یکی از دغدغه‌های مهم جامعه و نیز صاحب‌نظران تعلیم و تربیت به مفهوم عدالت آموزشی مربوط است. امروز نابرابری‌های آموزشی نه‌تنها در آزمون پرلز که تفاوت نمره دانش‌آموزان طبقات بالا و پایین را در ایران ١٢٠ نمره نشان می‌دهد -حال آنکه میانگین جهانی آن ٨۶ است- بلکه در نتایج آزمون کنکور امسال نیز نابرابری‌های آموزشی مجددا نمایان شد.
سهم مدارس و دهک‌های مختلف از رتبه‌های زیر ۳۰۰۰ کنکور نشان می‌دهد دهک اول، دوم و سوم (کم‌برخوردار): ۲درصد. دهک ۸، ۹ و ۱۰ (برخوردارترین): ۸۰درصد را به خود اختصاص داده‌اند.
سهم دهک اول (ضعیف‌ترین): ۲ دهم درصد و دهک دهم (ثروتمندترین) ۴۸درصد است. مساله مهم آنکه مدارس دولتی: ۲.۳درصد و مدارس خاص و غیردولتی: ۸۰درصد پذیرفته‌شدگان در کنکور را به خود اختصاص داده‌اند.
یکی از جلوه‌های مهم بی‌عدالتی آموزشی، فاصله عمیقی است که بین کیفیت مدارس دولتی عادی که 85درصد دانش‌آموزان را تحت پوشش دارند، با مدارس خاص وجود دارد که تنها 15درصد دانش‌آموزان در آن تحصیل می‌کنند، به همین دلیل برای توسعه عدالت آموزشی باید بیش از هر کاری بر تقویت مدارس دولتی عادی متمرکز شد و استانداردسازی آنها را وجهه همت خویش ساخت.
به همین منظور نظر ٣۵ نفر از صاحب‌نظران و مدیران را در این مورد جویا شدیم و آنها بیش از 90 پیشنهاد ارایه نمودند که با تحلیل محتوای این نظریات، مجموعه آنها را 10 راهکار اصلی خلاصه و به شرح ذیل ارایه می‌نماییم:
۱- تدوین و طراحی نظام تشویقی و ترجیحی برای معلمان ومدیران مدارس دولتی عادی و مناطق محروم از‌جمله در نظام رتبه‌بندی.
۲- استانداردسازی- مناسب‌سازی مدارس دولتی مناطق غیر برخوردار و تبدیل این مدارس به مدارس قابل توجه به جای مدارس لازم‌التوجه از ابعاد مختلف.
۳-نظام بودجه‌ریزی عدالت‌محور: با رویکرد عدالت ترجیحی و صدور مجوز و تفویض اختیاراتی برای درآمدزایی و خلق موقعیت در این مدارس، به‌علاوه تخصیص برخی منابع مثل عوارض شهرداری و... به این مدارس.
۴- حرکت به سمت کارکردهای محافظتی مدرسه (کارکرد محافظتی مجموعه برنامه‌ها و فعالیت‌هایی است که مدرسه برای شناسایی دانش‌آموزان طبقه غیربرخوردار انجام می‌دهد و تلاش می‌کند کمبودهای بیرون مدرسه را در داخل مدرسه جبران نماید و نقش آنها را در عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان خنثی کند و اصطلاحا آنهارا در مواجهه با این عوامل محافظت نماید) مثل تغذیه و سلامت، عقب‌افتادگی‌های تحصیلی و فرهنگی وسلامت دانش‌آموزان در این مدارس به عنوان مثال ایجاد مدارس مراقب سلامت.
۵-تدوین نظام‌نامه منشور مشارکت (امکان تحقق عینی وپایدار در عین حال جامع مدرسه یاری و روش پته‌های آموزشی به اولیا) منظور از پته‌های آموزشی واگذاری اعتبارسرانه دانش‌آموزان است به اولیا برای انتخاب مدارس.
۶- حذف تدریجی انواع مدارس -ایجاد مدارس ترکیبی- چرخش تحول‌آفرین از تفکیکی به ترکیبی.
به عنوان مثال بازنگری در شیوه پرورش استعدادهای درخشان، از گلخانه‌ای به تربیت ویژه در مدارس عادی برای تیزهوشان، پرهیز از مدرسه وجامعه شمشادی-با ایجاد مدارس وجامعه باغستانی مدرسه شمشادی دانش‌آموزان را مثل گل‌های شمشاد یکسان‌سازی می‌کند و مدرسه گلستانی دانش‌آموزان را مثل گل‌های متفاوت می‌بیند که متناسب با استعدادهای‌شان فرصت رشد می‌دهد.
۷-راه‌اندازی نظام جامع مددکاری اجتماعی مدارس در کنار مشاوره تحصیلی و شخصیتی-روانی تقویت طرح نماد-طرح هدایت.
- ضرورت کاهش آسیب‌های اجتماعی و پیشگیری در قشر آسیب‌پذیر دانش‌آموزان و استفاده از تمامی ظرفیت‌ها و امکانات سایر دستگاه‌های اجرایی برای این منظور.
- مداخله بهنگام و درمان تخصصی دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری.
۸- ایجاد نظام پیشنهادات و اعطای اختیار و اعتبار به شورای مدرسه جهت تشویق پیشنهادات موثر.
- استقرار طرح جام (جمع‌آوری و بررسی ایده‌ها و تجارب مهم مدیریتی و مدرسه‌ای از سراسر کشور و جهان و بررسی امکان بومی‌سازی و تسری آن در سراسر کشور) و همتا (اعزام مدیران مدارس به سایر مدارس و تورگردانی و هم‌اندیشی در منطقه، استان و کشور ودر مواردی تورهای خارجی برای مدیران مدارس) جهت آموزش و توانمندسازی و تجربه‌گردانی مدیریت آموزشگاهی.
۹- ایجاد دبیرخانه‌های مشترک در این مدارس برای تعامل با محله در حوزه‌های شهرداری، بهداشت، صنعت، محیط‌زیست، تربیت‌بدنی و....
۱۰- راه‌اندازی اتاق مرجع در مدارس جهت حضور راهنمایان بالینی جهت توانمندسازی مدیران و معلمان.
سید جواد حسینی/اعتماد
دیدگاه ها