یکی از ویژگی مشترک انسان‌ها داشتن نام است. یک نام منحصر به فرد شامل نامی است که در هنگام تولد با هدف شناسایی یک شخص ارائه میشود و بنابر نظر روانشناسان و جامعه شناسان تاثیر مستقیمی بر شخصیت و هویت فرد دارد. با توجه به این توضیحات، جوامع بین المللی قانونی تحت عنوان حقوق کودک بر داشتن نام نیکو تدوین نموده‌اند.
شخصیت به مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، افکار، احساسات و رفتارهای مربوط به یک فرد اشاره دارد که آن شخص را منحصر به فرد میکند. شخصیت در طول زندگی شخص شکل می‌گیرد و تمایل دارد در طول زندگی ثابت بماند. والدین باید بدانند با وجود اینکه نام آزمونی برای خلاقیت آنها است، با توجه به اینکه بر نحوه دید دیگران بر کودکشان تاثیر دارد، شخصیت کودکشان را می‌سازد. در این خصوص به گفتگویی با دکتر محمد مهدی سید ناصری، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان و انسیه مجذوبی روانشناس پرداختیم.
حق کودکان بر داشتن نام نیکو
محمد مهدی سید ناصری در خصوص حق کودکان بر داشتن نام گفت: یکی از اصول بنیادین حقوق کودکان داشتن نام است که در اسناد بین‌المللی و قوانین ملی به طور جدی مطرح شده است. این حق نه تنها به عنوان یک حق فردی، بلکه به‌عنوان نمادی از هویت و شخصیت اجتماعی کودکان شناخته میشود. در دنیای امروز، حق کودکان بر داشتن نام به‌عنوان یکی از حقوق اساسی و بنیادین انسانی مورد توجه قرار گرفته است. انتخاب نام می‌تواند بر هویت، شخصیت و وضعیت اجتماعی کودک تأثیر بگذارد.
وی ادامه داد: برخی از کودکان با نامهایی مواجه می‌شوند که نه تنها هویت آنها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد بلکه می‌تواند منجر به تبعیض و نابرابری‌های اجتماعی شود. در این راستا، تحلیل حقوقی و بین‌المللی این موضوع از اهمیت بسزایی برخوردار است.
مبانی حقوقی حق نام
این پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان درباره مبانی حقوقی حق نام در سه بخش به توضیح میپردازد، بخش اول حق برخورداری از نام، بخش دوم به بیان حقوق کودک در اسناد بین‌المللی پرداخته و توضیح کنوانسیون حقوق کودک و اعلامیه جهانی حقوق بشر در این خصوص را بیان میکند و نمونه پرونده‌ها و اسناد ملی و قضایی را در این‌باره توضیح می‌دهد و در نهایت در بخش سوم به تحلیل حق کودکان بر داشتن نام خوب میپردازد.
حق برخورداری از نام
سید ناصری در توضیح موارد بالا گفت: در بخش اول هر فردی حق دارد نامی داشته باشد که او را شناسایی کند و شخصیت او را به رسمیت بشناسد. این حق بخشی از حقوق فردی انسان‌ها به شمار می‌آید.
کنوانسیون حقوق کودک
کنوانسیون حقوق کودک به عنوان قابل قبولترین سند حقوق بشری در سطح جهان، که در سال ۱۹۸۹ میلادی به تصویب رسید، بر حق هر کودک برای داشتن نام و شناسنامه تأکید میکند. ماده‌ی ۷ این کنوانسیون تصریح می‌کندکه هر کودک می‌بایست بلافاصله بعد از تولد ثبت نام شود و حق دارد نام و ملیت داشته باشد.
اعلامیه جهانی حقوق بشر
اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز در ماده‌ی ۶ به حق هر فرد برای شناسایی قانونی و نام اشاره دارد. این حقوق به‌ویژه برای کودکان دارای اهمیت است.
بررسی پرونده‌ها، اسناد ملی و پرونده‌های قضایی
این مدرس دانشگاه در بررسی پرونده ها و اسناد ملی و پرونده‌های قضایی گفت: بسیاری از کشورها قوانین خاصی برای حمایت از حق نام کودکان دارند. به‌عنوان مثال، در حقوق ایران، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان به‌روشنی به حق کودک برای داشتن نام و شناسنامه اشاره کرده است. برخی از پرونده‌های قضایی در کشورهای مختلف نشان‌دهنده چالش‌های موجود در انتخاب نام برای کودکان و تبعات آن است. به‌طور مثال، پرونده‌ای در کشور فرانسه وجود دارد که در آن والدین نامی نامتعارف برای فرزند خود انتخاب کردند و دادگاه به دلایل اجتماعی و فرهنگی آن نام را رد کرد.
تحلیل حق کودکان بر داشتن نام خوب
تأثیر نام بر هویت کودک
سید ناصری معنقد است: انتخاب نام می‌تواند تأثیرات عمیق و ماندگاری بر هویت کودک داشته باشد. نام‌ها می‌توانند بازتاب دهنده فرهنگ، ارزش‌ها و حتی پیشینه اجتماعی باشند.
تبعات اجتماعی نامهای نامناسب
برخی نام‌ها ممکن است به تبعیض اجتماعی منجر شوند. به‌عنوان مثال، کودکانی که نامهای غیرمتعارف دارند، ممکن است تحت فشار اجتماعی قرار بگیرند یا از جانب هم‌سالان خود مورد تمسخر قرار گیرند. حق کودکان بر داشتن نام خوب به عنوان یک حق بنیادین، نیاز به حمایت و تأمین دارد. تأکید بر اهمیت این حق در اسناد بین‌المللی و قوانین ملی، ضرورت حفظ هویت و شخصیت اجتماعی کودکان را نمایان میکند. در نهایت، باید توجه داشت که انتخاب نام باید به گونه‌ای انجام شود که منجر به تقویت هویت مثبت و اجتماعی کودک شود و از هرگونه تبعیض و نابرابری جلوگیری کند.
در ادامه نظر انسیه مجذوبی روانشناس، بازی درمانگر و مشاور کودک را در خصوص تاثیر نام بر شخصیت کودک جویا شدیم.
نام هویت بخش اجتماعی
انسیه مجذوبی نام را هویت بخش اجتماعی کودکان دانسته میگوید: چون ما در اجتماع زندگی می‌کنیم، اسم چیزی است که به ما هویت میبخشد. اگر ما تنها در جنگل زندگی می‌کردیم اصلا نیازی به اسم نداشتیم. برای همین است که شاید در زندان‌ها اسم افراد را می‌گیرند و به جای آن شماره می‌دهند. یعنی هویت او را می‌گیرند تا بتوانند از او اعتراف بگیرند و یا به او هویت جدیدی ببخشند. به همین سبب است که روایات بسیاری وجود دارد که از حقوق کودکان بر والدین است که نامهای نیکو برای فرزندان خود انتخاب کنند.
این روانشناس معتقد است: «کلمات بار و وزن دارند و به انسان باور می‌دهند. گاهی میشنویم که میگویند که تو همانند اسمت که پناه است پناهگاه آدم هستی، همانند اسمت فرشته ای، گویا که نام فرد به مرور باور و هویت آن فرد میشود. برای همین لازم است اسمی را روی کودک خود بگذاریم که پس از هویت فرد شدن، به فرد آسیبی نرساند. اسامی همانند برچسبی هستند که جزئی از شخصیت و منش فرد می‌شوند. در نامگذاری به زمان و تاریخ بسنده نکنیم، برای مثال یک زمان فیلمی به نام نرگس مد میشود و نصف اسامی دخترهای متولد شده، مغازه‌ها و ... نرگس میشود. یا یک برهه ای اسم یک واقعه‌ی تاریخی یا یک سردار یا فردی مد شده و آن اسم روی کار می آید و بسیاری اسم آن را روی کودک خود می‌گذاشتند وقتی آن فرد ۳۰ ساله میشد میپرسید چرا این اسم را روی من گذاشتید، والدینش میگویند به خاطر فردی که اصلا اثری از او نیست اسم تو را این گذاشتیم. پس اسمهایی را بگذاریم که منوط به زمان و تاریخ نیستند.»
تاثیر نام بر سعادت و شقاوت کودک در بزرگسالی
مجذوبی ادامه داد: در نامگذاری، نام هر کسی و هر معنایی که بر کودک گذاشته شود، ذکر مکرر آن در طول زندگی، یاد و خاطره و ویژگی‌های آن شخص و آن معنی در ذهن و روان کودک تاثیر میبخشد و پیوندهای خاصی بین آن دو ایجاد میشود که در سعادت و شقاوت او بی تاثیر نیست. علاوه بر اسم‌های عجییب و غریبی که میشنویم که معنی آن را کسی نمیداند، اشتباه آن را تلفظ می‌کنند، نیاز به تذکر مدام دارد، این یواش شواش روی هویت، اعتماد به نفس و باور ما نسبت به خودمان تاثیر میگذارد. پس بهتر است نامهایی را انتخاب کنیم که خیلی پیچیدگی نداشته باشد و به راحتی تلفظ و نوشتار میشود و در فراخر فرهنگ ما باشد.
تغییر نام در بزرگسالی
این بازی درمانگر کودک در خصوص تغییر نام کودکان در بزرگسالی گفت: جدیدا بسیار مد شده که افراد اسمشان را در بزرگسالی عوض می‌کنند. برای ما بسیار سخت است که اسم جدید را بپذیریم. انگار یک هویت جدید میخواهیم به دیگری بدهیم. قبول اسم و هویت جدید برای اطرافیان بسیار مشکل است. گویا به آن فرد میگویید باور و هویتت را نسبت به من تغییر بده و من را به این اسم صدا کن . غالبا اطرافیان راحت قبول نمی‌کنند و تا مدتها او را به اسم قدیم صدا می‌زنند و فرد دچار کلنجاری بین اسم جدید و قدیم میشود.
سخن پایانی
با توجه به این توضیحات انتخاب نام یک کودک یک موضوع نگران کننده در فرهنگ و شخصیت او است. از این رو به والدین توصیه میشود قبل از انتخاب نام، در مورد تاریخچه، ارزش‌ها و آرزوهای خانوادگی فکر کنند، زیرا این نام به افراد در طول نسل‌ها درباره باورهای مذهبی و فلسفی آموزش می‌دهد، الهام میبخشد و انگیزه می‌دهد و برچسبی است بر آینده کودکانشان.
دیدگاه ها