برنامه کشور برای ساخت ماهواره‌برهای سنگین و متوسط/روند توسعه از «سفیر» تا «قائم»

سیداحمد حسینی مونس امروز در نشست آخرین دستاوردها و پروژه‌های فضایی که به مناسبت هفته جهانی فضا در دانشگاه صنعتی امیرکبیر برگزار شد، گفت: مجموعه هوافضای وزارت دفاع متولی توسعه صنعت موشکی است و در حوزه‌های مختلف ماموریتی فعال است و یکی از حوزه‌های ماموریتی سازمان هوافضای وزارت دفاع، توسعه پرتابگر و ماهواره‌برهای فضایی است.

وی افزود: از اوایل دهه ۸۰ این ماموریت برای سازمان صنایع هوافضا تعریف شد و در نهایت در ۱۴ بهمن سال ۱۳۸۷ اولین ماهواره بومی کشور به نام «امید» و با ساخت صاایران با ماهواره‌بر سفیر در مدار قرار گرفت. این ماهواره‌بر بیشتر با نگاه اثبات قابلیت بوده است.

حسینی مونس با بیان اینکه به مناسبت این موفقیت روز ۱۴ بهمن به نام «روز ملی فناوری فضا» نامگذاری شده است، ادامه داد: ماهواره‌بر سفیر که در دو نسخه سفیر ۱A و سفیر ۱B ساخته شده بود بعد از امید، ۳ پرتاب موفق دیگر و تعدادی پرتاب ناموفق داشته است که به نوعی در مسیر اثبات فناوری اتفاق افتاد.

سخنگوی فضایی وزارت دفاع با بیان اینکه بعد از ماهواره امید، ماهواره «رصد» در مدار قرار گرفت، اظهار کرد: وزن این ماهواره ۱۶ کیلوگرم بوده است. بعد از این گام، ماهواره‌بر سفیر ۱B ارتقای قابلیت یافت و ماهواره‌های نوید و فجر با این ماهواره بر در مدار قرار گرفتند.

وی با تاکید بر اینکه آخرین پرتاب سفیر در سال ۹۳ بوده است، اضافه کرد: در آن زمان این موضوع مطرح شد که وزن ماهواره‌های عملیاتی بالاتر از این اعداد و ارقامی است که سفیر پرتاب کرده، ضمن آنکه ارتفاع مداری آنها نیز لازم است ارتقاء یابد که سازمان صنایع فضایی این هدف را مطابق نقشه راهی ادامه داد و بر روی ماهواره‌بر سیمرغ متمرکز شد.

حسینی مونس خاطر نشان کرد: ماهواره‌بر سیمرغ موتور مرحله اول و پیشرانش آن، کلاستر ۴ موتور ماهواره‌بر سفیر است و حدود ۱۴۲ تن تراست لحظه برخاست آن است و حدود ۲.۵ متر قطر مرحله اول و طول این ماهواره‌بر ۲۷ متر است. نسخه اول این ماهواره بر توانمندی تزریق ۲۵۰ کیلوگرم در ۵۰۰ کیلومتری را دارد و نسخه ارتقاء یافته آن که در آینده نزدیک پرتاب خواهد داشت، تا ۵۰۰کیلوگرم را می‌تواند در مدار ۵۰۰ کیلومتری قرار دهد.

وی با بیان اینکه توسعه ماهواره‌بر سفیر از اواسط دهه ۹۰ آغاز شده است، اضافه کرد: تست‌های زیر مداری آن انجام شده است و در مسیر توسعه به دلیل اینکه به طور خودکفا به پیش می رویم، در نسخه‌های بعدی مانند ماهواره‌برهایی مانند «قائم» و دیگر ماهواره‌برهای دیگری که بر روی آنها کار می‌کنیم، اصلاح شده است.

حسینی مونس ادامه داد: در پرتاب‌های تحقیقاتی ماهواره‌هایی که انتظار عملیاتی داشتند، بر روی این ماهواره‌بر نصب شدند، مانند ماهواره امیرکبیر که در فضای رسانه‌ای منعکس شد و اتفاقاتی که در پرتاب‌های ماهواره‌بر سیمرغ رخ داد، به گونه‌ای که در یکی از پرتاب‌ها سرعت ماهواره‌بر به ۶۸۰۰ متر بر ثانیه و دیگری به سرعت ۷۳۰۰ متر بر ثانیه رسیدیم.

به گفته وی سرعت ماهواره‌بر برای تزریق ماهواره به مدار بسته باید به ارتفاع بین ۷۶۰۰ تا ۷۸۰۰ متر بر ثانیه باشد که ما در دو پرتاب آخر ماهواره‌بر سیمرغ تا ۹۰ درصد مسیر را توانستیم طی کنیم، ولی به دلیل اینکه آزمایشگاه‌های زمینی را نداریم، نمی‌توانیم عدم قطعیت‌های ماهواره‌بر را در شرایط شتاب، سرعت و خلأ در زمین مدل کنیم و هنوز نمی‌توان موتورها را به صورت کامل در شرایط کامل تست کرد.

حسینی مونس یادآور شد: البته در ۸ بهمن سال قبل برای اولین بار یک ماهواره اصلی به نام ماهواره «مهدا» به همراه دو کیوب ست به صورت همزمان در مدار قرار گرفتند و مداری که این ۳ ماهواره تزریق شدند، حضیض ۴۵۰ کیلومتری و اوج ۱۱۱۰ کیلومتر بوده است.

سخنگوی فضایی وزارت دفاع گفت: پرتاب های دیگری با ماهواره بر سیمرغ در سال جاری خواهیم داشت و نسخه ارتقا یافته سیمرغ را نیز در دست اقدام داریم.

وی با اشاره به موارد دیگر نقشه راه این سازمان اظهار کرد: ماهواره‌بر سفیر با تراست برخاستی حدود ۳۲ تن است و قطر یک متر و ۲۵ سانتی متر و حداکثر ۵۰ کیلوگرم قابلیت حمل را دارد. ماهواره‌بر سیمرغ پرتاب موفق داشته و وارد فاز تولید شده و ماهواره بر ذوالجناح نیز عملا به عنوان یک ماهواره‌بر ترکیبی سوخت جامد -مایع است که دو مرحله سوخت جامد و یک مرحله سوخت مایع دارد.

به گفته وی ماهواره‌بر ذوالجناح تاکنون دو پرتاب تحقیقاتی داشته است و امیدواریم در آینده نزدیک پرتاب شود.

وی با تاکید بر اینکه بر اساس نقشه راه ما، هدف‌گذاری ما بر این است که بتوانیم به ماهواره کلاس متوسط برسیم، افزود: همه موارد و حتی ماهواره‌بر سیمرغ که از آنها صحبت شد، کلاس ماهواره‌برهای سبک محسوب می‌شوند و حتی در کلاس ماهواره‌برهای سفیر، قاصد و قائم، نانو لانچر به حساب می‌آیند. ما ماهواره‌برهای کلاس متوسط را هم در دستور کار داریم و هدفگذاری ما بر این است که یه توانمندی تزریق ۵ تن در مدار لئو دست یابیم و این امر امکان پذیر است و به شرط تخصیص منابع و حمایت در بازه زمانی ۳ ساله قابل دستیابی خواهد بود.

سخنگوی فضایی وزارت دفاع افزود: در کنار مسیر ماهواره بر، در بلوک انتقال مداری در دو نسخه متمرکز شدیم؛ هم بلوک انتقال مداری سبک برای مدارات لئوو هم بلوک انتقال مداری سنگین در حوزه ۶ تن برای انتقال به مدارات ژئو است و ماهواره بر کلاس متوسط را هدف گذاری کردیم که حداقل وزن حدود ۴۰۰ کیلوگرمی را در مدار ۳۶ هزار کیلومتری قرار دهد. البته در این مسیر پرتاب های آزمایشی نیز خواهیم داشت.

وی اظهار امیدواری کرد: در آینده نزدیک به پرتاب هایی برای اوج بیش از ۲۰ هزار کیلومتر دست پیدا کنیم.

حسینی مونس با تاکید بر اینکه در کنار توسعه ماهواره‌برها پایگاه های فضایی باید توسعه یابد و با بیان اینکه توسعه این پایگاه پیچیدگی های خاص خود را دارد، خاطر نشان کرد: هرچه وزن ماهواره ها بیشتر می شود، برج پرتاب و پد پرتاب و دفلکتورها نیاز دارد که طراحی آنها پیچیدگی های خاص خود را می طلبد.

وی با بیان اینکه کلیه تجهیزات پایگاه پرتاب به صورت داخلی توسعه داده شده است، افزود: برای ادامه باید هم در پایگاه چابهار و هم پایگاه سمنان فضای جدیدی ایجاد کنیم.

حسینی، در دنیا ۱۰۰ کشور ماهواره در فضا دارند و ۵۰ کشور توانمندی ساخت ماهواره را دارند ولی تنها ۱۰ کشور توانمندی پرتاب ماهواره را دارند و از این تعداد دو تا ۳ کشور پرتاب های کوچک را انجام می دهند و اینکه بتوانیم پرتاب در وزن و ارتفاع بالا داشته باشیم، موضوعی است که تنها ابرقدرت ها و کشورهای صنعتی بزرگ توانسته اند به آن دست یابند و در کشور نیز با هزینه های به مراتب کمتر و در زمان کمتر این توانمندی حاصل شده است.

این مقام مسؤول با اشاره به سوخت مایع و سوخت جامد در صنعت فضایی، توضیح داد: ۹۰ درصد ماهواره های دنیا با ماهواره برهای سنگین پرتاب می شوند که قابلیت تزریق بیش از ۱۰ ماهواره را در مدار لئو دارند مانند فالکون ۹ و سایوز و غیره. روند دنیا به سمت پرتاب همزمان چند ماهواره است؛ از این رو است که کشور هند در سال گذشته به طور همزمان ۱۴۰ماهواره را به صورت همزمان پرتاب کرد و اسپیکس ایکس ۵۰ تا ۶۳ ماهواره را از منظومه استارلینک پرتاب می کند.

وی این رویکرد پرتاب همزمان چندین ماهواره را با هدف کاهش هزینه های پرتاب دانست و ادامه داد: ما اگر بخواهیم این صنعت را رقابتی کنیم باید به سمت ماهواره برهای کلاس سنگین و متوسط حرکت کنیم و در آینده رقابتی فعالیت کنیم.

حسینی مونس تاکید کرد: از سوی دیگر بیش از ۷۵ درصد پرتابگرها در دنیا از سوخت مایع استفاده می کنند که هم انرژی بالاتری دارند و هم از نظر محیط زیستی سوخت پاک محسوب می شوند و از این رو عمده ماهواره برهای مطرح روز دنیا از این فرآیند استفاده می کنند و حدود ۲۰ درصد به صورت ترکیبی و یا از سوخت جامد بهره می برند و محموله های دو تن از سوخت جامد استفاده می شود./ایسنا