گفت‌و‌گو با عکاسی که بارها حالوهوای مراسم عقد بالا سر حضرت(ع) یا همان خواندن خطبه عقد دایم را در حرم امام‌رضا(ع) در رواق دارالحجه که شروعی شیرین برای زندگی‌مشترک است، ثبت و ضبط کرده‌است
دو سجاده پهن است و روی یکی از آن‌ها عروس با چادر سفیدش نشسته و روی سجاده کناری، داماد. صورت‌شان غرقِ یک حس شیرین و درآمیخته با اضطراب است. ولی آن‌ها تنها نیستند؛ مادر دست به دعا برده و پدر گوشه چشمی به فرزندش دارد. پدرها کنار عروس و داماد می‌نشینند و خانواده‌ها هم پشت سر. عاقد، شروع می‌کند به اجازه گرفتن و خواندن خطبه عقد دایم. ترکیبی از یک اضطراب و شوق شیرین روی صورت همه موج می‌زند و عروس «بله» را می‌گوید و یکی از آن پشت، با ریختن شکلات روی سر عروس و داماد می‌خواهد این سکانس را شیرین‌تر کند. صورت‌ها غرق اشک شوق است و همه از صمیم دل برای تماشای این لحظه ذوق‌زده و خوشحال‌اند. پدرها دست عروس و داماد را دست هم می‌گذارند؛ آن‌ها را در پناه امام رضا(ع) به هم میسپارند و اولین نماز و زیارت دونفره شکل می‌گیرد. این یکی از زیباترین سکانس‌هایی است که می‌توان در حرم امام‌رضا(ع) دید و حتی بقیه کسانی را که در حرم شاهد این صحنه هستند، سر ذوق می‌آورد. مشهدی‌ها به این رسم قدیمی که به یک سنت تبدیل شده می‌گویند «عقد بالا سر حضرت». اگر مشهدی باشید برای ازدواج خودتان یا اطرافیان گذرتان به رواق دارالحجه که در بیشتر روزهای سال پر از عروس و داماد است، خورده. رواقی که در آن دختر و پسرهای دم‌بخت یک‌نفره وارد آن می‌شوند و بعد از خواندن خطبه عقد دایم، دست در دست هم، دونفره از رواق خارج می‌شوند. مشهدی هم نباشید به احتمال زیاد درباره این رسم قدیمی مشهدی‌ها شنیدید که خطبه عقد عروس و داماد قبل از محضر در حرم امام‌رضا(ع) خوانده و اولین «بله»ها زیر سایه امام مهربانی‌ها ردوبدل می‌شود و اولین خاطره‌های مشترک زیر سقف حرم شکل می‌گیرد. مردم معتقدند این رسم برای این زندگی تازه، برکت می‌آورد و خوشبختی. ما می‌خواهیم این سکانس شیرین را از نگاه یک عکاس که بارها این تصاویر را ثبت کرده است، روایت کنیم.
اولین عکاسی‌مان در حرم عید غدیر 1400 بود
«هانیه ظهوریان» و همسرش آقای «جوانشیر»، آتلیه‌شان را 6سال پیش راه انداختند و به گفته خودشان اولین گروهی هستند که تصمیم گرفتند از عروس و دامادها در روز عقدِ داخل حرم، عکاسی کنند. خانم «ظهوریان» درباره این‌که چطور این کار را کلید زدند، می‌گوید: «اولین بار که در حرم عکاسی و فیلم برداری عقد بالا سر حضرت داشتیم، عید غدیر سال 1400 بود. عروس خانمی داشتیم که همسرشان اهل شهرستان بود و خیلی دوست داشت خطبه عقدشان در حرم امام رضا(ع) خوانده شود. با توجه به این که فامیل و دوست معمولا نمی‌توانند آن لحظه را به خوبی ثبت کنند، به آتلیه ما درخواست دادند و ما به آن‌ها عکاسی با تلفن‌همراه اما به‌صورت حرفه‌ای و مستند از لحظه خواندن خطبه محرمیت و زیارت دونفره‌شان را پیشنهاد دادیم. این کار شروع شد اما الان مسئله‌ای داریم که یک چالش است. ما آتلیه داریم و عکاس و فیلم‌بردارهای ما از اتحادیه عکاسان و فیلم‌برداران مجوز دارند، چارچوب‌ها را بلدند و حفظ حرمت را رعایت می‌کنند اما الان هرکس گوشی آیفون و گوشه ذوقی دارد و می‌خواهد درآمدزایی کند، این کار را شروع می‌کند و این باعث ایجاد فضای نامطلوبی می‌شود. مثلا دیدم که در حرم، ژست‌های آتلیه‌ای به عروس و داماد می‌دهند که با فضای معنوی آن‌جا سنخیت ندارد و ما مخالف این کار هستیم. تمام سعی‌مان این بوده است که حرمت حرم حفظ شود و برای حل آن پای کار هستیم. البته آستان قدس هم برای راه‌حل باید به دنبال چاره باشد.»
از عقد خودمان در حرم یک فیلم درست‌وحسابی نداریم
عکاسی عقد در حرم با گوشی‌های با کیفیت انجام می‌شود و خیلی با کارهای دوربینی تفاوت ندارد و اگر قرار به استفاده از دوربین‌های حرفه‌ای باشد، موضوع مجوز آستان قدس رضوی هم مطرح می‌شود. «ظهوریان» با این مقدمه درباره عکاسی عقد در حرم و انگیزه‌شان برای شروع کار می‌گوید: «ما می‌خواستیم فضای توسل به امام رضا باب شود و لحظه عقد که با استعانت از امام مهربانی‌ها بود، ثبت شود چون شیرین‌ترین لحظه برای زوج‌ها همین بود که متاسفانه ضبطی برایش نداشتیم. یکی از علت‌هایی که روی این کار اصرار داشتیم مراسم عقد خودمان بود و همان انگیزه کارمان شد. لحظه عقد در حرم لحظه خیلی شیرینی بود اما وقتی همه فیلم و عکس‌هایی را که اقوام و آشنا گرفته بودند، جمع کردیم یک فیلم مناسب و درست و حسابی از آن لحظه نبود. یک فیلم، زیاد زوم داشت، در یک فیلم تمرکز روی جمعیت بود و بقیه فیلم‌ها هم بی‌کیفیت و پرلرزش بود و واقعا حسرتش به دل‌مان مانده است که آن لحظه شیرین را ببینیم و خاطراتش برای ما تکرار شود.»
ما به زوج‌ها ژست نمی‌دهیم و آن‌ها نقش بازی نمی‌کنند
مراسم عقد در حرم امام رضا(ع) چند بخش دارد که خواندن خطبه عقد، دست به‌دست دادن عروس و داماد، حلقه دست‌کردن و روبوسی‌های بعد از عقد و عکس یادگاری از بخش‌های مهم آن است. ظهوریان درباره روال کارشان در لحظه شیرین عقد زوج‌ها در رواق دارالحجه می‌گوید: «معمولا اگر زوج‌ها خطبه عقد داشته باشند، عکاسی و فیلم‌برداری دو ساعت زمان می‌برد؛ یک ساعت خواندن خطبه عقد، دست در دست دادن، روبوسی‌ها و نیم تا یک ساعت هم عکس‌های داخل صحن و زیارت دونفره‌شان و عرض ادب به امام رضا(ع) زمان می‌برد. البته در صحن‌ها زیاد عکس نمی‌گیریم تا به معنویت حرم آسیبی نرسد. بالاخره عروس با آن چادر سفید و داماد با آن ظاهر و صورت‌های پرشوق زیبا به قدر کافی زیبا هستند و ما نمی‌خواهیم فضای عبادت مردم تحت‌تاثیر قرار بگیرد.» می‌پرسم زوج‌ها نگران این نیستند که با عکاسی و فیلم‌برداری آن لحظات شیرین اول را از دست بدهند و خانم عکاس در پاسخ می‌گوید: «زوج‌ها وقتی در حرم به هم محرم می‌شوند، حیا و خجالت‌شان خیلی بالاست و آن لحظه آن‌قدر برایشان بزرگ است که بیشتر به معنویت و استعانت از امام رضا(ع) نیاز دارند. ما به آن‌ها ژست نمی‌دهیم که مثلا این‌طوری راه بروید یا دست هم را بگیرید که حواس‌شان پرت شود و خلوت‌شان به هم بخورد. ما تصویرگر لحظات مستند آن‌ها هستیم. یعنی می‌روند زیارت بخوانند ما هم کنارشان فیلم را ضبط می‌کنیم. دونفری سلام می‌دهند ما هم کنارشان ضبط می‌کنیم و عروس و دامادها نقش بازی نمی‌کنند. خودشان هستند و برای همین آن لحظات زیباست.»
شوق و اشک خانواده‌ها را در مراسم دیگر زوج‌ها ندیدیم
اگر تجربه حضور و درک لحظه عقد در حرم امام رضا(ع) را داشته باشید، می‌دانید که همه‌چیز چقدر احساساتی می‌گذرد و عروس و داماد و خانواده‌شان و حتی حاضران در رواق چه حس شیرین و مثبتی را تجربه می‌کنند. از ظهوریان می‌خواهم از حالوهوای خانواده‌ها و عروس و داماد در لحظه خواندن خطبه عقد بگوید و او این‌طور روایت می‌کند: «آن لحظات حس و حال واقعا عاشقانه همراه با معنویت است و کمتر دلی هست که جذب این لحظه نشود. ما شاهد وصال دو خانواده و دو فرهنگ و تفکر هستیم. حتی برای فیلم‌برداری یکی از قسمت‌هایی که ما ضبط می‌کنیم این است که عروس خانم به همراه خانواده‌شان وارد رواق دارالحجه می‌شوند و آقا داماد هم به صورت جدا به همراه خانواده‌شان وارد رواق می‌شوند. بعد از خواندن خطبه عقد، عروس و داماد با هم و خانواده‌ها کنار هم خارج می‌شوند و ما می‌خواهیم این را به نمایش بگذاریم که بحث ازدواج صرفا ازدواج دو نفر نیست و این خانواده ها بعد از لحظه عقد کنار هم مسیرشان را شروع می‌کنند. در این مراسم ما اشک شوق زیاد دیدیم؛ عروس و داماد، مادرها، خواهرهایی که به پهنای صورت از ذوق اشک می‌ریزند و پدرهایی که بعضی با محاسن و جبروتی که دارند اصلا از آن‌ها انتظار نداریم ولی گوشه چشم‌شان اشک می‌غلتد. ما تصویرگر لحظات عقد محضر، بله‌برون، عروسی و ... هم هستیم ولی این میزان شعف و شوق و اشک را که در لحظه خواندن خطبه محرمیت در حرم امام رضا(ع) دیده می‌شود، در بقیه مراحل ندیدیم و همین، این لحظه را شیرین و خاص کرده است و برای همین اصرار داریم این لحظات بیشتر ثبت شود.»
تا به حال کنسلی عقد در حرم نداشتیم
«تابه‌حال کنسلی عقد حرم نداشتیم»، ظهوریان با اشاره به این مورد و این که زوج‌ها قبل از حضور در رواق دارالحجه باید در سایت آستان قدس ثبت‌نام کنند تا روز عقدشان مشخص شود، می‌گوید :«شاید تاخیر به دلیل فوت و جابه‌جایی تاریخ عقد پیش آمده باشد اما تا به حال کنسلی عقد در حرم امام رضا(ع) نداشتیم.» از او درباره هزینه‌ها می‌پرسم و پاسخ می‌دهد :«هزینه ثبت و ضبط عکس و فیلم برای عقد حرم نسبت به هزینه‌های ضبطی که زوج‌ها برای آینده زندگی‌شان می‌کنند، پایین است. ما بیشتر روی برکت آن حساب کردیم. شاید کسی که خودش با یک گوشی عکس می‌گیرد و همان‌جا کار را تحویل می‌دهد بحث سوددهی برایش مطرح باشد اما خب ما مراحل زیادی مانند مونتاژ، ویرایش و تحویل داریم و برای هر عروس و داماد شاید چهار تا پنج نفر درگیر هستیم. البته صفر تا صد همه کارها حتی چاپ و صحافی با خانم‌هاست.» بد نیست بدانید مراحل قانونی عقد زوج باید در محضر ازدواج هم ثبت قانونی شود و خطبه عقد در حرم یک جورهایی حکم مبارکی و تبرک برای شروع زندگی را دارد.
عروس و دامادهای هندی و لبنانی برای عقد به حرم می‌آیند
«الان برای خطبه عقد در حرم از همه اقشار و از شهرهای زیادی می‌آیند و این به یک فرهنگ تبدیل شده است. ما زوج‌هایی را داشتیم که به خاطر این که فرهنگ عقد در حرم در کشور نقش پیدا کرد و شیرین است اگر استعانت امام رضا(ع) همراه ازدواج باشد، برای عقد به مشهد آمدند. دختر خانمی را داشتیم که در آلمان زندگی می‌کرد اما وقتی عکس و فیلم‌های عقد در حرم امام رضا (ع) را دیده بود، مجذوب آن شد و صرف این که خطبه عقدشان در حرم خوانده شود، به مشهد آمد. البته بعد از عقد هم در ایران ماندگار شد و الان به همراه همسرش در تهران زندگی می‌کند. از هند، پاکستان و لبنان خیلی جمعیت قابل توجه عروس و دامادهایی داشتیم که صرف خطبه عقد در حرم به مشهد آمده بودند و به نظرم این نوعی صادرات فرهنگ به کشورهایی است که از چنین نعمتی محرومند. همین چند روز پیش زوجی را داشتیم که با لباس محلی خودشان در حرم به عقد یکدیگر درآمدند. شاید جالب باشد با این که تعداد عکس‌ها بالاست ولی با دیدن هر عکس داستانش در ذهنم می‌آید. حتی با وجود این که خودم تعداد کمی از مراسم را می‌توانم بروم و بعضی را تیم‌مان عکاسی می‌کند اما بعد که می‌آیند برایمان تعریف می‌کنند که مثلا داماد از اصفهان بوده و عروس از یزد و جالب این که بعد از خواندن خطبه عقد همه خانواده در مشهد ماندگار شدند. این موارد اتفاقات خیلی شیرینی است و راحت از ذهن پاک نمی‌شود.» این‌ها صحبت‌های خانم عکاس درباره پررنگ شدن فرهنگ عقد در حرم امام رضا(ع) در شهرهای مختلف ایران و کشورهای مختلف است.
کلیپ عقد حرم جای کلیپ روز در عروسی را گرفته است
عکاسی و فیلم‌برداری عقد در حرم امام رضا (ع) فرصت جدیدی به زوج‌ها داده است تا روز عروسی‌شان هم با یاد و خاطره آن روز بگذرد. ظهوریان درباره اتفاق جدیدی که این روزها در بعضی عروسی‌ها می‌افتد، می‌گوید: «متاسفانه عکاسی و فیلم‌برداری بقیه مراسم عروس و داماد سبکی مجلل دارد. ما در این سال‌ها الگویی نداشتیم و عروس و دامادهای ما مجبور بودند از الگوهایی پیروی و نقش بازی کند. مثلا عروس از پله‌های یک عمارت پایین بیاید و داماد هم مانند یک شاهزاده از در دیگر عمارت وارد شود و آن‌ها همدیگر را ببینند. ما الگوی مناسبی برای نشان دادن خانواده ایرانی که در آن صرفا بحث رفاه و تجمل نیست، نداشتیم. عقد داخل حرم چون به فرهنگ ما نزدیک و قابل لمس بود برای خانواده‌ها خیلی شیرین بود. ما عروس و دامادهای زیادی داشتیم که به جای کلیپ روز که در فضای عمارتی از آن‌ها تصویربرداری می‌شد کلیپ حرم‌شان را برای پخش در عروسی انتخاب می‌کردند و چه فرهنگ‌سازی زیبایی شد. خود من شاهد بودم وقتی در یک تالار مراسم خطبه عقد حرم را به عنوان کلیپ در روز عروسی پخش کردیم حتی مهمانان تحت تاثیر اشک شوق عروس و داماد، اشک می‌ریختند. این خیلی زیبا بود و ما این را نداشتیم و حالا این فرهنگ زیبا، روز به روز در حال گسترش است.»
دیدگاه ها