منطقه در «ساعت صفر»؟

جعفر یوسفی_ روزنامه خراسان/تحلیل این موضوع، به‌ویژه در پرتو شکست سامانه گنبد آهنین (Iron Dome) و نیاز به حضور مستقیم پرسنل نظامی آمریکایی در خاک اسرائیل، ابعاد تازه‌ای از بحران‌ها و پیامدهای احتمالی را آشکار می‌سازد. این استقرار همچنین پیامدهای سیاسی و ژئوپلیتیکی گسترده‌ای خواهد داشت که می‌تواند به تشدید رقابت‌های تسلیحاتی و افزایش تنش‌های منطقه‌ای و جهانی منجر شود. در نهایت، استقرار تاد تنها بخشی از یک استراتژی بزرگ‌تر است که هدف آن حفظ برتری نظامی اسرائیل و تداوم وابستگی این کشور به حمایت‌های آمریکاست. این گزارش به تحلیل پیامدهای این استقرار از زوایای نظامی، سیاسی و منطقه‌ای می‌پردازد.

​​​​​​​ وابستگی اسرائیل به آمریکا و ضعف سامانه گنبد آهنین
استقرار سامانه تاد در اسرائیل، به‌وضوح نشان‌دهنده افزایش وابستگی تل‌آویو به تجهیزات نظامی و پشتیبانی عملیاتی آمریکا است. با وجود این که اسرائیل سال‌ها با استفاده از سامانه دفاع موشکی گنبد آهنین تبلیغات گسترده‌ای در سطح جهانی به راه انداخته بود، شکست اخیر این سامانه در مقابله با حملات موشکی ایران و گروه‌های مقاومت نظیر حزب‌ا... و حماس، نشان‌دهنده ناکارآمدی آن در برابر تهدیدات پیچیده و پیشرفته است. عملیات "وعده صادق ۲"، که طی آن موشک‌های ایرانی به اهدافی در اسرائیل برخورد کردند، موجب شد تا ضعف‌های این سامانه برجسته‌تر شود و اسرائیل به دنبال جایگزین یا مکملی برای دفاع موشکی خود باشد. سامانه تاد با قابلیت مقابله با موشک‌های بالستیک، به اسرائیل این امکان را می‌دهد که سطح امنیتی خود را در برابر تهدیدات موشکی از فاصله‌های دور و در ارتفاعات بالا تقویت کند. این سامانه به‌ویژه برای مقابله با موشک‌هایی طراحی شده است که در مراحل پایانی پرواز خود به سمت اهداف نزدیک می‌شوند. ارسال این سامانه به اسرائیل، به معنای آن است که تهدیدات موشکی کنونی دیگر تنها توسط سامانه‌های قدیمی و بومی مانند گنبد آهنین قابل مهار نیستند و اسرائیل به فناوری‌های پیشرفته‌تری نیاز دارد.

پیامدهای نظامی و امنیتی استقرار تاد برای آمریکا
حضور پرسنل نظامی آمریکا برای بهره‌برداری از سامانه تاد در خاک اسرائیل   آن هم در اوج تنش در غرب آسیا، نقطه عطفی در روابط نظامی دو طرف است. این امر نه تنها نشان‌دهنده افزایش سطح تعهدات آمریکا به امنیت اسرائیل است، بلکه به معنای ورود مستقیم‌تر واشنگتن به جنگ‌های احتمالی آینده در منطقه نیز می‌باشد. اگرچه آمریکا همواره از طریق تأمین تسلیحات و پشتیبانی‌های اطلاعاتی و لجستیکی در جنگ‌های خاورمیانه نقش‌آفرینی کرده است، اما حضور مستقیم نیروهای نظامی آمریکایی در خاک اسرائیل، امکان درگیری نظامی مستقیم این کشور در جنگ‌های منطقه‌ای را افزایش می‌دهد امری که معمولا آمریکا از آن اجتناب می‌کرد. حضور نظامیان آمریکا در عملیات بهره‌برداری و نگهداری سامانه تاد می‌تواند موجب شود که در صورت حملات به این سامانه از سوی جبهه مقاومت، سربازان آمریکایی کشته شوند. این مسئله حساسیت ویژه‌ای دارد، زیرا اگر تهران یا دیگر گروه‌های مخالف اسرائیل تصمیم به حمله به سامانه تاد بگیرند، کشته شدن نیروهای آمریکایی می‌تواند بهانه‌ای برای دخالت مستقیم‌تر آمریکا در جنگ و افزایش تنش‌ها باشد. در واقع، این همان سناریویی است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به دنبال آن است؛ یعنی وارد کردن آمریکا به تقابل نظامی مستقیم با دشمنان اسرائیل، به ویژه ایران. عراقچی وزیر خارجه کشورمان در واکنش به این موضوع در صفحه شخصی خود نوشت: «آمریکا که حجم بی‌سابقه‌ای تسلیحات به اسرائیل تحویل داده است اکنون نیز با استقرار نیروهای خود برای عملیاتی کردن سیستم‌های موشکی آمریکا در اسرائیل، جان سربازانش را به خطر می‎اندازد.»

  وعده صادق ۲ و پیامدهای آن بر زرادخانه نظامی اسرائیل
عملیات "وعده صادق ۲" که از سوی ایران به اجرا درآمد، به‌طور واضح نشان داد که ظرفیت‌های دفاعی اسرائیل به‌شدت تحت فشار قرار گرفته است. شکست سامانه‌های دفاعی مانند گنبد آهنین در مقابله با این حملات، باعث کاهش اعتماد عمومی به توانایی‌های نظامی اسرائیل شده و تل‌آویو را وادار به بازنگری در سیستم‌های دفاعی خود کرده است. در این میان، خالی شدن زرادخانه موشکی سامانه‌های آرو-۲ و آرو-۳ در این عملیات، نشان‌دهنده محدودیت‌های نظامی اسرائیل است. این سامانه‌ها که بخش مهمی از دفاع استراتژیک اسرائیل را تشکیل می‌دهند، در جریان حملات گسترده موشکی به سرعت از ظرفیت عملیاتی خود خارج شدند. تصمیم پنتاگون برای ارسال تعداد بیشتری از موشک‌های تاد به اسرائیل، در واقع پاسخی به این وضعیت است؛ آمریکا تلاش می‌کند با تقویت زیرساخت‌های دفاعی اسرائیل از طریق ارسال موشک‌های بیشتر، این کشور را در برابر تهدیدات احتمالی آتی محافظت کند.

 تأثیرات سیاسی و ژئوپلیتیکی استقرار تاد در منطقه
استقرار سامانه تاد در اسرائیل پیامدهای گسترده‌ای برای توازن قدرت در منطقه غرب آسیا خواهد داشت. از یک سو، این اقدام می‌تواند واکنش تند کشورهای مخالف اسرائیل، به‌ویژه ایران، را به دنبال داشته باشد. ایران همواره اسرائیل را به عنوان تهدیدی استراتژیک تلقی کرده و هرگونه تقویت توان نظامی اسرائیل از سوی آمریکا را به عنوان تهدیدی مستقیم علیه خود می‌بیند. در پاسخ به استقرار تاد، تهران ممکن است تلاش کند تا با تقویت توان موشکی و دفاعی خود، تعادل قدرت را به نفع خود تغییر دهد. حتی اخیرا بحث‌هایی در خصوص تغییر دکترین هسته ای ایران هم مطرح است که حضور مستقیم امریکا در این تنش ها می تواند عزم ایران را برای تصمیم قوی تر کند. این امر می‌تواند به تشدید رقابت تسلیحاتی و افزایش تنش‌ها در منطقه بینجامد. از سوی دیگر، استقرار تاد در اسرائیل نشان‌دهنده وابستگی فزاینده این کشور به کمک‌های نظامی و تسلیحاتی آمریکا است. در واقع، بدون حمایت واشنگتن، اسرائیل توانایی حفظ برتری نظامی خود در منطقه را نخواهد داشت. این مسئله باعث می‌شود که آمریکا از پس پرده بیرون بیاید و در تمامی جنایات اسرائیل در منطقه به صورت مستقیم دخیل باشد. این وابستگی نظامی، نه تنها تعهدات آمریکا را بیشتر می‌کند، بلکه این کشور را به‌طور مستقیم درگیر جنگ‌های احتمالی آینده در منطقه می‌کند. چنین وضعیتی می‌تواند به افزایش تنش‌ها بین آمریکا و دیگر قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی منجر شود و فضای خاورمیانه را بیش از پیش ناپایدار سازد. همچنین با توجه به این که منافع آمریکا در دیگر مناطق جهان مثل اوکراین در اروپا و تایوان در شرق آسیا میتواند جهان را وارد یک منازعه بزرگ در قامت جنگ جهانی کند.

 واکنش‌های بین‌المللی و نقش سایر قدرت‌ها
استقرار سامانه تاد در اسرائیل بدون شک واکنش‌های منفی از سوی قدرت‌های جهانی نظیر روسیه و چین را نیز به دنبال خواهد داشت. این دو کشور به‌طور سنتی مخالف دخالت‌های نظامی آمریکا در خاورمیانه هستند و ارسال تجهیزات پیشرفته نظامی به اسرائیل را به عنوان بخشی از تلاش‌های واشنگتن برای حفظ هژمونی خود در این منطقه تفسیر می‌کنند. این وضعیت می‌تواند به تشدید رقابت‌های ژئوپلیتیکی در سطح جهانی و افزایش تنش‌ها میان قدرت‌های بزرگ منجر شود. هرچند که روسیه و چین خود در مناطق دیگری از جمله اوکراین و تایوان با آمریکا چالش دارند ولی حضور مستقیم آمریکا در منطقه غرب آسیا میتواند باب جدید از این منازعات را با قدرت های جهانی باز کند. علاوه بر این، استقرار تاد می‌تواند به افزایش حساسیت کشورهای عربی و همسایه اسرائیل منجر شود. برخی از این کشورها ممکن است احساس کنند که برتری نظامی اسرائیل در حال افزایش است و این امر می‌تواند به کاهش اعتماد به سیاست‌های دفاعی خود منجر شود. نتیجه چنین وضعیتی، افزایش تلاش‌ها برای تقویت توان نظامی از سوی کشورهای عربی و شکل‌گیری یک مسابقه تسلیحاتی جدید در منطقه خواهد.