انحصاری برای گران فروشی!

در سال های اخیر که بیشتر کمبود و گرانی بلیت پرواز به ویژه در پیک های مسافرتی پیش می آید، این پرسش اساسی هم مطرح می شود که چرا برای پروازهای داخلی از توان شرکت های خارجی استفاده نمی کنیم؟
درباره استفاده از ظرفیت های خارجی، اگر فرض را بر این قرار دهیم که نافی منافع عده یا گروه هایی در داخل نباشد، اما طبیعتا محدودیت ها و چالش های قانونی متعددی پیش روی خود دارد تا به نتیجه برسد. البته ما به طور مشخص درباره این که از چنین ظرفیتی بهره بگیریم یا خیر، اساسا اصرار یا قضاوت ویژه ای نداریم؛ اما به این هم اعتقاد نداریم که مسافران در پیک های مسافرتی، دربه در دنبال وسیله ای بگردند که خود را به مقصدشان برسانند و در این میان عده ای سوءاستفاده گر، با قیمت بلیت ها هر کار دلشان می خواهد انجام دهند.
استفاده از شرکت های خارجی آری یا نه؟
در عین حال به این سوال باید پاسخ داد، ماجرای استفاده از ظرفیت شرکت های خارجی به منظور از میان بردن کمبود و گرانی آن چیست؟ در این باره، عزت ا... ضرغامی وزیر گردشگری طرفدار و پیشنهاد دهنده این موضوع است. او چندی قبل پس از این که در آبادان بدون بلیت می ماند، می گوید: «چرا نباید از ایرلاین خارجی استفاده کرد؟»ما هواپیما نداریم اما 50 شرکت هواپیمایی داریم. الان (کشورهای) دنیا با این همه امکانات در نهایت 4 تا 5 شرکت هواپیمایی دارند، ولی ما 50 شرکت داریم. هرکس آمده، یک ایرلاین راه انداخته، هواپیما و دفتر اجاره کرده است. هواپیما را دربست(چارتر) می کنند و قیمت بلیت را هم بالا می برند.
ضرغامی در همان صحبت هایش،  از پیشنهاد برخی از ایرلاین های خارجی خبر داد که علاوه بر پرواز در مسیرهای گردشگری خروجی، برای جا به جایی مسافران داخلی هم اعلام آمادگی کرده اند. ضرغامی می گوید در مقابل پیشنهاد او برای استفاده از ایرلاین ها، برخی از مخالفان بحث را حیثیتی کرده اند. به اعتقاد ضرغامی مشکل اصلا حیثیتی نیست. او می گوید: کشورهایی که مخالف حضور ایرلاین های خارجی هستند آن قدر هواپیما دارند که نیازی به ایرلاین های خارجی برای تقویت خطوط هواپیمایی خود ندارند. ما هواپیما نداریم و می خواهیم گردشگری را تقویت کنیم. ما می خواهیم درهای ایران را به روی مردم دنیا باز کنیم.
فعالان بخش حمل‌ونقل هوایی هم موافقند
جالب است این را هم بدانیم که به تازگی و در کوران تبلیغات کاندیداهای ریاست جمهوری تعدادی از فعالان بخش حمل‌ونقل هوایی کشور طی یادداشتی، پیشنهادهایی را برای رفع چالش‌های صنعت هوانوردی به رئیس جمهور چهاردهم ارائه کردند که در آن، بر ضرورت استفاده از شرکت های خارجی تاکید شده است. در این بسته، پیشنهادهای مشخص در جهت بهبود وضعیت صنعت هوانوردی با توجه به چالش‌های محوری و ظرفیت های کشور، ارائه شده است: اعمال آزادی‌های متفاوت هوانوردی (5، 6 یا حتی 9)، به معنای استفاده از ظرفیت جغرافیایی، نیروی انسانی و هزینه‌های پایین از طریق همکاری با شرکت های هواپیمایی خارجی.
وزیر راه موافق بود اما...
این بحث در ماه های گذشته در دولت هم مطرح شد و وزیر راه که از گران‎فروشی شرکت های داخلی به ستوه آمده بود، از برنامه ورود ایرلاین های خارجی برای پروازهای داخلی خبر داد. بذرپاش آن موقع به صراحت گفته بود: «موافقت 100درصدی با انجام پروازهای داخلی توسط ایرلاین‌های خارجی انجام شده است.» حتی دولت در برنامه هفتم توسعه نیز به منظور جبران کمبود در پروازهای داخلی، استفاده از ایرلاین های خارجی را ذکر کرده بود که در جریان بررسی در مجلس با آن موافقت نشد و بهمن ماه، برخلاف پیگیری های وزیر راه، سخنگوی اقتصادی دولت گفت:‌ «برای استفاده از ایرلاین‌های خارجی برنامه‌ای نداریم.» (24 بهمن-تسنیم) این مخالفت سخنگوی اقتصادی طبیعی بود، چون مجلس در بررسی برنامه هفتم توسعه، روی خوش به آن نشان نداده بود.
ماجرای قیمت گذاری بلیت در شرکت‌های داخلی و خارجی
در همین حال حوزه کارشناسی رسانه تخصصی اقتصادی دنیای اقتصاد این موضوع را دو روز قبل بررسی کرده و نوشته است: « با آزاد شدن قیمت‌گذاری بلیت هواپیما، برخی شرکت های ایرانی قیمت‌هایی تا ۶ میلیون تومان را برای پرواز تهران-مشهد به ثبت رساندند. این در حالی است که برخی ایرلاین ها و شرکت‌های تراز جهانی می‌توانند همین مسیر را براساس دلار آزاد ۶۲‌هزار تومانی با کمتر از ۷۰۰‌هزار تومان سرویس‌دهی و پرواز کنند.»حال این که نرخ گذاری شرکت ها بر چه اساس انجام می شود و شرکت های بین المللی به ازای هر صندلی و کیلومتر چه رقمی را برای بلیت پرواز دریافت می کنند، محاسباتی دارد که مدنی، رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند به این رسانه گفته است: «به طور میانگین نرخ هر صندلی/کیلومتر در جهان ۷.۵ سنت است حال جالب آن جاست که شرکت‌های ایرانی با وجود برخورداری از این همه مشوق یارانه(بنزین و...) به قیمت مصوب ۴.۲ سنت راضی نبوده و معتقدند باید برای هر صندلی/کیلومتر در خطوط داخلی ۹.۲ سنت دریافت کنند! یا حداقل این قیمت ۷.۳ سنت تعیین شود. البته همان‌طور که گفته شد آن ها به قیمت مصوب پایبند نبوده‌اند و در این مدت نرخ خود را به بالای ۹ سنت هم رسانده‌اند.»
مشهد - تهران از 400 تا 700 هزار تومان!
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند به نکته عجیبی اشاره می کند: ما میزان هزینه سوخت و پرسنل شرکت های خارجی با ایرانی را برآورد کردیم و نتیجه شگفت انگیزی یافتیم که اگر فقط هزینه سوخت و پرسنل را برای شرکت‌های خارجی مشابه شرکت‌های داخلی محاسبه کنیم؛ متوسط قیمت هر صندلی/کیلومتر پرواز این شرکت‌ها در مسیرهای داخلی ۳.۳ سنت خواهد بود. این نرخ را در مسیر تهران-مشهد به عنوان یک معیار معادل‌سازی کردیم. براین اساس ایرلاین‌های ایرلند حاضر هستند در صورت دریافت بنزین یارانه‌ای، استفاده از پرسنل ایرانی و پرداخت ریالی و بهره‌مندی از خدمات فرودگاهی با تعرفه دولتی فقط با ۴۰۰‌هزار تومان بین تهران-مشهد پرواز کنند. ترکیش ایرلاینز و پگاسوس همین مسیر را تحت این شرایط با کمتر از ۷۰۰‌هزار تومان و ایرلاین‌های انگلستان با ۷۰۰‌هزار تومان پرواز می‌کنند.
چه باید کرد؟
حال با این تفاصیل که در شرایط کنونی و با آزادشدن نرخ پروازها که در پیک های مسافرتی گاهی بلیت های مشهد-تهران به بیش از 5 میلیون تومان می رسد، چه باید کرد؟ ما همین پرسش را روز گذشته با محمد محمدی بخش رئیس سازمان هواپیمایی کشوری درمیان گذاشتیم. او البته تاکید داشت که برای پاسخ به این موضوع حداقل 20 دقیقه زمان نیاز دارد. ما البته با او بیش از 7 دقیقه گفت وگو کردیم که تاکید داشت حرف هایش برای «مصاحبه» نیست. در عین حال به نظر از توضیحات رئیس سازمان هواپیمایی کشوری این بر نمی آمد که همکاری با شرکت های خارجی، قیمت ها را می شکند.