در سال‌های اخیر، موسیقی پاپ و انواع دیگر موسیقی با سرعتی چشمگیر در جامعه ایرانی رشد کرده و جایگاه ویژه‌ای در میان نسل جوان پیدا کرده است. این در حالی است که به نظر می‌رسد موسیقی سنتی ایران با تمام ریشه‌های فرهنگی عمیقش که تا اعماق تاریخ ایران زمین ریشه دوانده، چند سالی است که تا حدودی در سایه قرار گرفته است. بی تردید کاهش توجه به موسیقی سنتی نه تنها باعث نگرانی هنرمندان این حوزه شده، بلکه می‌تواند تهدیدی برای حفظ میراث فرهنگی کشور باشد. با توجه به اهمیت این موضوع و دغدغه‌های مطرح‌شده از سوی تعداد زیادی از مخاطبان موسیقی سنتی، در حاشیه اجرای صحنه‌ای گروه موسیقی «ققنوس» به آهنگ سازی محمدرضا دستگاهدار در مشهد، با وحید تاج، خواننده صاحب‌نام موسیقی سنتی که خوانندگی این گروه را بر عهده داشت، گفت‌وگو کرده‌ایم. وحید تاج که علاوه بر همکاری با بسیاری از استادان موسیقی ایرانی، اجراهای فراوانی در خارج از مرزهای ایران داشته، راهکارهایی برای بازگرداندن رونق به موسیقی سنتی و ایجاد تعادلی عادلانه بین این دو سبک موسیقی ارائه داده است.
حمد بهبودی نیا-روزنامه خراسان/بنا به ادعای برخی منتقدان، از یک دهه اخیر تا امروز موسیقی سنتی ایران در حال از دست دادن جایگاه خود است. به نظر شما دلیل این اتفاق چیست؟
البته این ادعا جای بحث و بررسی دارد ولی به طور کلی در عرصه هنر همه چیز بستگی به حمایت سرمایه گذاران از آن هنر دارد. یک هنرمند با حمایت‌های همه جانبه دیده و شناخته می‌شود و موسیقی سنتی هم از این موضوع جدا افتاده نیست. ما انتظار داریم همان گونه که در روزگار ما برای موسیقی پاپ سرمایه گذاری می‌شود، برای موسیقی سنتی هم سرمایه گذاری شود. این یک واقعیت است که هر هنری که در معرض دیده شدن و شنیده شدن قرار نگیرد، بی تردید مهجور می‌ماند.
برای بیشتر دیده شدن موسیقی سنتی چه باید کرد؟
شاید ساده‌ترین راه ممکن برگزاری کنسرت باشد، اما برگزاری کنسرت کار ساده‌ای نیست و هزینه‌های زیادی دارد. امروز به دلیل تبلیغات گسترده به نفع دیگر ژانرهای موسیقی، وضعیت موسیقی سنتی از نظر ورود سرمایه گذار چندان جالب به نظر نمی‌رسد. در اجراهای اخیرمان به مدت هشت شب در شهر مشهد (در قالب گروه ققنوس آثاری را به آهنگ سازی محمدرضا دستگاهدار و نوازندگانی که بیشتر آن ها اهل خراسان بودند) با وجود این که تبلیغاتی نداشتیم، سالن پر شده بود و جای سوزن انداختن نبود. حالا اگر این تبلیغات به صورت گسترده در شهرهایی مانند مشهد و دیگر شهرهای کشور انجام شود،شاهد اتفاقات خوشایندتری برای موسیقی سنتی هستیم. حامی ما در حوزه موسیقی سنتی مردم هستند. ما در حال حاضر در مقایسه با دیگر انواع موسیقی حامی خاصی نداریم.
آیا آهنگ سازان ما در زمینه به روز رسانی موسیقی سنتی (به عنوان یکی از عوامل اصلی جذب مخاطب) موفق عمل کرده‌اند؟
موسیقی سنتی ما با در نظر داشتن سلیقه روز مخاطبان، همواره و در همه دوره‌ها با نوآوری و خلاقیت چه در حوزه شعر و چه آهنگ سازی همراه بوده است. هنرمندان این عرصه که امروز جزو افتخارات موسیقی کشور به شمار می‌آیند، یک شبه به این سطح از آمادگی نرسیده‌اند وبی تردید تعداد زیادی از این هنرمندان که ایده پردازان عرصه موسیقی هم به شمار می‌آیند، با توجه به سلایق مخاطبان دست به نوآوری هایی زده و می‌زنند.
برای جلوگیری از تبدیل شدن موسیقی سنتی به هنر موزه‌ای و کم مخاطب چه باید کرد؟
این موضوع را نیز می‌توان با ایجاد نوآوری در شعر، تنظیم، ارکستر و ... دیگر مباحث موسیقی پیگیری کرد. ما همواره به این نکته توجه داریم که ما آدم های صد سال پیش نیستیم که گیوه بپوشیم و مانند اهالی موسیقی آن زمان بیندیشیم. اگر از به روز رسانی موسیقی غافل شویم، مخاطب امروز به ما گوش نمی‌دهد. این به روز رسانی از راه های مختلفی اتفاق می افتد که یکی از آن‌ها تولید موسیقی تلفیقی البته با استفاده از سازهای ایرانی است. سازهای خودمان چیزی از ساز دیگر کشورها کم ندارد. ما باید با تمام توان از همین سازها در آثار تلفیقی بهره ببریم و آن ها را به دیگر کشورها معرفی کنیم. امروز در ارکستر ملی شاهد حضور باشکوه این سازها در کنار سازهای غیرایرانی هستیم و آثار گوش نوازی هم تولید می‌شود.
شما که جزو شاگردان بزرگانی مانند محمدرضا شجریان و حسین علیزاده هستید، نظر این دو استاد را درباره تغییرات سبکی موسیقی متناسب با سلیقه مخاطبان پرسیده‌اید؟ نظر آن‌ها درباره این قبیل تغییرات و کلاً مارکت موسیقی چیست؟
اگر چه ژانر موسیقی استاد شجریان، ژانر سنتی است اما این استاد بزرگ موسیقی ایران همواره نگاه ویژه‌ای به موضوع به روز رسانی موسیقی و نوآوری در این حوزه داشت. استاد محمدرضا شجریان حتی در انتخاب شعر، نگاهی نوآورانه داشت و به سلیقه جامعه بی توجه نبود. او حتی در برخی از شعرها با هدف اجرای بهتر اثر در ساختار کلمات و چینش آن‌ها تغییراتی ایجاد می‌کرد که ما اهالی موسیقی به این کار مناسب خوانی می گوییم.
آینده موسیقی سنتی ایرانی را در رقابت با دیگر ژانرها چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من آینده موسیقی سنتی را همچنان درخشان می‌بینم. اگر سیر تحولی موسیقی را با دقت بررسی کنیم، مشاهده می‌کنیم که موسیقی همواره در طول تاریخ حرکتی دایره وار داشته، به این معنی که اگر چه در دوره‌ای به ظاهر با کم شدن تعداد مخاطبان روبه رو شده اما بعد از گذشت دوره‌ای دوباره با قدرت به میان مردم برگشته و پرطرفدار شده است.
مهم‌ترین چالش‌های پیش روی موسیقی سنتی ما چه مواردی است؟
مهم‌ترین چالش پیش روی موسیقی سنتی، دیده نشدن است. امروز عده‌ای خواسته یا ناخواسته در گوش اهالی موسیقی سنتی ما می گویند حال و روز موسیقی سنتی ما خوب نیست. این حرف‌ها بی تردید در روند پیشرفت موسیقی اثرگذار است. عده‌ای هستند که به موسیقی فقط نگاه تجاری دارند و به دلیل این که توان حمایت از موسیقی سنتی را ندارند، به سراغ تعدادی از ژانرهای دیگر موسیقی رفته و می خواهند موسیقی سنتی را به حاشیه ببرند اما شرایط درست می شود.
وسخن پایانی
من آرزو می کنم هر هنرمندی در هر عرصه و ژانری که فعالیت می کند، به موفقیت هایی که دوست دارد برسد، چون همه ژانرهای موسیقی حرفی برای گفتن دارند، این که تنوع ژانرها را تقویت کنیم، حرکتی عالی است اما درخواست ما این است که حمایت از همه ژانرها با توازن‌هایی در حمایت و سرمایه گذاری همراه باشد. ما به دنبال چیزی جز اجرای عدالت در سرمایه گذاری در حوزه موسیقی نیستیم. اگر سرمایه گذاران این حوزه توازن سرمایه گذاری و عدالت محوری در این زمینه را رعایت کنند، بعد به شما می گویم چطور سالن ها پر می شود.
دیدگاه ها