امروز مشهد الرضا میزبان اولین سفر استانی ریاست‌جمهور است و این سفر بهانه‌ای شد تا قلم‌فرسایی کنیم و گزارشی از حال‌وروز مردمان این خطه تقدیم ایشان کنیم.
جناب آقای پزشکیان سلام علیکم، به مشهد امام مهربانی‌ها خوش‌آمدید. می‌دانیم که در بدو ورود شما، نماینده دولت یعنی استاندار محترم گزارش مبسوطی خدمتتان ارائه خواهد کرد ولی در کنار گزارش عملکرد دولتی، این نوشتار تکمیلی را هم از روزنامه خراسان به‌عنوان یکی از نمایندگان و البته کهن‌سال‌ترین رسانه مکتوب کشور و استان مطالعه بفرمایید تا شاید به دانسته‌های کامل شما از استان خراسان رضوی افزون شود یا اگر تعارض و نقص ناخواسته‌ای در اطلاعات ارائه‌شده تاکنون از سوی دستگاه‌ها، نهادها و افراد درباره این استان به حضور شما رسیده، با مطالبه شما برطرف شود زیرا معتقدیم اگر رئیس‌جمهور بر اساس واقعیت‌های موجود و نه بر اساس گزارش‌های ارائه‌شده تصمیم‌گیری کند، حداقل ما رسانه‌ها، استان خراسان رضوی را «استان وعده‌ها» قلمداد نمی کنیم. همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب در جلسه اخیر با هیئت دولت فرمودند: «به میان مردم بروید، گزارش‌ها نشان نمی‌دهد واقعیت‌ها را.»
همین ابتدا باید متذکر شویم جمعیت کلان‌شهر مشهد به‌صورت سیال بیش از 6 میلیون نفر است زیرا این شهر نیمی از سرانه‌های خود را هزینه خدمات‌رسانی به زائران و مراجعان و مهاجران دیگر استان‌های کشور می‌کند و این شهر در حال ارائه خدمت ملی به همه استان‌های کشور است.
در ادامه به مهم‌ترین چالش‌ها و مطالبات خطه خورشید از رئیس‌جمهور محترم دولت چهاردهم که شعار ایشان عدالت و توجه به حاشیه نشین هاست، اشاره خواهیم کرد اما در همین ابتدا باید خدمت رئیس‌جمهور اعلام کنیم مشهد محدود به خیابان امام رضا(ع) و منطقه خیابان بهار (محل ساختمان استانداری خراسان رضوی) نیست زیرا در این شهر 1.5 میلیون حاشیه‌نشین داریم که بعضی از آن‌ها به نان شب محتاج‌اند؛ اما اجازه دهید مروری بر بحران‌های این کلان شهر داشته باشیم:
مشهد آب ندارد
اولین و مهم‌ترین بحران کنونی خراسان رضوی و مشهد الرضا «آب» است. درست است که کل کشور امروز با بحران آب مواجه است اما همین امروز که مشهد میزبان حدود 6 میلیون زائر است، مدیران آب باید از هر منبعی که شده نیاز این خیل عاشقان را تأمین کنند اما چه کنیم که این دشت و آبخوان دیگر آبی ندارد.
در حال حاضر آبخوان‌های خراسان رضوی که برخی از آن‌ها ازجمله دشت مشهد 60 سال است ممنوعه شده اما در همین 60 سال حداقل 5 برابر توان آن ساخت‌وساز و اسکان جمعیت صورت گرفته، به‌جایی رسیده که شاهد کسری مخزن بیش از یک میلیارد مترمکعبی در آن هستیم و این کسری یعنی؛ فرونشست زمین، یعنی شور شدن آب‌های زیرزمینی، یعنی تهدید امنیتی زیرساخت‌های مسکونی و حیاتی در همین شرایط که مشهد الرضا در کم بارشی و خشکسالی در کشور اول شده است، مدیران استان برای این که بحران اجتماعی آبی در مشهد الرضا را کنترل کنند، از غرب مشهد که بالاترین ریسک فرونشست و کسری مخزن آبی را دارد، چاه کشاورزی خریداری کرده و آب این محدوده را به مشهد انتقال داده‌اند درحالی‌که طبق مصوبات بالادستی ابتدا بنا بود حداقل سالانه 120 میلیون مترمکعب پساب تصفیه‌شده به غرب مشهد منتقل و بعد از تأمین کسری مخزن، مازاد آب کشاورزی به مشهد منتقل شود اما هم اینک حتی یک مترمکعب پساب به غرب مشهد منتقل نشده است زیرا هنوز نه خط لوله اجراشده و نه تصفیه‌خانه‌ها به این ظرفیت رسیده‌اند و دلیل اصلی آن، خلف وعده دولت‌ها در تأمین منابع موردنیاز تکمیل تصفیه‌خانه‌های مشهد است. مصارف کنونی آب مشهد حدود 270 میلیون مترمکعب است و در افق 1420 به 400 میلیون مترمکعب خواهد رسید. تا همین چند سال پیش 70 درصد آب مشهد از سد دوستی تأمین می‌شد اما امروز به خاطر کارشکنی افغانستانی‌ها و خشکسالی‌ها این سد به ظرفیت کمتر از 10 درصد رسیده است. مخازن آبی مشهد با بحران فرونشست روبه رو هستند و اگر بخواهیم راهکارهای اساسی برای گذر از این بحران ارائه کنیم، قطعاً اولین آن تکمیل پروژه تصفیه‌خانه‌های مشهد است که برخی از این تصفیه‌خانه‌ها آب غیراستاندارد را به کشاورزان به‌عنوان حقابه می‌دهند و این رویه باید تغییر پیدا کند.
بحران کشف رود ناشی از مدیریت بحران آب است
معضل تکمیل نشدن تصفیه‌خانه‌های مشهد، بحران دیگری را آفریده و آن «کشف رود» است؛ رودخانه‌ای که دیرزمانی محل سکونت و امرارمعاش مردم بوده و امروز به بحران زیست‌محیطی تبدیل‌شده که کسی آن را گردن نمی‌گیرد زیرا فاضلاب مشهد پس از جمع‌آوری باید به مخازن تصفیه‌خانه‌ها منتقل شود اما وقتی تصفیه‌خانه استاندارد و با ظرفیت لازم احداث و تعبیه نشده، این فاضلاب مسیری جز کشف رود و کشتگاه سرطان حاشیه این رودخانه در حاشیه شهر مشهد پیدا نخواهد کرد. لذا درخواست این است که در اولین اقدام دستور دهید از تمام ظرفیت‌ها برای تکمیل و به بهره‌برداری رساندن تصفیه‌خانه‌های مشهد آن هم با استاندارد روز تا پایان سال جاری استفاده شود تا هم بحران آبخوان ورشکسته مشهد کمی التیام یابد و هم کشف رود کمی آباد شود و کشت سرطان در آن صورت نگیرد.
در بلندمدت نیاز است دو پروژه انتقال آب یعنی پروژه «مدیریت منابع آبی هزار مسجد» و «انتقال آب دریای عمان» در اولویت دولت قرار بگیرد زیرا این پروژه‌ها بیش از 10 سال است معطل حمایت‌های دولتی‌اند و پیشرفت اجرایی آن‌ها لاک‌پشتی است.
37 کیلومتر آزادراه یعنی هیچ
مشهدالرضا سالانه میزبان حدود 40 میلیون زائر است و این خیل عاشقان امام مهربانی‌ها، آب، اسکان و خدمات بهداشتی و امثال آن نیاز دارند، همین امروز اگر به ورودی‌های مشهد توجه کنید شانه‌های محورهای مواصلاتی ورودی مشهد افتاده و دیگر توان حمل بار ترافیکی را ندارد. دومین کلان‌شهر کشور با جمعیت سیال بیش از 6 میلیون نفر تنها 37 کیلومتر آزادراه دارد و جزو ضعیف‌ترین استان‌ها به لحاظ شاخص برخورداری از زیرساخت آزادراهی و بزرگراهی در کشور است درحالی‌که برخی استان‌ها 2 برابر متوسط کشور و چندین برابر خراسان رضوی آزادراه و بزرگراه دارند. هرچند طی دو دهه گذشته دولت‌های دهم تا سیزدهم با تعریف پروژه‌های مختلف سعی بر جبران این عقب‌ماندگی کرده‌اند اما در واقعیت هیچ‌کدام از این پروژه‌ها هنوز به سرانجام نرسیده‌است.
به نام حرم تا حرم به کام دیگر استان‌ها
آزادراه حرم تا حرم که در اواخر دهه80 با نام امام رضا(ع) کلید خورد و بنا بود مشهد را به قم وصل کند، از انتها روی زمین نشست و قطعات قم و سمنان در اولویت دولت‌ها قرار گرفت. هرچند شهید رئیسی در دولت سیزدهم تلاش کرد این رویه را تغییر دهد و دستور صریحی به معاون اجرایی و سازمان برنامه‌وبودجه داد اما در عمل بازهم ریل تغییر نکرد و قطعه خراسان رضوی در اولویت اجرایی دولت قرار نگرفت و امروز که حدود 13 سال از این پروژه می‌گذرد، میزان پیشرفت عملیات اجرایی قطعه مشهد- سه‌راه تربت حیدریه و نیشابور- سبزوار این آزادراه کمتر از 10 درصد است. لذا این عقب‌ماندگی جبران نمی شود مگر این که اولویت دولت تغییر پیدا کند و این تنها با دستور کتبی رئیس‌جمهور قابل‌اجراست.
مشهد - چناران و دلسردی اجرایی
پروژه دیگری که باهدف جبران عقب‌ماندگی زیرساخت جاده‌ای و رفع بار ترافیکی از جاده‌های ورودی مشهد، کاهش تصادفات و ایمنی جاده‌ای 10 سال پیش کلید خورد، آزادراه مشهد- چناران است که بنا بود با مشارکت آستان قدس رضوی ظرف 3 سال به بهره‌برداری برسد اما طی این چند سال به‌رغم پای‌کار بودن آستان قدس، دولت در تامین اعتبارات سهم خود کوتاهی کرده است. این واقعیت گفته و ناگفته می طلبد رئیس جمهور محترم برای جبران فقر شدید زیر ساخت جاده ای خراسان رضوی و مشهد الرضا دستور عاجل برای تامین منابع این پروژه بدهد.
در حوزه ریلی نیز چندین پروژه بر زمین‌مانده در استان خراسان رضوی وجود دارد. ابتدا این که خط ریلی تهران -مشهد مهم‌ترین مسیر مواصلاتی مرکز به شرق کشور است و بار ترافیکی این خط به شدت سنگین است و به‌صورت روزانه و چند رام قطار در حال فعالیت است اما در این چند سال، این خط و مسیر ریلی تقویت نشده است و می طلبد دولت چهاردهم برای تقویت مسیر مواصلاتی مشهد به خصوص با توجه به جایگاه تعریف‌شده برای این کلان‌شهر در سند آمایش سرزمینی به‌عنوان هاب ارتباطات منطقه‌ای ضمن تقویت خطوط ریلی مشهد- تهران، خط ریلی مشهد- چابهار را که بدون شک استراتژیک ترین خط ریلی شرق کشور است، در اولویت کاری قرار دهد زیرا این خط مهم‌ترین مسیر دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی به دریای آزاد است و می‌تواند نقش بسیار مؤثری در نقش‌آفرینی ایران عزیز در ارتباط با کشورهای همسایه ایفا کند.
پروژه دیگری که در راستای جبران کسری زیرساختی و رفع بار ترافیکی از محور غرب مشهد تعریف‌شده، متروی مشهد - گلبهار است که این پروژه هم مانند دیگر پروژه‌ها درگیر اخذ مجوزها و سرمایه‌گذاری‌های دولتی و غیره است. این پروژه هم مانند اکثر پروژه‌های زیرساختی کشور مورد ظلم فاینانس های خارجی با طرف چینی واقع شده است که همواره از اجرای تعهداتشان شانه خالی کرده‌اند.
ایجاد هلدینگ عمرانی برای پروژه‌های ملی
پیشنهاد روزنامه خراسان برای تکمیل پروژه‌های زیرساختی استان، ایجاد یک هلدینگ زیرساختی با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، دولت و نهادهای قدرتمندی مانند آستان قدس رضوی، قرارگاه خاتم و امثال آن است که با تامین اعتبار موردنیاز در درجه اول بتوان وابستگی به منابع خارجی به خصوص چینی برای تکمیل پروژه‌های داخلی را به حداقل رساند و از سوی دیگر هم نظارت و مطالبه گری اجرایی پروژه‌ها برای مردم سهل‌تر خواهد شد.
سرانه آموزشی مشهد نصف کشور
علاوه بر این، مشهد الرضا و استان خراسان رضوی در شاخص‌های آموزشی و بهداشتی از سرانه‌های متوسط کشور عقب‌تر است و برعکس ظاهر و جایگاه کلان‌شهر مشهد، این شهر در اکثر شاخص‌ها از کشور عقب‌تر است.طوری که میانگین شاخص سرانه فضاهای آموزش و پرورش در شهرستان مشهد به ازای هر یک دانش‌آموز 3.5 مترمربع، در استان خراسان رضوی 4.3مترمربع و در کشور 5.2مترمربع است. این گزاره یعنی کلان‌شهر مشهد به لحاظ شاخص برخورداری از فضای آموزشی نصف متوسط کشور است.
کمبود 3 هزار تخت بیمارستانی
در حوزه بهداشت و سرانه تخت بیمارستانی نیز وضعیت کلان‌شهر مشهد متأسفانه نابسامان است. بر اساس استاندارد‌های وزارت بهداشت، به ازای هزار نفر جمعیت باید 1.5تخت دولتی و یک‌تخت غیردولتی فراهم باشد و همچنین برای جمعیت زائر و مسافر درمجموع در بخش دولتی و غیردولتی باید 4 تخت بیمارستانی موجود باشد. این یعنی برای هر هزار نفر در کلان‌شهر مشهد، 2.9 تخت بیمارستانی لازم است. درحالی‌که این کلان‌شهر سالانه حدود 40 میلیون زائر دارد، 1.5 میلیون حاشیه‌نشین و بالاترین جمعیت اتباع خارجی غیرمجاز را در کشور دارد. بر اساس آخرین پیمایش‌ها، کلان‌شهر مشهد با کسری حداقل 3 هزار تخت بیمارستانی روبه روست.
18 هزار میلیارد تعهد دولت فراموش نشود
دولت سیزدهم در طول سه سال گذشته اقدامات زیادی برای جبران این عقب‌ماندگی‌ها انجام داد اما بسیاری از وعده‌های داده‌شده محقق نشده است. یکی از این نمونه‌ها را می‌توان تعهدات سفر ریاست جمهوری به استان دانست. شهید جمهور برای جبران عقب‌ماندگی‌های استان در اولین سفر استانی خود بالغ‌بر 32 هزار میلیارد تومان اعتبار مصوب کرد که با پایان دولت سیزدهم هنوز بیش از 18 هزار میلیارد تومان از این تعهد محقق نشده است و انتظار می رود با توجه به ترسیم چارچوب و نحوه هزینه کرد و تامین این منابع، دولت چهاردهم به اجرای تام و تمام این تعهدات اهتمام ورزد.
پیشنهاد و مطالبه روزنامه خراسان؛ نقش ملی نیازمند اعتبار و نگاه ملی است
باید توجه داشت که بخش عمده زیرساخت‌های کلان‌شهر مشهد و استان خراسان رضوی صرف خدمت‌رسانی به جمعیت سیال و زائران امام هشتم شیعیان از یک‌سو و ایفای نقش قطب خدمات بهداشتی و درمانی در شرق کشور از سوی دیگر و تامین مایحتاج روزانه زائران امام رضا(ع) می‌شود. به همین دلیل است که باید سرانه‌های برخورداری مشهد را با توجه به جمعیت سیال 6 میلیون نفر در نظر گرفت و نه بر اساس سرانه جمعیت کشور که آخرین داده رسمی آن مربوط به سال 95 است. مشهد الرضا اکنون نقشی ملی و خدمتی ملی به همه ساکنان ایران‌زمین ارائه می‌دهد ولی این کلان‌شهر با اعتبارات محلی مدیریت می‌شود و نگاه به این کلان‌شهر محلی بوده است. می طلبد برای جبران عقب‌ماندگی‌های تحمیلی به این خطه، دولت چهاردهم به این کلان‌شهر نگاه ملی بر اساس وفاق ملی داشته باشد.
مسعود حمیدی/خراسان
دیدگاه ها