جنگ و فوتبال، نقاط شناخت ایرانی ها از کروات‌ها

هادی محمدی- روزنامه خراسان/اولین باری که نام کرواسی را شنیدیم
جمهوری کرواسی برای ایرانی ها از دو جنبه آشناتر است. شاید اولین بار که ایرانی ها نام کرواسی را شنیدند بعد از استقلال این کشور از یوگسلاوی سابق در سال ۱۹۹۱(۱۳۷۰) بود، زمانی که جنگ خونین در بالکان بین کشورهای تازه استقلال یافته از یوگسلاوی بالا گرفت و ده ها هزار نفر کشته شدند. در آن سال ها در کنار نام بوسنی و هرزگوین که دیگر کشور استقلال یافته از یوگسلاوی بود، نام کرواسی و زاگرب پایتخت آن نیز شنیده می شد و مسلمانان بوسنی در کنار کروات ها قربانیان اصلی پاک‌سازی نژادی صرب های تندرو بودند. ایران در ان زمان کمک‌های مردمی و نظامی خود را برای بوسنیایی ها و کروات‌ها ارسال می کرد و بیشتر این کمک‌ها از طریق زاگرب در کرواسی انجام می شد؛ اما در کنار این تجربه تلخ از یادآوری کرواسی در اذهان ایرانیان به نظر می رسد تجربه بعدی شیرین و خاطره‌ساز باشد. امروز هیچ ایرانی فوتبال دوست و حتی علاقه مند به فوتبال نیست که نام مربیان بزرگی همچون بلاژویچ، برانکو ایوانکوویچ، کرانچار، اسکوچیچ و ... را نشنیده باشد که هرکدام برای فوتبال کشورمان خاطره سازی داشتند و در دوره‌هایی موفقیت‌های بزرگی نیز کسب کردند. این شناخت مردم ایران از کرواسی شاید در مورد بسیاری از کشورهای جهان وجود نداشته باشد و همین می تواند بستری برای همکاری ها و قرابت‌های بیشتر سیاسی و فرهنگی باشد.
از قهوه بگو
 در زاگرب پایتخت ۸۰۰هزار نفری این کشور نه چندان بزرگ که قدم می زنید، تمیزی خیابان‌ها، ترافیک کم، عبور و مرور منظم اتوبوس و تراموا و وجود فروشگاه های بزرگ با برندهای معروف جهانی و بیشتر آلمانی به چشم می خورد. مردم این جا قهوه و حرف زدن را بهترین تفریح می دانند هرچند گفته می شود زاگرب در تابستان‌ها تقریبا خالی شده و بیشتر مردم به سمت سواحل جنوبی این کشور در دریای آدریاتیک می روند تا دمی بیاسایند و از سواحل زیبای خود که سالانه تا ۲۵ میلیون گردشگر را هم جذب می کند لذت ببرند. اما این شهر زیبایی مهمی دارد به نام
 ساختمان های تاریخی. کرواسی در سال ۱۹۱۸، پس از پایان جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری اتریش – مجارستان از آن جدا شد و در پادشاهی یوگسلاوی ادغام شد. بعد از جنگ جهانی دوم کرواسی یکی از واحدهای مؤسس جمهوری فدرال یوگسلاوی به رهبری مارشال تیتو شد تا ۲۵ ژوئن ۱۹۹۱ که از یوگسلاوی جدا شد و اعلام استقلال کرد همچنان در این اتحاد باقی مانده بود. با این تاریخچه می توان سبک معماری زاگرب را بسیار شبیه معماری شهرهای مرکزی اروپا به ویژه وین ایتخت اتریش دانست تا جایی که به زاگرب وین کوچک هم می گویند. ساختمان هایی که ۱۴۰ سال قدمت دارند هرچند مشاهده داخل خانه می گوید به صورتی کاملا مدرن و با فناوری های روز بازسازی شده و به ویژه در حوزه صرفه جویی انرزی مراقبت های جالبی دارند. زیباترین و مرکزی ترین میدان زاگرب میدان جمهوری است که قبلا میدان تیتو نام داشته و قبل تر میدان تاتر ملی. وجه تسمیه آن هم وجود بزرگ ترین سالن اپرا و تاتر بالکان در این میدان است که روزانه برنامه‌های متعددی به خود می بیند و تماشاگران زیادی هم دارد به گونه ای که گفته می شود باید بلیت های آن را از ماه ها قبل رزرو کرد. در اطراف این میدان زیبا و بزرگ ساختمان موزه اصناف کرواسی، دانشگاه حقوق و یک ساختمان مدرن به نام آکادمی موسیقی یا معروف به قوطی موسیقی قرار دارد که خود از چالش های میدان میان مدرنیست ها و سنت گراها شده است.
شهر پرآب و بدون مترو
زاگرب به زبان محلی معنی جایی می دهد که آب به آن می ریزد و ظاهرا در صدها سال قبل این منطقه آبگیر بزرگی بوده که از کوه‌های نه چندان مرتفع اطراف زاگرب آب‌ها به این‌جا منتقل می شده، همین وضعیت باعث شده امروز زاگرب مترو نداشته باشد و خاک شهر مناسب حفر تونل مترو نباشد هرچند شهرداری با یک شبکه حمل و نقل عمومی به ویژه تراموا که تقریبا در هر نقطه ای دیده می شود و ایستگاه دارد، مشکل را حل کرده است. کروات ها اعتقادات عجیبی دارند، بیشترین وقت و تفریح خود پس از کار را به قهوه خوردن می پردازند و البته حرف زدن طولانی مدت در کافه هایی به تعداد فراوان که در شهر قابل مشاهده هستند. روزها بازنشستگان و کهن سالان و عصرها و شب ها جوانان و میان سالان. یکی از زیبایی های شهر مجسمه های متعدد از بزرگان کروات است که تقریبا در هر میدان یا خیابان اصلی قرارداده شده اند. در روزهای بازدید ما این مجسمه ها با کراواتی قرمز رنگ به گردن تزیین شده بودند و وقتی علت را پرسیدیم گفتند روز کروات است. جالب است بدانید مردم کرواسی «کراوات» را برای خود می دانند و معتقدند آن ها این پوشاک را به دنیا صادر کردند.
  ۶۶متر در یک دقیقه و ۴ثانیه
در نزدیکی کلیسای جامع زاگرب یک اثر تاریخی دیگر و جالب بود که ما هم از آن استفاده کردیم. کوتاه ترین تله کابین جهان که با ۶۶ متر در کتاب گینس ثبت شده و به نوعی مشکل اختلاف ارتفاع میان پایین و بالای زاگرب را از گذشته تاکنون حل کرده است. این تله کابین ۶۶متری دقیقا  ۶۶سنت هم هزینه برای مسافر دارد و در یک دقیقه و ۴ ثانیه شما را از منطقه ای به منطقه دیگری از زاگرب منتقل می کند و البته حالا یکی از جذابیت های گردشگری در زاگرب هم محسوب می شود.
۳۰۰۰ کلمه مشترک میان زبان فارسی و کرواتی
قرابت های فرهنگی میان ایرانیان و کروات ها هم دیده می شد از جمله این که ۳۰۰۰ کلمه مشترک میان زبان کروات و زبان فارسی وجود دارد و ما در سفرمان افراد متعددی دیدم که با زبان دست و پا شکسته به فارسی حرف می زدند. کروات ها روز اول نوامبر (۱۱آبان) را روز درگذشتگان می دانند و در این روز برای آن ها شمع روشن کرده و به قبرستان می روند، چیزی شبیه شب های جمعه ما یا شب جمعه آخر سال. حتی در برخی نقاط شهر مکان هایی شبیه سقاخانه وجود داشت که مردم ضمن دعا و نیایش شمع روشن می کردند. تقریبا ۹۸درصد مردم این کشور باسواد هستند و عموم مردم زبان انگلیسی را می‌دانند و با افراد خارجی تعامل خوبی دارند. این را در برخورد مردم یا ما به عنوان شهروندان غیر کرواتی به خوبی حس کردیم . تحصیل در دوره ابتدایی برای همه کودکان (۶ تا ۱۵ ساله) اجباری و رایگان است همچنین در کرواسی ۶۷ دانشگاه وجود دارد و دانشگاه زاگرب که قدیمی‌ترین دانشگاه ملی کرواسی به‌شمار می‌رود در سال ۱۶۶۹ میلادی تأسیس شده ‌است.  
اقتصاد گردشگر محور
اقتصاد کشور بر پایه‌های گردشگری، کشاورزی، ترانزیت، خدمات و صنعت استوار است و درحالی که جمعیت کرواسی در حدود ۴میلیون نفر برآورد شده، سالانه بیش از ۲۵ میلیون گردشگر را میزبانی می‌کند که عموما به جنوب کشور و به سواحل آن که طولانی‌ترین و مناسب‌ترین سواحل تفریحی اروپا را دارد، سفر می‌کنند. گردشگری همچنین طی دست کم یک دهه اخیر حدود یک‌میلیون فرصت شغلی برای مردم کرواسی ایجاد کرده و به ویژه بعد از پیوستن کرواسی به اتحادیه اروپا و حوزه شنگن بسیار افزایش یافته و صنعت گردشگری حدود ۲۰درصد درآمدهای اقتصادی کرواسی را تامین می‌کند.بخش کشاورزی حدود ۱۵ درصد اقتصاد کشور را شامل می شود البته در همسایگی کشوری مثل ایتالیا که در بخش کشاورزی بسیار پیشرفته است و یک صادرکننده عمده محصولات کشاورزی در جهان محسوب می‌شود، رقابت برای کشاورزان کروات سخت است.  در زمینه صنعتی کرواسی تلاش کرده خود را به آلمان گره بزند. فروشگاه‌های زنجیره‌ای آلمانی را در سراسر مناطق و شهرها می‌توان دید. شرکت‌هایی مثل مولر و دی ام در اکثر مناطق شهرها از جمله زاگرب شعبات بسیاری دارند و خودروهای آلمانی از شرکت‌های مختلف را در خیابان‌های زاگرب به وفور می‌توان دید. در واقع آلمان به شکوفا شدن اقتصاد کرواسی کمک شایانی کرده و یکی از تامین‌کننده مالی اصلی کرواسی، آلمان است که طی سال‌های اخیر حداقل ۵میلیارد دلار وام برای آن تامین کرده است. نیروی کار کرواسی نیز علاقه زیادی به کار در کارخانه‌های بزرگ آلمان به‌ویژه خودروسازی دارد برای همین کارخانه‌های آلمانی بخش زیادی از مهندسان و کارگران کروات را به سمت خود جذب می‌کنند، در مجموع نیز آلمان اصلی‌ترین شریک اقتصادی کرواسی است.
اکثریت مردم صاحبخانه اند
یکی از ویژگی های مشترک کشورهایی که از بلوک شرق کمونیستی جدا شده اند و می توان از میراث های خوب دوران کمونیسم از آن یاد کرد، خانه دار بودن افراد است که مردم کرواسی نیز مستثنا نیستند. در نظام کمونیستی دولت موظف بود تمام شهروندان را خانه‌دار کند و بیش از ۷۰درصد مردم در کرواسی امروز نه تنها در زاگرب خانه دارند بلکه عموما منزلی نیز در سواحل خریده اند که یا به توریست ها اجاره می دهند یا خود در تعطیلات استفاده می کنند. با این حال هزینه های اجاره خانه نیز کم نیست و در حالی که حقوق متوسط یک کروات ۲۰۰۰ یور در ماه می‌شود، اگر بخواهد اجاره خانه بدهد باید حدود هزار یورو برای این کار کنار بگذارد.
رود ساوا قسمت‌های قدیمی شهر را از قسمت‌های جدید جدا می کند. آن طرف رود ساوا که شمال آن محسوب می‌شود، قسمت مدرن شهر را تشکیل می دهد که خیابان‌ها عریض می‌شوند و بولوارها و میدان‌های بزرگ و برج‌های تجاری و اداری شهر در این قسمت واقع شده‌اند. همچنین ساختمان‌های بزرگ ترین و اصلی‌ترین رسانه‌های کرواسی نیز در این قسمت واقع شده است.
پیری جمعیت، یک مشکل بزرگ کرواسی
این کشور همانند بسیار یاز کشورهای دیگر نرخ رشد جمعیت در کرواسی پایین دارد که در حدود منفی ۰.۵درصد است. کارشناسان کاهش میزان تولد، پایین آمدن نرخ ازدواج و از همه مهم تر میل جوانان به مهاجرت به‌ویژه به آمریکا، آلمان، ایتالیا، هلند و انگلیس را دلیل اصلی کاهش نرخ رشد جمعیت کرواسی می دانند. همین مسئله پیر شدن جمعیت سبب شده تا فاصله نرخ بازنشستگی با نرخ نیروی کار جوان دایم کاهش یابد و این مسئله دولت را تحت فشار بگذارد. به همین دلیل دولت به قبول مهاجران از کشورهای بوسنی و هرزگوین، هند، بنگلادش، پاکستان، نپال و کشورهای دیگر اقدام کرده تا جایی که امروز در کرواسی بیشتر مشاغل سطح پایین به ویژه در رستوران ها و پیک های موتوری را همین مهاجران بر عهده دارند که بیشتر به صورت جمعی و در خانه های کوچک با تخت های چند طبقه زندگی می‌کنند.