افتتاح به سبک پزشکیان

آغاز نمادین سال تحصیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی درست به‌اندازه آغاز سال تحصیلی جدید، عجیب و البته قابل‌توجه بود. در روزهایی که شروع سال تحصیلی به لطف سازمان سنجش و اعلام دیر هنگام نتایج نهایی آزمون سراسری از مدل و زمان‌بندی مرسوم خود خارج شده و جدیدالورودها یک ماهی دیرتر از سال بالایی‌ها و در هفته آخر مهرماه به دانشگاه می‌روند، دانشگاه تهران به مناسبت مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها، دیروز میزبان رئیس‌جمهور بود؛ مراسم ویژه‌ای که به نسبت سال‌های قبل، حاشیه‌های بیشتری داشت. اتفاقات دیروز تالار علامه امینی و آنچه اطراف کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران گذشت را می‌توان از زوایایی متفاوتی مرور و بررسی کرد: 

1. حضور دیروز پزشکیان در دانشگاه تهران، دومین حضور او امسال در این دانشگاه بود. او بار قبل، 4 ماه پیش در سالن شهید چمران در قالب یک نشست انتخاباتی شنونده با حوصله‌‌ای برای صحبت‌های تند و تیز دانشجویان بود. او که در ادامه سنت حسنه رؤسای جمهور قبل، برای اولین‌بار در قامت رئیس‌جمهور به دانشگاه آمد، با همان حلم و حوصله در برابر صدای بلندشده اعتراض، شنونده بود؛ سخن گفت و تلاش کرد تا فضای جلسه‌ای را که چندباری به سمت تشنج رفت، اداره کند. تداوم حضور رؤسای جمهور در فضای دانشگاه اتفاق مثبتی است اما اتفاق مهم‌تر و متمایز روزگذشته نحوه مواجهه او با منتقدان و معترضان بود که به نظر می‌رسد از این بابت پزشکیان در نخستین آزمون دانشگاهی‌اش نمره قبولی گرفت. 

2. رفتار تحسین برانگیز پزشکیان را می‌توان قدمی در راه جبران کم‌کاری وزرای حوزه دانشگاه دانست. دانشجوی معترضی که با همراهی رئیس‌جمهور پشت تربیون رفت، از پیگیری‌های دو ماهه برای دیدار با وزیر گفت که تا دیروز به نتیجه نرسیده بود. بخشی دیگر از معترضان روز گذشته که دقایقی سخنرانی پزشکیان را به وقفه انداختند، کارمندان دانشگاه بودند که سخنرانی نماینده آنان از جدول زمان‌بندی برنامه دیروز حذف شده بود و می‌خواستند مسائل خود را با رئیس‌جمهور مطرح کنند. دقایقی پس از پایان مراسم یکی از کانال‌های مربوط به شورای صنفی کارکنان از پیگیری‌های زیاد و مکاتبات فراوان با وزیر علوم نوشت که هنوز هم به برگزاری دیدار و جلسه‌ای ختم نشده است. کانال شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی اعضای هیئت‌علمی  دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ایران هم دیروز نامه‌ای به امضای رئیس هیئت اجرایی این شورا منتشر کرده که نشان می‌دهد با وجود نامه‌نگاری این مجموعه صنفی در ابتدای شهریور ماه به منظور دیدار با وزیر هنوز پاسخی از دفتر وزیر نگرفته است. 

3. هم‌زمان با برگزاری مراسم به فاصله چند متری سالن، دانشجویان با حضور در تریبون آزادی که در صحن دانشگاه برقرار شده بود، انتقادات خود را نسبت به مسائل مختلف کشور مطرح می‌کردند. در سالن برنامه هم تنش‌های گاه و بیگاه و سر و صدای حین سخنرانی‌ها و وقفه‌های میان صحبت رئیس‌جمهور پیام مشخصی را مخابره می‌کردند؛ فضای اعتراضی در بستر دانشگاه زنده است! برای مدیریت چنین فضایی، گام اول، توجه و شنیدن این صداست که در اولویت است و در گام بعدی به قول رئیس‌جمهور باید با دانشجویان و دیگر اقشار دانشگاه صحبت کرد و به ابهامات و سؤالات آنها پاسخ داد.
آنچه از اتفاقات دیروز دانشگاه تهران می‌توان فهمید، ناامیدی از یافتن گوش شنواست! سپردن تریبون حتی برای دقایقی کوتاه به نماینده کسانی که نسبت به شرایط موجود اعتراضی دارند، می‌تواند الگوی مناسب و قابل تکثیری برای لااقل مدیران دولتی باشد که در هر فضایی، صدای اعتراض را در زمان مناسب و در شرایط گفت‌وگو بشنوند. 

4. موضوع قابل توجه دیگر مراسم دیروز، پاسخ تلویحی رئیس‌جمهور به گلایه‌های مالی مدیران دانشگاهی بود. سرپرست دانشگاه تهران و وزیر علوم هر کدام به نحوی درباره توجه بیشتر به دانشگاه به ویژه در مسائل مالی سخن گفتند. اگرچه در وضعیت نامطلوب تخصیص بودجه به فعالیت‌های علمی به ویژه در حوزه تحقیق و توسعه تردیدی نیست اما تجربه سه سال اخیر و تخصیص بیش از ۱۰۰ درصدی بودجه به دانشگاه‌ها نشان داده است صرف اختصاص بودجه بیشتر نمی‌تواند گره فعلی تأمین مالی دانشگاه‌های دولتی را باز کند. پزشکیان دیروز در پاسخ به درخواست‌های مالی روی نقطه مهمی دست گذاشت که یکی از مهم‌ترین چالش‌‌های دانشگاه‌هاست. دانشگاه باید با قراردادهای پژوهشی وضعیت تأمین مالی خود را اصلاح کند و به درآمد بیشتری برسد. در فضایی که کمتر از یک چهارم استادان در قراردادهای صنعت و دانشگاه نقش‌آفرینی می‌کنند توجه به این تأکید رئیس‌جمهور می‌تواند چالش‌های مالی دانشگاه‌ها را در مسیری درست و به شکل اصولی کاهش دهد تا از این درآمدها هم شرایط دانشگاه بهبود و هم تاثیرگذاری اجتماعی و اقتصادی آن افزایش یابد. 
ابوالفضل مظاهری-فرهیختگان