معیشت در گرو توسعه‌ توسعه اسیر تخیل

سیدمصطفی هاشمی‌طبا-شرق/ریاست جمهور محترم با گروه‌های مختلف کشور ملاقات‌هایی می‌کند و با آنان به گفت‌وگو می‌نشیند و حسب معمول در پایان نظرات خود را بیان و به جمع‌بندی می‌پردازد. 

ریاست جمهور محترم در ادامه ملاقات‌های خود با مجمع کارآفرینان جلسه‌ای برگزار کردند و پس از استماع سخنان حاضران به اظهارنظر و جمع‌بندی پرداختند و نهایتا در برابر مسائل مطرح‌شده از سوی کارآفرینان که چکیده آن توجه به توسعه کشور بود، چنین جمع‌بندی کردند که به هر قیمت معیشت مردم را حتی قبل از توسعه مدنظر قرار می‌دهند. البته توجه به معیشت مردم امر نیکویی است و در 40 سال گذشته هم از سوی امام (ره) و مقام معظم رهبری بر این امر تأکید شده و هم همه رئیس‌جمهورها و ازجمله نخست‌وزیر دفاع مقدس (که براساس عدالت برخی مؤلفه‌های معیشت را کوپنی کردند)، موضوع معیشت مردم را در دستور کار خود قرار داده‌اند و این سخن ریاست‌جمهور محترم تکرار همان سخنان است و نیز معلوم می‌کند که در گذشته تأمین معیشت مردم ممکن نشده و ایشان این امر را در اولویت کارهای خود قرار داده‌اند. می‌توان این سؤال را مطرح کرد که چرا چهل‌و‌چند سال توجه به معیشت مردم نتوانسته ثمری داشته باشد و حال ریاست ‌جمهور محترم چگونه می‌خواهد جبران مافات سال‌های از‌دست‌رفته را کند و شاه‌بیت تصمیمات ایشان در این زمینه چه خواهد بود؟ سیاست‌ها و خط‌مشی‌های ایشان با گذشته چه تفاوتی خواهد داشت که جبران مافات کند و معیشت مردم را بهبود بخشد؟ ببینیم وقتی از معیشت صحبت می‌کنیم، چه امر یا اموری را مدنظر قرار می‌دهیم. طبق اصول، معیشت بهتر به زبان فارسی یعنی زندگی بهتر؛ هر‌چند برخی افراد هنگامی که صحبت از معیشت می‌شود، معمولا خوراک روزانه افراد را به نظر می‌آورند. بیان رئیس‌جمهور محترم فاقد نکات محدودکننده معیشت به خوراک روزانه است، بنابراین نمی‌توان محدوده کلام ایشان را معلوم دانست. به هر حال معیشت بهتر به معنی زندگی بهتر، صرف‌نظر از فاکتورهای اجتماعی و روانی شامل خوراک روزانه اعم از آب، غذا، دارو و مسکن بدون لحاظ‌کردن هوای سالم، آموزش، حمل‌ونقل و تفریح خواهد بود. می‌خواهیم به‌تدریج آنچه را که در ‌سال‌های گذشته حل نشده، از ظرفیت معیشت کم کنیم، زیرا ثابت شده که حل‌شدنی نیستند. در درجه نخست به مسکن می‌پردازیم که حداقل  50 درصد درآمد افراد اجاره‌نشین را می‌بلعد؛ آن‌هم نوعا مسکن‌هایی که فاقد مشخصات استاندارد است. از سویی موضوع درمان به‌ویژه برای بیماری‌های مزمن و زمینه‌ای خاص به نحوی است که جز رنج‌بردن بیماران چاره‌ای بر آن متصور نیست. نه بیمه‌ها آنها را تقبل می‌کنند و نه امکانات بیمارستانی جواب‌گو است. مهاجرت پزشکان و پرستاران هم مزید بر علت است، پس موضوع درمان را هم از محدوده معیشت مردم خارج می‌کنیم و به غذا و آب بسنده می‌کنیم. به قول روشنفکران مسئله معیشت را می‌خواهیم به صورت مینی‌مالیستی یا در حد کف موضوع و نه میانه یا سقف آن در نظر بگیریم. وضع موجود را در نظر بگیریم که حدود 30 میلیارد دلار ارز نفتی برای واردات کشاورزی که به تغذیه مردم مربوط می‌شود، هزینه می‌کنیم و البته می‌گویند این واردات از نوع تراریخته است که کشت آن در ایران ممنوع ولی واردات آن آزاد است. این اقلام برای تأمین روغن، برنج، مرغ و تخم‌مرغ، گوشت قرمز و لبنیات مصرف می‌شود و بدون این واردات قفسه‌های فروشگاه‌های کشور خالی از اقلام یادشده می‌شود. حال این معیشت چگونه بهبود می‌یابد؟

هم واردات با ارز نفتی را باید اضافه کنیم و هم سیستم توزیع را بهبود ببخشیم و هم قیمت‌ها را کاهش دهیم یا سوبسید بیشتری بپردازیم تا معیشت مردم بهتر شود و بتوانند دوهزارو 100 تا دوهزارو 200 کیلوکالری در روز را به صورت متنوع یعنی گوشت قرمز، گوشت سفید، نان، لبنیات (میوه را جزء معیشت حساب نمی‌کنیم) و به زبان علم تغذیه پروتئین و چربی و کربوهیدرات را برای خود تأمین کنند. اینکه گفته‌اند به هر قیمت معیشت مردم را بهبود می‌بخشند و معیشت هم صرفا غذا باشد، به شرط هزینه بیش از 30 میلیارد دلار نفتی است؛ آن‌هم با تحریم‌هایی که خرید و حمل‌ونقل و انتقال پول را به نحو غیرمتعارف انجام دهیم و تازه معلوم نیست چگونه آسیب‌پذیران و محرومان از آن متمتع می‌شوند. پس اینکه می‌گویند به هر قیمت یعنی اینکه ارز نفتی بیشتری برای خرید از خارج بدهیم و از خزانه به ودیعه گذاشته‌شده خداوندی به بدترین نحو استفاده کنیم، البته به شرطها و شروطها. در 40 سال گذشته این روش وجود داشته و ادامه دارد و سال به سال به نیاز ارزی برای این واردات افزوده می‌شود. می‌بینیم که «به هر قیمت» به معنی «ارز بیشتر نفتی» است. حال نوبت توضیح رئیس‌جمهور محترم است که «به هر قیمت» را معنی کنند و بگویند کدام کشور در دنیا –دنیای حاضر و دنیای قبل‌ها- از این طریق یعنی صرف ثروت، معیشت مردم را بهبود بخشیده‌اند؛ آن‌هم فقط برای نان و گوشت! اگر به مبانی دینی قائلیم، فرمایش پیامبر را که توصیه به یادگیری کار کردند‌ هم به یاد بیاوریم. این فرمایش یعنی توسعه.

اگر کشوری معیشت مردم را بهبود بخشیده، تنها از راه توسعه بوده و نه از طریق «ثروت‌خوری». بهبود معیشت مردم از طریق توسعه است. اگر توسعه (به معنی بهبود) کشاورزی نداشته باشیم، همین کشاورزی هم خشک می‌شود و نیاز به واردات بیشتر است. اگر توسعه نداشته باشیم، رودخانه‌ها همچنان آلوده و زمین‌های ما پرنشست و زباله‌دان می‌شود. اگر توسعه نداشته باشیم، آب‌های ما با فاضلاب مخلوط می‌شود (همچنان که شده) و شما از دادن آب سالم به مردم که بخشی از معیشت است، درمانده می‌شوید. اگر توسعه نباشد، روز‌به‌روز مصرف انرژی شما بیشتر و جامعه بیشتر فقیر می‌شود.

جناب آقای رئیس‌جمهور! توسعه را در بند خیالات خود محبوس نکنید و به دنبال شعارهای پوپولیستی نروید. به ایرانی فکر کنید که باید 90 میلیون جمعیت آن زندگی بهتر داشته باشند و ثروت آنها با اندیشه‌های خام به هدر نرود. به ایرانی بیندیشید که به قول قرآن «صمد» باشد و نه بادکنکی که متورم است و به سوزنی فرو‌می‌افتد. موانع فعالیت بخش خصوصی را نمی‌توانید رفع کنید، مگر آنکه به توسعه بیندیشید؛ توسعه پایدار و منطبق با  آفرینش خداوندی.