انتقال پایتخت مطلقا شدنی نیست/ از تجربه تلخ قزاقستان و برزیل درس بگیریم

«مسعود پزشکیان» رئیس جمهوری در شهریور ماه امسال بود که موضوع انتقال پایتخت را در یک سخنرانی مطرح و اعلام کرد که «توسعه کشور با ادامه روند فعلی امکان‌پذیر نیست، اینکه بخواهیم همچنان منابع اولیه را از جنوب کشور و دریا به مرکز بیاوریم و تبدیل به محصول کنیم و دوباره برای صادرات به جنوب بفرستیم، به‌شدت توان رقابت ما را مستهلک کرده و کاهش می‌دهد؛ چاره‌ای نداریم جز اینکه مرکزیت اقتصادی و سیاسی کشور را به جنوب و نزدیک دریا منتقل کنیم. تهران به عنوان پایتخت کشور با مشکلاتی دست به گریبان است که هیچ راه‌حلی جز انتقال مرکزیت نداریم؛ کمبود آب، نشست زمین، آلودگی هوا و امثال آن با تداوم سیاست‌ها و اقداماتی که تا به حال اتخاذ و اجرا شده‌اند، فقط تشدید شده و راه‌حل اساسی جابه‌جایی مرکزیت سیاسی و اقتصادی کشور است. انتقال مرکزیت سیاسی و اقتصادی هم به این شکل که ما خودمان در تهران بنشینیم و به مردم بگوییم جابه‌جا شوند، مقدور و ممکن نیست، باید ابتدا خودمان برویم تا مردم هم دنبال ما بیایند».

اگر چه در بررسی های اجمالی از سراسر دنیا به این موضوع می رسیم که انتقال پایتخت چه به اجبار و چه از روی برنامه در برخی کشورها انجام شده و تجربه های تلخ و شیرینی به دست آمده است اما سوال این است که آیا دولت هزینه‌های انتقال پایتخت را می‌تواند تامین کند و آیا این انتقال صرفه اقتصادی برای کشور خواهد داشت یا اینکه هزینه های مالی بر کشور تحمیل خواهد کرد. 

حال بعد از سال ها مجددا و یک بار دیگر مورد توجه سیاست‌گذاران دولت چهاردهم قرار گرفته است. بنابراین به نظر می‌رسد ایده رییس‌جمهور اینطور باشد که پایتخت از مرکز به جنوب کشور منتقل شود.

موضوع انتقال پایتخت نه تنها به ایران بلکه توسط برخی از کشور‌های دنیا نیز به دلایل مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی انجام شده است. در این زمینه و طبق گفته‌ها و گزارش‌های منتشر شده در کشورهایی چون هند، اندونزی، آلمان، ژاپن، کره جنوبی، روسیه، قزاقستان، برزیل و ترکیه نیز هرکدام یا از روی اجبار و یا به دلایل اقتصادی و سیاسی این تغییر پایتخت انجام شده است.

«فردین یزدانی» صاحب‌نظر اقتصاد شهری و مدیر مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن  در پاسخ به این پرسش که تجربه نشان داده برخی از کشورها بنا به دلایل سیاسی و اقتصادی به انتقال پایتخت اقدام کرده‌اند و برخی موفق و برخی شکست خورده‌اند. حال مطرح شدن این موضوع در دولت چهاردهم از سوی پزشکیان رئیس جمهوری با توجه به اینکه در سال‌های گذشته نیز مطرح شده بود چه معنایی دارد؟ گفت: مطرح شدن انتقال پایتخت اخیرا از سوی پزشکیان رئیس جمهور موضوع جدیدی نیست و اتفاقا در دوره های قبل نیز بارها و بارها توسط روسای جمهور مطرح شده است.

به زور هم نمی توان انتقال پایتخت را عملیاتی کرد چرا که عواقب بدتری در پی خواهد داشت

وی با تاکید بر اینکه انتقال پایتخت شدنی نیست ادامه داد: دلایل مختلف و متعددی برای این موضوع وجود دارد که نشان می‌دهد نمی‌توان به این راحتی به انتقال پایتخت اقدام کرد. در حال حاضر تهران به جایی رسیده است که رشد آن ادامه دارد و وقتی سرمایه اجتماعی در تهران متمرکز شده است و به راحتی پراکنده نمی‌شود پس به زور هم نمی‌توان انتقال پایتخت را عملیاتی کرد چرا که عواقب بدتری در پی خواهد داشت.

انتقال پایتخت مطلقا شدنی نیست

یزدانی تاکید کرد: در خوشبینانه‌ترین حالت هم اگر دولت بتواند انتقال پایتخت را انجام دهد آثار مثبتی که بتواند بار تهران را سبک‌تر کند ندارد. کافی است به دخل و خرج دولت نگاهی بیاندازید و هزینه های جابجایی و انتقال پایتخت را در نظر بگیرید. پس انتقال پایتخت مطلقا شدنی نیست.

مطالعاتی در سال ۸۴ انجام شد اما پاسخ این مطالعات برای انتقال پایتخت منفی بود

صاحب‌نظر اقتصاد شهری و مدیر مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن در پاسخ به این پرسش که در دهه های گذشته نیز بحث انتقال پایتخت مطرح شده بود؟ خاطر نشان کرد: موضوع انتقال پایتخت در دهه ۷۰ و در دوره مهندس کازرونی در وزارت مسکن و شهرسازی مطرح شده بود. البته بعدها نیز یک شرکت مشاور که در دوره وزارت آخوندی هم مشاور بود مطالعاتی را در سال ۸۴ انجام داد اما پاسخ این مطالعات برای انتقال پایتخت منفی بود.

او یادآوری کرد: در آن دوران امکان این انتقال نبود و الان هم سیستم اقتصادی ورشکسته و کسری بودجه دولت نشان می دهد که نباید مطرح شدن موضوع انتقال پایتخت را جدی گرفت.

انتقال پایتخت نمی تواند کمکی به فرونشست زمین و بحران آب کمکی کند

یزدانی در پاسخ به این پرسش که رئیس جمهور انتقال پایتخت را به دلیل وجود برخی مشکلات مثل فرونشست زمین و کمبود آب مطرح کرده است تصریح کرد: انتقال پایتخت نمی تواند کمکی به فرونشست زمین و بحران آب کمکی کند. به هر حال وقتی تراکم بیش از حد در تهران وجود دارد و شهرداری نیز تراکم فروشی می‌کند بار تهران سبک نخواهد شد.

او ادامه داد: مشکل آب و فرونشست زمین ارتباطی به تهران ندارد و این معضل مربوط به تمام کشور است. قطعا بار تهران با تراکم فروشی کمتر، حل می‌شود و معضل آب نیز با سرمایه گذاری بر روی نوسازی شبکه فرسوده آب مرتفع خواهد شد.

صاحب‌نظر اقتصاد شهری و مسکن و مدیر مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن تاکید کرد: تجربه برخی کشورها را وقتی مرور کنیم متوجه خواهیم شد که انتقال پایتخت آن چنان هم که مطرح و گفته می‌شود آسان نیست. پس بهترین راهکار برای حل مشکلات موجود تهران، ساماندهی پایتخت است.

او افزود: انتقال پایتخت اندونزی بر سر اجبار بود چرا که شهر جاکارتا در حال رفتن به زیر آب بود. به هر حال تجربه کشورهای قزاقستان و برزیل نشان می دهد که انتقال پایتخت برای آن‌ها مشکلات عدیده‌ای به وجود آورده و طرحی شکست خورده است.

یزدانی خاطر نشان کرد: به عنوان مثال اگر می‌خواهیم مشکل ترافیک تهران را حل کنیم باید زیرساخت‌های مدیریت شهری را اصلاح کنیم و با مدیریت واحد، بخشی از جمعیت و فعالیت‌ها را به حاشیه شهرها منتقل کنیم تا مدیریت شهری ساماندهی شود. 

او در تایید این مدیریت واحد، مثالی را مطرح و اینطور عنوان کرد که برخی از شرکت‌ها دفاتر خود را در تهران دایر کرده‌اند اما کارخانه آن ها در شهرستان‌ها است. برای اینکه بتوانند تخصیص ارز را انجام دهند و رانت بگیرند دفاتر خود را در پایتخت مستقر کرده‌اند پس اگر این شرکت ها ساماندهی شوند بسیاری از مشکلات حل می‌شود./اقتصاد آنلاین