آوار «قره قوم» و ضعف دیپلماسی محیط زیستی

وحید تفریحی-روزنامه خراسان/این بلایی است که «قره قوم» بر سر آسمان مناطق مختلف کشورمان آوار کرده است و روز به روز هم عمق نفوذ گرد و غبار برخاسته از صحرای قره قوم ترکمنستان به آسمان کشورمان، بیشتر و بیشتر می شود. سال های نه چندان دوری که پای گرد و غبار «قره قوم» برای اولین بار به آسمان مشهد باز شد و بی سابقه ترین شاخص های آلودگی هوا را در مشهد رقم زد، ریشه یابی کردیم، تحقیق کردیم و با گزارش های پیگیرانه، مطالبه جدی «رایزنی و دیپلماسی با ترکمنستان» برای جلوگیری از افزایش نفوذ این گرد و غبار به سایر نقاط کشور و البته برداشتن سایه شومش از هوای مشهد را مطرح کردیم، هر چه مطالبه گری بیشتر، وعده های محقق نشده بیشتر! سرانجامش هم شد افزایش نفوذ ریزگردهای این صحرا به آسمان کشورمان که امسال پایش به آسمان شهرهای شمالی و حتی مناطقی از تهران هم باز شد.
هرچند کانون های داخلی گرد و غبار نیز نقشی جدی در تشدید آلودگی هوا در شهرهای مختلف کشور از جمله مشهد و دیگر شهرهای استان خراسان رضوی از جمله سرخس دارد اما عامل اصلی وقوع این پدیده طی سال های اخیر بی شک منطقه قره قوم در ترکمنستان است که همین موضوع ضرورت جدی رایزنی با ترکمنستان برای کنترل پدیده گرد و غبار و بیابان زدایی در این منطقه را مورد تاکید قرار می دهد. پیگیری ها و مطالبه گری های رسانه ای به خصوص در روزنامه خراسان برای دیپلماسی جدی محیط زیستی با ترکمنستان طی سال های اخیر به خروجی های قابل قبولی رسید؛ از جمله در خردادماه سال 1401 همزمان با حضور رئیس جمهور ترکمنستان در تهران و در نشست سران دو کشور تفاهم نامه هایی در موضوعات مختلف به امضا رسید؛ تفاهم نامه هایی که یکی از مهم ترین آن ها برای استان خراسان رضوی، تفاهم محیط زیستی بود و طی آن مقابله با ریزگردها و توفان های گرد و غبار دررأس این تفاهم به امضای سران دو کشور رسید. حالا بیش از دو سال از امضای این تفاهم نامه و عزم دو طرف برای حل مشکل «قره قوم» می گذرد اما نه تنها وضعیت بهتر نشده بلکه پای گرد و غبار «قره قوم» به آسمان شهرهای شمالی و حتی پایتخت هم باز شد و آسمان مشهد هم گاه و بیگاه میزبان این مهمان ناخوانده! بارها و بارها در ماه ها و سال های بعد از امضای این تفاهم نامه، اجرایی شدن مفاد آن را پیگیری کردیم اما هربار بهانه ای سد راه تحقق آن بود، یک بار اهمال و بدعهدی ترکمنستان، یک بار رایزنی برای اعتبارات و منابع مالی و گاهی هم ضعف جدی در پیگیری تعهدات طرف مقابل.
آسمان مشهد این هفته دوباره تیره شد و شاخص کیفی هوا نیز در وضعیت قرمز قرار گرفت! مقصر بازهم «قره قوم» بود که حالا دیگر بیشتر از گذشته و پرقدرت تر از قبل به آسمان شهرهای کشورمان هجوم می آورد. یک سوی دیگر این تقصیر اما متولیان حوزه محیط زیست کشور و البته ضعف در دیپلماسی محیط زیستی کشورمان است که طی این سال ها خود را در الزام طرف ترکمنستانی به اجرای تعهداتش ناتوان نشان داده است. حالا انگشت مطالبه گری به سوی وزارت خارجه و سازمان محیط زیست کشور است؛ در دولت گذشته تفاهم خوبی با ترکمنستان برای الزام به کنترل گرد و غبار منطقه قره قوم در سطوح بالا امضا شد، نوبت پیگیری است، هرچند دیر شده اما تا اوضاع وخیم تر نشده و جنگل های سرسبز شمال کشورمان به شعبه دیگری از صحرای «قره قوم» تبدیل نشده است، تفاهم نامه را از «روی کاغذ» ماندن خارج کنید، موانع اجرای این تفاهم نامه را رفع و ترکمنستان را به اجرای تعهداتش ملزم کنید.