سلامت دانش‌آموزان دارای ابعاد مختلف جسمی، روانی و اجتماعی است که تندرستی، نخستین گام در این مسیر است و موضوعاتی همچون تغذیه سالم، خواب کافی، ورزش و تحرک نقش بسزایی در سلامت دانش‌آموزان به عنوان بزرگسالان آینده جامعه دارند.
سلامت جسمانی کودکان و دانش‌آموزان تا حد زیادی به تغذیه سالم، خواب کافی و ورزش بستگی دارد. امری که در سال‌های اخیر به علت افزایش مصرف فست فود و غذاهای آماده و نیز ریزه‌خواری با تنقلات چرب و شیرین و شور، کم‌تحرکی و کم‌خوابی و بیدار ماندن تا پاسی از شب، به بیراهه رفته و سلامت دانش‌آموزان را به طور جد به خطر انداخته است.
خراسان رضوی با بیش از ۱.۵ میلیون دانش‌آموز، حدود ۹ درصد جمعیت دانش آموزی کشور را دارد و هم اکنون پنج هزار و ۳۸۲ مدرسه ابتدایی با ۳۴ هزار و ۲۰۴ کلاس، ۶۰ درصد کل دانش آموزان استان را در خود دارند.
با توجه به اینکه دوران تحصیل بهترین زمان برای آشنایی با سلامت جسمی، تغذیه سالم و سبک زندگی سالم است، متولیان حوزه سلامت در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، برنامه‌های آموزشی و توصیه‌های تغذیه‌ای و بهداشتی خاصی را برای سلامت دانش‌آموزان زیر پوشش این دانشگاه ارائه کرده‌اند.
دوران تحصیل، بهترین زمان یادگیری در مورد سلامت
رییس بخش تغذیه بیمارستان فوق تخصصی کودکان اکبر گفت: دوران تحصیل از بهترین زمان‌ها برای کودکان است که در مورد غذا، بدن و فعالیت‌های سالم اجتماعی بیاموزند، بنابراین تغذیه مناسب برای دانش آموزان اولویت بالایی دارد.
دکتر سعیده طالبی افزود: اهمیت یادگیری رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و درک اصطلاحات مربوط به تغذیه می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا تصمیماتی بگیرند که بتواند بر سلامت آنها تأثیر بگذارد.
وی ادامه داد: کودکان برای داشتن یک رژیم غذایی متعادل به غذاهای متنوعی نیاز دارند.
تغذیه، موثر در یادگیری، تقویت حافظه و رشد فکری و جسمی دانش‌آموز
دکتر طالبی گفت: تغذیه مناسب، نقش مهمی در یادگیری و تقویت حافظه دانش‌آموزان دارد و والدین باید به این موضوع بسیار مهم توجه کنند تا فرزندانشان دچار مشکل نشوند.
تغذیه سالم در رشد و تکامل مغزی کودک نقش بسزایی دارد
وی افزود: بحث تغذیه سالم در رشد و تکامل مغزی کودک نقش بسزایی دارد، به خصوص در زمان حضور در مدرسه و در دوران تحصیل، مصرف میان وعده‌های مغذی بسیار مورد تأکید است، چرا که اهمیت بسیاری در حفظ سلامت و تقویت حافظه دانش‌آموزان دارد.
وی ادامه داد: شخصیت کودک در دوران تحصیل کامل شده و از نظر جسمی رشد می‌کند.
نیاز دانش‌آموزان به خواب کافی
رییس بخش تغذیه بیمارستان فوق تخصصی کودکان اکبر گفت: خواب کافی هشت ساعته نقش مهمی در یادگیری و تقویت حافظه دانش‌آموزان دارد و این موضوع باید مورد توجه والدین قرار گیرد تا که فرزندانشان دچار مشکل نشوند.
دکتر طالبی افزود: ساعت خواب دانش‌آموزان نباید از ساعت ۲۲ شب دیرتر شود و شام سبکی بخورند تا خواب بهتری در زمان استراحت شبانه خود داشته باشند.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات اصلی که در خواب گروه‌های سنی مختلف از جمله کودکان و نوجوانان دیده می‌شود بحث خواب نادرست آنها و اختلالات ناشی از خواب به دلیل تغذیه نادرست است.
ضرورت فعالیت فیزیکی ٣۰ تا ۶۰ دقیقه در روز
این فوق تخصص تغذیه کودکان گفت: فعالیت فیزیکی مناسب و ورزش سبک روزانه بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه با شدت متوسط تا شدید، به تمامی گروه‌ها از جمله دانش‌آموزان توصیه می‌شود.
دکتر طالبی افزود: در این راستا از تمامی مسوولان مدارس می‌خواهیم که قبل از شروع کلاس درس، برنامه ورزش صبحگاهی و فعالیت بدنی مناسبی را برای دانش آموزان اجرا کنند.
وی ادامه داد: در کنار فعالیت فیزیکی مناسب، کودک باید وعده‌های غذایی اصلی و میان وعده‌های سالم روزانه را دریافت کند.
بالا نگه داشتن سطح انرژی با تغذیه سالم
رییس بخش تغذیه بیمارستان فوق تخصصی کودکان اکبر مشهد گفت: زمانی که کودکان فعال و در حال بازی کردن هستند، خوردن میان وعده برای بالا نگه داشتن سطح انرژی آنها مهم است.
دکتر طالبی افزود: روزانه مصرف یک میان وعده سالم در هنگام استراحت و نزدیک ظهر و یک میان وعده هنگام عصر برای کودک الزامی است.
افزایش تمرکز در کلاس درس با مصرف صبحانه کافی و مناسب
فوق تخصص تغذیه کودکان گفت: مصرف تمامی وعده‌های غذایی اصلی (صبحانه، ناهار و شام) بهویژه در نوبت صبح بسیار مورد تأکید بوده هست، لذا به والدین توصیه می‌شود قبل از خروج فرزندشان از منزل به سمت مدرسه یک صبحانه مقوی به او بدهند.
خواب کافی هشت تا ١١ ساعت و خوردن وعده کافی و مناسب صبحانه به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند که فعال بمانند، در مدرسه تمرکز کافی داشته باشند
دکتر طالبی افزود: تشویق کودک و نوجوان به خوردن صبحانه بسیار مهم است و والدین در خوردن وعده صبحانه و تقلید دانش آموز از وی نقش موثری دارند.
وی ادامه داد: یک خواب خوب در طول شبانه روز به میزان هشت تا ١١ ساعت و به دنبال آن خوردن وعده کافی و مناسب صبحانه به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند که فعال بمانند، در مدرسه تمرکز کافی داشته باشند و همچنین در طول روز کمتر گرسنه شوند.
این مسوول عنوان کرد: ترکیب نان و پنیر و گردو یا یک کاسه غلات با شیر و میوه‌های تازه یک صبحانه عالی برای کودک است.
اهمیت دسترسی به آب سالم در سلامت دانش آموز
متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دسترسی به آب سالم و داشتن یک صبحانه سالم و سبک را برای سلامت دانش آموزان ضروری دانست و گفت: مصرف شام سبک و به موقع و بیدار نماندن تا آخر شب، باعث می‌شود که غذا به موقع هضم شود و فرد در ابتدای روز تمایل به مصرف صبحانه پیدا کند.
نوشیدنی شیرین و گازدار نه تنها تشنگی را رفع نمی‌کند بلکه زمینه چاقی و اضافه وزن را در دانش‌آموز فراهم می‌کند
دکتر محسن نعمتی افزود: دسترسی به آب سالم به ویژه در مناطق گرمسیر برای دانش‌آموزان اهمیت زیادی دارد و اگر آب سالم در مدرسه در دسترس نبود حتما یک بطری آب همراه داشته باشد.
وی با بیان اینکه مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای دانش‌آموزان به هیچ وجه توصیه نمی‌شود، گفت: نوشابه‌های انرژی‌زا حاوی کافئین زیادی هستند که می‌توانند منجر به بی‌قراری و کم‌خوابی شوند و در نیم ساعت اول باعث افزایش نشاط و شادابی شوند اما پس از مدت کوتاهی خستگی زیادی را برای فرد میآورد.
دکتر نعمتی افزود: نوشیدنی‌های انرژی‌زا توسط ورزشکاران و رانندگان جاده بیشتر استفاده می‌شود اما گاهی دانش‌آموزان نیز به تقلید از بزرگترها این نوشیدنی‌ها را مصرف می‌کنند که مصرف آن اصلا توصیه نمی‌شود.
سوء‌تغذیه و ایجاد اختلالاتی در رفتار و ضریب هوشی
رییس بخش تغذیه بیمارستان فوق تخصصی کودکان اکبر گفت: مطالعات نشان می‌دهد که سوء تغذیه منجر به اختلالاتی در رفتار و میزان ضریب هوشی دانش آموزان می‌شود.
دکتر طالبی به تاثیر مستقیم تغذیه بر حافظه و عملکرد ذهنی کودکان اشاره کرد و افزود: بهترین کار این است که والدین ناهار را با بسته‌بندی مناسب به دانش آموزان بدهند که اهمیت مصرف غذای سالم و ارتباط آن را با سلامت از سنین پایین درک کنند.
وی ادامه داد: تغذیه خوب به دانش آموز کمک می‌کند تا با آمادگی مناسب ذهنی و بدنی در مدرسه حاضر شود و با مصون ماندن از بیماری ها، با نظم بیشتری در کلاس حاضر شود.
پیشگیری از مشکلات گوارشی و سکته قلبی با پرهیز از مصرف آبمیوه و کیک
عضو هیأت علمی گروه کودکان دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: باید از مصرف آبمیوه‌ها و کیک‌های بازاری خودداری شود تا از ایجاد مشکلات گوارشی و همچنین سکته‌های قلبی در طولانی‌مدت جلوگیری شود و بهتر است که از ترکیب کربوهیدرات‌هایی مانند نان سبوس‌دار که مقوی و مفید است استفاده شود.
دکتر طالبی یکی از مشکلات کنونی را وجود تغذیه‌های ناسالم در بوفه مدارس دانست و افزود: به بوفه‌داران توصیه می‌شود که به جای هله هوله، میوه خشک شده، ساندویچ ساده مانند پنیر و تخم مرغ و همچنین عدسی آماده شده و غیرکنسروی در اختیار دانش‌آموزان قرار دهند.
وی با اشاره به اینکه مصرف نوشیدنی‌های گازدار مانند نوشابه و دلستر برای تمامی سنین بهویژه دانش‌آموزان مناسب نیست، ادامه داد: با توجه به افزایش شیوع چاقی، داشتن یک تغذیه مناسب از همان سنین کودکی بهترین راه پیشگیری از ابتلا به چاقی، اضافه وزن، دیابت و سکته‌های قلبی است.
تغذیه دانش آموزان از دیدگاه طب ایرانی و مکمل
عضو هیات علمی دانشکده طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد، اظهار کرد: تغذیه دانش آموزان، باید غذایی باشد که ضمن داشتن کالری مناسب برای فعالیت و جنب و جوش دانش آموزان، عملکرد مغزی و حافظه آنان را تقویت کند.
دکتر فاطمه محجوب افزود: عسل، ارده شیره، مربای به، مربای سیب، مربای هویج، سمنو، تخم مرغ عسلی، حریره بادام، حلوا با پودر پسته و بادام از جمله گزینه‌های مناسب برای وعده صبحانه محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه مصرف بادام سبب تقویت مغز و سیستم عصبی می‌شود، ادامه داد: بادام در خوراکی‌های دیگری مثل ماقوت، فرنی، شیربرنج و شله زرد، برای بچه های لاغر و کم بنیه مناسب‌تر است.
عضو هیات علمی دانشکده طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان کرد: در دانش آموزانی که دارای اضافه وزن هستند، توصیه می‌شود از مصرف میوه و یا برگه خشک شده میوه‌ها در میان وعده استفاده شود.
دکتر محجوب افزود: همچنین میوه‌هایی مثل سیب، گلابی، هویج، انار، انگور، انجیر، ساندویچ کوکوی سبزی، املت، نان و پنیر و گردو و یا پوره سیب زمینی و فلافل می‌تواند در برنامه غذایی دانش‌آموزان قرار گیرد.
وی ادامه داد: برای میان وعده انواع مغزیجات همچون بادام، فندق، پسته، گردو یا آجیل‌هایی مثل کشمش و مویز، عناب و یا نخودچی برای دانش آموزان مناسب است و آب سیب، آب هویج، شیر بادام، شیر فندق از جمله نوشیدنی‌های سرشار از ویتامین مناسب برای این گروه سنی است.
انجام مراقبت‌های بهداشتی برای ارتقای سلامت دانش آموزان
معاون فنی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: مراقبت‌های بهداشتی دانش‌آموزان با هدف تأمین، حفظ و ارتقای سلامت آنان در همه ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی، توسط بهورزان و مراقبان سلامت و پزشکان هر سه سال یکبار در مراکز خدمات جامع سلامت و پایگاه‌ها و خانه‌های بهداشت انجام می‌شود.
دکتر مجید جعفری‌نژاد افزود: از یک میلیون و ۸۹ هزار و ۵۳۸ دانش آموز زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد هر ساله نزدیک به ۳۷۰ هزار نفر در قالب پایه‌های تحصیلی یکم، چهارم، هفتم و دهم واجد شرایط دریافت مراقبت هستند که سال گذشته ۷۵ درصد این دانش آموزان مورد ارزیابی سلامت و معاینات پزشکی قرار گرفتند.
وی ادامه داد: ارزیابی مقدماتی سلامت دانش آموزان شامل پایش رشد، مراقبت از نظر سلامت روانی و اجتماعی، واکسیناسیون، بینایی، شنوایی، غربالگری تغذیه، مراقبت از نظر پوست و مو، مراقبت دهان و دندان، بیماری‌های نیازمند مراقبت ویژه و غیره بوده و سپس معاینات پزشکی کامل نیز انجام می‌شود.
این مسوول بیان کرد: در زمینه مراقبت‌های مدرسه محور دانش‌آموزان، به منظور افزایش آگاهی و ارتقای سلامت دانش‌آموزان و خانواده‌ها، برنامه‌های متعددی شامل آموزش سلامت بهداشت محیط مدارس از جمله بلوغ، شپش، تغذیه سالم، تحرک و فعالیت بدنی و غیره، پایگاه تغذیه سالم در مدرسه، پیشگیری و کنترل بیماری‌های واگیر و غیرواگیر در مدرسه، برنامه‌های سلامت دهان و دندان، آموزش سفیران سلامت اجرا می‌شود.
دکتر جعفری‌نژاد با اشاره به اهمیت پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر نظیر دیابت و فشارخون و اختلالات روانی در گروه های سنی پایین‌تر، بر لزوم ارتقای کیفیت خدمات مراقبتی گروه سنی دانش‌آموزان و پیگیری اختلالات شناسایی شده در آنان تاکید کرد.
دیدگاه ها