اشتباه ادبیاتی یا استراتژیک رئیس جمهور؟

جعفر یوسفی- روزنامه خراسان/​​​​​​​در طول تاریخ معاصر، ادبیات و نحوه بیان رؤسای جمهور در سیاست‌های داخلی و خارجی تاثیرات عمیق و گاه پیچیده‌ای بر برداشت افکار عمومی و تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی داشته است. هر کلامی از سوی رئیس‌جمهور، به عنوان نماد رسمی دولت و نظام، به دقت تحلیل می شود و مورد قضاوت قرار می‌گیرد. در ادوار مختلف ریاست جمهوری در ایران هم همین گونه بوده است و به طور مشخص در دولت نهم و دهم و زمان رئیس جمهور احمدی‌نژاد ادبیات خاص و متفاوت وی همیشه مورد توجه رسانه های خارجی بود. در این دوره هم ادبیات خاص مسعود پزشکیان نه تنها مورد توجه و بعضا استقبال رسانه های داخلی قرار گرفته است،بلکه رسانه های خارجی هم با توجه به تنش های موجود در غرب آسیا به شدت روی مواضع رئیس جمهور ایران متمرکز هستند. رئیس جمهور کشورمان به تازگی در سخنانی خطاب به صهیونیست ها گفته بود اگر  در رفتار خود تجدیدنظر کرده و ‌آتش‌بس را بپذیرند، در نوع و شدت پاسخ ما می تواند اثر داشته باشد.در موضع گذشته رئیس جمهور درباره پاسخ ایران به شهادت اسماعیل هنیه در تهران  نیز حواشی ایجاد شد که در کمال تعجب این مواضع باز هم از سوی پزشکیان در واکنش به شرارت های اسرائیل علیه ایران تکرار شد و باز هم جنجال به پا کرد. این گزارش به بررسی ادبیات اخیر مسعود پزشکیان و تحلیل آثار احتمالی این ادبیات در سطح بین‌المللی و داخلی و همچنین بازتاب‌های آن در رسانه‌ها می‌پردازد.
نقش حساس ادبیات در جایگاه رئیس‌جمهوری
ادبیات سیاسی رئیس‌جمهور، به‌خصوص در مواقع بحرانی، ابزاری دوگانه است که می‌تواند در جلب حمایت داخلی و افزایش اعتبار بین‌المللی مؤثر باشد و یا در جهت عکس، باعث ایجاد بحران‌های تازه شود. مسعود پزشکیان، به‌عنوان رئیس‌جمهور، در چندین موضع‌گیری اخیر خود ادبیاتی عامه‌پسند و گاه تهاجمی اتخاذ کرده است؛ ادبیاتی که اگرچه برای برخی از اقشار جامعه دلگرم‌کننده و جذاب به‌نظر می‌رسد، اما در برخی موارد، همچون اظهارنظر اخیر وی خطاب به اسرائیل و صهیونیست‌ها، در سطح بین‌المللی می‌تواند تاثیرات متفاوتی بر جای بگذارد. به‌عنوان نمونه، رئیس‌جمهور پزشکیان در سخنان اخیر خود خطاب به صهیونیست‌ها گفته است : « اگر در رفتار خود تجدیدنظر کنند، ‌آتش‌بس را بپذیرند و دست از کشت و کشتار مردم مظلوم و بیگناه منطقه بردارند، ممکن است در نوع و شدت پاسخ ما اثر داشته باشد.» این درحالی است که دقیقا همین ادبیات بعد از ترور سید حسن نصرا... و در واکنش به تاخیر در پاسخ به ترور اسماعیل هنیه در تهران بیان شده بود و رئیس جمهور گفته بود : « ادعاهای سران آمریکا و کشورهای اروپایی نیز که در ازای عدم پاسخ ایران به ترور شهید هنیه وعده آتش‌بس می‌دادند، تماما دروغ بود»، به نظر می‌رسد تکرار این مواضع توسط رئیس جمهور با توجه به این که یک بار باعث ایجاد حواشی علیه دولت شده بود، امری اشتباه است و پزشکیان باید دقت کند که تک تک کلمات وی مورد توجه رسانه ها و مردم قرار می گیرد. بعد از صحبت پزشکیان درباره این که رفتار صهیونیست ها در آینده بر شدت پاسخ ایران اثرگذار است، بسیاری از رسانه ها و تحلیل گران با رویکرد انتقادی نسبت به آن برخورد کردند و معتقد بودند نباید اشتباهات ما در زمان پاسخ به ترور هنیه تکرار شود. نکته حائز اهمیت دیگر این که، رهبری در یکی از اظهارنظرهای اخیر  خود با تاکید بر پاسخ «دندان‌شکن» به هرگونه تهدید، پیام صریحی را بدون هیچ گونه قید و شرط اعلام کردند. این در حالی است که رئیس‌جمهور در صحبت خود اشاره کرده که اگر طرف مقابل در رفتار خود تجدیدنظر کند، احتمالاً در نوع و شدت پاسخ ایران نیز تغییری ایجاد شود. این تفاوت در لحن و شروط، باعث شده تا برخی از رسانه‌های داخلی و خارجی، صحبت‌های رئیس‌جمهور را به نوعی به عنوان عقب‌نشینی تعبیر کنند.این تداخل در پیام‌ها به ویژه در شرایط حساس کنونی که جامعه بین‌الملل به دقت رفتار و اظهارات مقامات ایرانی را زیر نظر دارد، می‌تواند به آسیب‌پذیری و کاهش اعتبار بین‌المللی بینجامد. پیام‌های پراکنده و متفاوت در سیاست خارجی، این حس را تقویت می‌کند که میان مقامات ایرانی توافق و هماهنگی کامل وجود ندارد. هر چند که برخی کارشناسان معتقدند این نوع مواضع رئیس جمهور صرفا برای مردم منطقه است تا به آن ها بفهماند، ایران دنبال گسترش جنگ در غرب آسیا نیست و اولویت آن آتش بس فوری در غزه و لبنان است اما بازتاب این سخنان در رسانه‌ها به هیچ وجه منعکس کننده چنین پیامی نبوده است.
ضرورت بازنگری در ادبیات ریاست جمهوری
ادبیات رئیس‌جمهور، به عنوان نماینده کل ملت، نیازمند دقت و حساسیت بیشتری است. در حالی که پزشکیان به‌عنوان یک شخصیت برجسته و مردمی شناخته می‌شود و توانسته است با سخنان خود برخی از گروه‌های داخلی را به خود جذب کند، اما به دلیل جایگاه ویژه ریاست جمهوری، مسئولیت بیشتری نیز بر دوش وی قرار دارد. رئیس‌جمهور باید توجه داشته باشد که پیام‌های او نه‌تنها به جامعه داخلی، بلکه به جامعه بین‌المللی نیز مخابره می‌شود و تاثیرات عمیقی بر جای می‌گذارد. رئیس‌جمهور پزشکیان به عنوان چهره‌ اول دولت، می‌تواند با بازنگری در ادبیات خود و توجه بیشتر به استانداردهای دیپلماتیک، به ایجاد تصویری قاطع و منسجم از ایران در عرصه بین‌المللی کمک کند. در پایان، به نظر می‌رسد که هماهنگی و دقت بیشتر در بیان مواضع از سوی رئیس‌جمهور و تطبیق آن با راهبردهای کلان سیاست خارجی می‌تواند از بروز مشکلات احتمالی و سوءبرداشت‌های بین‌المللی جلوگیری کند و در جهت تقویت اعتبار و امنیت ملی گام بردارد.