افول جایگاه جهانی «فارسی»

الهه آرانیان-روزنامه خراسان/واکاوی علل سقوط ۶ پله ای جایگاه زبان فارسی طی ۳ سال اخیر در گفت و گو با دکتر محمدحسن مقیسه، استاد زبان و ادب فارسی

 تا همین سه چهار سال پیش، زبان فارسی در جایگاه ششم زبان‌های پرکاربرد در دنیای وب قرار داشت. حالا براساس آخرین آمار وب‌سایت معتبر «W۳Techs» سهم زبان فارسی از کل محتواهای وب‌سایت‌ها در عرض سه سال، از جایگاه ششم به جایگاه دوازدهم رسیده‌است. به عبارتی زنگ خطر به‌صدا درآمده است و نهادهای مرتبط با زبان فارسی که به فرموده رهبر انقلاب یکی از ارکان هویت ملی است، باید به‌دنبال راه چاره باشند تا زبان فارسی به جایگاه گذشته خود برگردد. کارشناسان، عوامل مختلفی را از جمله تحریم‌ها و فیلترینگ در افول جایگاه زبان فارسی در دنیای وب موثر می‌دانند و معتقدند علاوه بر این‎ها، توجه نکردن به ظرفیت‌های زبان فارسی در خارج از کشور به‌ویژه کشورهای فارسی‌زبان از جمله تاجیکستان و افغانستان و نیز عدم برنامه‌ریزی لازم برای گسترش زبان فارسی در شبه قاره هند از دیگر عواملِ پایین آمدنِ رتبه زبان فارسی در دنیای جهانی وب است. قهرمان سلیمانی، مدیر مرکز تحقیقات زبان فارسی در هند به تازگی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، از اعزام نشدن استادان زبان فارسی به هند گلایه کرده و گفته ۱۰ سال از اعزام آخرین استاد زبان فارسی به هند می‌گذرد. او گفته‌است: «ما در این سال‌ها در بوگوتا، پایتخت کلمبیا در آمریکای لاتین استاد زبان فارسی ایرانی داشته‌ایم، اما در هند نه. من نمی‌دانم دوستان وزارت علوم توانایی‌ها و امکانات خود را بر چه اساسی توزیع می‌کنند». درباره عوامل موثر بر جایگاه پایین زبان فارسی در شبکه جهانی اینترنت و نیز لزوم توجه به گسترش زبان فارسی در کشورهایی مانند هند و پاکستان با دکتر محمدحسن مقیسه، استاد زبان و ادبیات فارسی گفت‌وگو کرده‌ایم.

فعالیت‌های جزیره‌ای نهادهای مرتبط با زبان فارسی
دکتر محمدحسن مقیسه در آغاز صحبتش به بودجه و اعتبار خوب و کافی نهادهای مسئول و متولی زبان فارسی در داخل و خارج از کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «اگر جایگاه زبان فارسی در دنیای وب پایین‌تر آمده، جای تعجب نیست. باتوجه به اطلاعاتی که من دارم، نهادها و ارگان‌های مسئول در زمینه زبان و ادبیات فارسی در کشور ما با وجود بودجه و اعتبارات خوب، در هماهنگی و هم‌افزایی با هم چه در خارج از کشور و چه در داخل مشکل دارند و در بعضی جاها حتی تعارض منافع و تک‎روی ها و کارهای تکراری باعث شده کارایی لازم را نداشته باشند».
این استاد دانشگاه، فعالیت مراکزی مانند بنیاد سعدی و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در حوزه گسترش زبان فارسی در خارج از مرزها را جزیره‌ای توصیف می‌کند و می‌گوید: «در خارج از کشور، هم بنیاد سعدی که مراکز تحقیقاتی از جمله در هند دارد و هم سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و هم بخش مربوط به اعزام استادان فارسی زبان به خارج از کشور که در دانشگاه‌های ما فعال هستند، دارند کار می‌کنند. باید پرسید بعد از حدود ۴۰ سال کارایی آن‎ها در خارج از کشور چه بوده؟ جز این که روز به روز استادان ما کرسی‌های زبان فارسی را از دست می‌دهند و تعداد دانشجویان زبان فارسی کم می‌شود؟ در حالی که زبان‌هایی مثل ترکی، عربی، اردو، کره‌ای، اسپانیایی و ... در این چهار دهه از زبان فارسی پیشی گرفته‌اند».
کاهش قابل‌توجه اعزام استادان به کشورهای پرظرفیت
​​​​​​​دکتر مقیسه در ادامه از ظرفیت قابل‌توجه کشورهای هند، پاکستان و بنگلادش برای ارتقای زبان فارسی یاد می‌کند و می‌گوید: «هند یکی از بهترین مکان‌های جغرافیایی برای ارتقای زبان فارسی است؛ با سابقه‌ای ۸۰۰ ساله و با بیش از هزاران نسخه خطی زبان فارسی در مخازن کتابخانه‌های دولتی و شخصی در هند، پاکستان و بنگلادش. متاسفانه اعزام استادان به خارج از کشور بسیار محدود و دعوت از دانشجویان خارجی فارسی زبان که در کشورهای شبه قاره، چین، کره، اندونزی و مالزی درس می‌خوانند، کم شده‌است. این افراد یکی دو ماه در سال باید به ایران بیایند و ظرفیت تحقیقاتی ما را ببینند و در دانشگاه‌ها باشند. همین‌ها در آموزش زبان فارسی در خارج از کشور تاثیر می‌گذارند».
نقش مهم فرهنگستان زبان و صداوسیما
این استاد زبان و ادبیات فارسی، بی‌برنامگی را یکی از عوامل اصلی پایین‌آمدن رتبه زبان فارسی در سطح جهانی می‌داند و معتقد است: «اگرچه نمی‌توان تاثیر فیلترینگ را انکار کرد، اما این تنها یک سوی ماجراست. سوی دیگر این است که ما برنامه نداریم. بی‌برنامگی ما عامل مهم‎تری است. انتظار ما این بود که فرهنگستان زبان و ادب فارسی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به طور منسجم برنامه مشخصی داشته باشند. آن‎ها در یک بازه زمانی با برنامه بلندمدت دو تا پنج ساله می‌توانند این جایگاه را ارتقا ببخشند. در کنار این‎ها، فعالیت‌های صداوسیما نیز بسیار موثر است».