوت»، سروده مصطفی رحماندوست می‌رسد. رحماندوست از پرکارترین شاعران و نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان است و تا به حال بیش از 300 اثر برای بچه‌ها خلق کرده‌است. او در اولین روز تیر ماه 1329 به دنیا آمد. قصه‌ها و سروده‌های رحماندوست همیشه از اولین انتخاب‌های پدرها و مادرها برای فرزندانشان است. این شاعر و نویسنده در حوزه لالایی‌های کودکانه هم آثار متعدد مکتوب و صوتی دارد. رحماندوست در طول سال‌های فعالیتش، مسئولیت‌های فرهنگی مختلفی هم داشته‌است؛ از مدیریت مرکز نشریات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تا مدیر برنامه کودک تلویزیون، سردبیری نشریات مختلف کودک و نوجوان و... . از جمله آثار مصطفی رحماندوست می‌توان از این کتاب‌ها نام برد: «ترانه‌های نیایش»، «دوستی شیرین است»، «هیچانه‌ها»، «ریشه‌ها درخاک، شاخه‌ها در باد»، «صد دانه یاقوت»، «قص‌گویی، اهمیت و راه و رسم آن»، «زیباتر از بهار» و «لالایی‌ها».
شاعر شعر پرشکوه «غرق نور است و طلا»
شکوه قاسم‌نیا، شاعر شعرهای پرشکوه و پرخاطره کودکی چند نسل است. از جمله مشهورترین شعرهای قاسم‌نیا، شعر او درباره حرم امام رضا(ع) است که با این بیت‌ها آغاز می‌شود: «غرق نور است و طلا/ گنبد زرد رضا/ بوی گل بوی گلاب/ می‌رسد از همه‌جا». شکوه قاسم‌نیا، از شاعران و نویسندگان پیش‌کسوت ادبیات کودک و نوجوان است و تاکنون بیش از 400 شعر و ترانه برای بچه‌ها سروده‌است. او با نام اصلی فاطمه همدانی، از سال 1358 سرودن شعر و نویسندگی برای کودکان را در مجله «کیهان بچه‌ها» شروع کرد. جالب این‌که شکوه قاسم‌نیا، ترانه‌سرای بسیاری از قطعه‌هایی است که داریوش فرضیایی(عمو پورنگ)، مجری محبوب بچه‌ها اجرا کرده‌است. «اندازه دنیا»، «هلی فسقلی در سرزمین غول‌ها» و «کلاغه به خنده افتاد» از جمله آثار شکوه قاسم‌نیاست.
نویسنده محبوب «قصه ما مَثَل شد»
محمد میرکیانی، از نویسندگان سرشناس ادبیات کودک و نوجوان است که به ویژه بازنویسی‌های او از ادبیات کهن فارسی برای بچه‌ها از مهم‌ترین آثار اوست. این نویسنده که چندی پیش در نخستین رویداد ملی نخبگان ادبی تقدیر شد، متولد 1337 در تهران است. میرکیانی برای نوشتن کتاب «روز تنهایی من» نویسنده برگزیده پنجمین دوره کتاب سال ایران شد. بسیاری از قصه‌ها و داستان‌های محمد میرکیانی در قالب پویانمایی و مجموعه تلویزیونی به نمایش درآمده‌اند؛ از جمله «قصه ما مثل شد» و «حکایت‌های کمال». بازنویسی‌های موفق میرکیانی از متون ادبی کهن مانند شاهنامه، بوستان و گلستان، تذکره‌الاولیا و... مخاطب نوجوان را به مطالعه این آثار تشویق می‌کند. از دیگر آثار محمد میرکیانی می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: «روزی بود و روزگاری»، «قصه ما همین بود»، «تن تن و سندباد»، «شاید فردا نباشد»، «قصه خانه ما» و «روزی بود و روزی نبود».
دیدگاه ها