ایران چند ذخیره‌گاه زیست‌کره دارد؟

ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره، مناطق حفاظت‌شده طبیعی- زیستی بین‌المللی هستند که علاوه بر حفاظت، دستاوردهایی مانند ارائه سایت‌های مطالعاتی کم‌نظیر به دانشمندان و تجربه مهارت انسان در پشتیبانی از توسعه پایدار را نمایان می‌سازند. اعلام ذخیره‌گاه‌های زیست کره برای جلوگیری از تغییرات برگشت‌ناپذیر و بهره‌برداری ناپایدار از منابع طبیعی، در عین نیاز به بهره‌برداری از طبیعت (باتوجه به رشد روزافزون جمعیت) شکل گرفته‌ است و به یکی از تقسیم بندی‌های مهم حفاظتی جهان بدل شده‌ است. این مناطق حفاظت شده از طرف یونسکو تحت پوشش دفتر شورای هماهنگی بین‌المللی برنامه انسان و کره مسکون (MAB) قرار دارند و از آغاز اجرای آن (دهه ۱۹۶۰ میلادی) تاکنون ۵۵۳ ذخیره گاه زیست‌کره در ۱۰۷ کشور جهان به ثبت رسیده‌ است. در ایران نیز ۱۳ منطقه شامل ارسباران، ارژن و پریشان، کویر، توران، میانکاله، ارومیه، کپه داغ، تنگ صیاد و سبزکوه، گنو، حرا، هامون، گلستان و دنا به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت شده‌اند.

۳ نوامبر (۱۳ آبان) آبان‌ماه به عنوان روز بین‌المللی ذخیره‌گاه زیست‌کره نامگذاری شده و امسال با شعار «زندگی پایدار از طریق حفظ تنوع زیستی» گرامی داشته می‌شود و به گفته مدیر کل دفتر مدیریت زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست یکی از اهداف نامگذاری این روز، فرهنگسازی است تا مردم بیشتر به اهمیت لزوم حفظ تنوع زیستی پی ببرند.

علیرضا نجیمی با اشاره به گرامیداشت روز بین‌المللی ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره طی امروز در شهرکرد اظهارکرد: سازمان حفاظت محیط زیست برای این مناسبت برنامه‌هایی در نظر گرفته است. علاوه بر گرامیداشت این روز، یک کارگاه آموزشی با حضور روسای ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره کشور برگزار می‌شود. ۱۳ذخیره‌گاه زیست‌کره در۱۱ استان به مساحت ۶ میلیون هکتار داریم.

وی با بیان اینکه کارشناسان ستادی و استانی نیز در کارگاه آموزشی حضور دارند، گفت: این کارگاه در دو محور برگزار می‌شود؛ یکی تبیین الگوهای مدیریتی که برای ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره باید استفاده شود و دیگری مبانی قانونی است. قوانین متعدد در کشور برای حفظ محیط زیست داریم ولی قانونی ویژه ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره نداریم. قصد داریم در این کارگاه پیش‌نویس آیین‌نامه‌ای را تهیه کنیم تا بعد از طی مراحل قانونی، به مبنای قانونی مشخصی برای مدیریت ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در کشور برسیم.

نجیمی درباره علت تاکید بر ضرورت تدوین قانونی مشخص برای ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره تصریح کرد: پایه و اساس ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره، مشارکت جوامع  بومی - محلی و حفظ معیشت پایدار برای ساکنان آن منطقه است. به غیر از هسته مرکزی ذخیره‌گاه زیست‌کره، دو زون دیگر به نام‌های «بافر» (حائل) و «بینابینی» داریم. عمدتا در زون بینابینی موضوع مشارکت مردم مطرح است چراکه معیشت مردم به عرصه‌های طبیعی گره می‌خورد. در این شرایط لازم است الگوهای مدیریتی نظام‌مند پیگیری شود.

وی افزود: بیشتر هسته مرکزی جزو مناطق چهارگانه است و قانون برای حفاظت از مناطق چهارگانه داریم ولی در زمینه مناطق بینابینی و بافر برای ایجاد هماهنگی و انسجام برای حفاظت از این مناطق نیازمند تدوین قوانین و آیین‌نامه‌ها هستیم تا وظایف دستگاه‌ها در هر بخش مشخص شود و بتوانند کار را با هماهنگی پیش ببرند.

مدیرکل دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست درباره رابطه زندگی پایدار و حفظ تنوع زیستی گفت: بر اساس اصل ۵۰ قانون اساسی، حفاظت از محیط زیست وظیفه همگانی است. تنوع زیستی یکی از مولفه‌های محیط زیست پایدار است. ارکان تنوع زیستی در سطح ژن، گونه و زیستگاه تعریف می‌شود. مردم به عرصه‌های طبیعی و به‌نوعی به تنوع زیستی وابسته هستند. با حفظ تنوع زیستی زندگی مردمی که زندگی آن‌ها با طبیعت گره خورده است، پایدار و تضمین‌شده خواهد بود. اگر  محیط زیست را آلوده و تخریب کنیم، امکان زیست سالم برای گونه‌های گیاهی وجانوری وجود نخواهد داشت و آن عرصه برای انسان نیز قابل سکونت نخواهد بود.

وی اضافه کرد: در نتیجه لازم است عرصه‌های طبیعی و تنوع زیستی را حفظ و به نسل های آینده برای استفاده منتقل کنیم بنابراین ضروری است که به همه مولفه‌های حیات توجه کنیم که یکی از آن‌ها تنوع زیستی است. این  بحث در محیط شهری کمتر مطرح می‌شود. افرادی که بیشتر با اکوسیستم‌های جنگلی، مرتعی،‌ دریایی  و تالابی سر و کار دارند مسلما حفاظت از این عرصه‌های طبیعی به نفع خود آن‌هاست و به‌طور متقابل می‌توانند از مواهب طبیعت استفاده کنند.

عجیمی در پایان اظهارکرد: زنجیره حیات بسیار گسترده است از میکروارگانیسم کف دریا تا ارتفاعات پیوستگی اکوسیستمی وجود دارد بنابراین حفاظت از زنجیره‌ها بسیار اهمیت دارد. اگر بین آن‌ها خلا ایجاد شود باعث آسیب دیدن طبیعت می‌شود بنابراین هر آنچه در طبیعت و محیط زیست داریم، به‌نوعی جزئی از  تنوع زیستی است که نیاز به حفاظت دارد و هم بخش دولتی و هم مردم می‌توانند این کار را انجام دهند. الان بحث حفاظت مشارکتی مطرح  است. مشارکت در  حفاظت بدون کمک مردم اتفاق نمی‌کند. امیدواریم بتوانیم به این هدف مهم  با مشارکت آنان دست پیدا کنیم.