آدرس غلط روی تابلوی پاستور

​​​​​​​اظهارنظر اخیر رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت، مبنی بر این که بدون حل موضوع تحریم و FATF اصلاحات اقتصادی ممکن نیست، بازتاب‌دهنده یک نگاه راهبردی خاص است که جای تامل دارد. این موضع، بر ضرورت پذیرش توصیه‌های FATF تاکید دارد، اما آیا واقعاً می‌توان مشکلات اقتصادی کشور را در گرو این اقدام دانست؟ بررسی دقیق‌تر این ادعا و تحلیل زمینه‌های اصلی چالش‌های اقتصادی ایران، تصویری متفاوت ارائه می‌دهد. تحریم‌های ثانویه آمریکا به‌عنوان یک واقعیت انکارناپذیر در مناسبات اقتصادی و بانکی ایران، سهم بزرگی در محدودیت‌های بین‌المللی ایفا می‌کنند. برخلاف آن‎چه موافقان الحاق به دو کنوانسیون پالرمو و CFT مطرح می‌کنند، مشکل اصلی ایران در دسترسی به سیستم بانکی بین‌المللی، نه ناشی از عدم پیوستن به FATF، بلکه نتیجه تهدیدها و تنبیه‌های ناشی از تحریم‌های یک‎جانبه آمریکاست. گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر به‌صراحت نشان می‌دهد که حتی کالاهای بشردوستانه مانند دارو، که طبق قوانین بین‌المللی باید از تحریم‌ها معاف باشند، به دلیل ترس بانک‌ها از مجازات‌های آمریکا به مقصد نمی‌رسند. این واقعیت، بیانگر این است که پیوستن به FATF نه تنها تضمینی برای حل این مشکل ایجاد نمی‌کند، بلکه ممکن است اطلاعات مالی حساس کشور را در دسترس دشمنان قرار دهد و فشارهای اقتصادی بیشتری به دنبال داشته باشد. موافقان FATF اغلب استدلال می‌کنند که این اقدام می‌تواند مسیر تجارت بین‌المللی ایران را هموارتر کند. اما این استدلال در تضاد با واقعیات جنگ اقتصادی ایران و آمریکا قرار دارد. حتی اگر فرض کنیم که تمامی کشورهای دنیا به توصیه‌های FATF عمل کرده‌اند، این به معنای تضمین مزایای اقتصادی برای ایران نیست. در جنگ اقتصادی، صیانت از اطلاعات مالی و بانکی کشور، یکی از مهم‌ترین ابزارهای مقابله با فشارهای بین‌المللی است و هرگونه شفاف‌سازی در این حوزه، در واقع به‌معنای کاهش توان دفاعی ایران خواهد بود.

 اشتباه استراتژیک دولت در تمرکز راه حل های مبهم 
یکی از نقاط ضعف بزرگ در رویکرد برخی مسئولان دولتی، از جمله آقای حضرتی، نگاه مبتنی بر گره زدن مشکلات کشور به قواعدی است که خارج از اختیارات داخل است. این نگاه، که به‌وضوح در ادبیات رسمی دولت نیز مشاهده می‌شود، یک تاکتیک هوشمندانه برای پیشبرد منافع ملی نیست. به‌جای آن‌که دولت با تاکید بر توانمندی‌های داخلی و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی کشور به‌عنوان یک راهبرد بلندمدت عمل کند، تمرکز خود را بر استقبال از مذاکره قرار داده است. هر چند نباید نسبت به مذاکره و راه حل های دیپلماتیک غافل بود ولی وقتی اراده ای در طرف مقابل وجود ندارد این رویکرد، نه‌تنها در شرایط جنگ اقتصادی فعلی موثر نیست، بلکه می‌تواند به تقویت ادراک ضعف ایران در میان طرف‌های خارجی منجر شود. مشکلات اقتصادی ایران، بیش از آن که ناشی از عدم پیوستن به FATF باشد، از تحریم‌های ثانویه آمریکا و ضعف در مدیریت داخلی ریشه می‌گیرد. تاکید بر FATF به‌عنوان یک راه‌حل اصلی، نه‌تنها ساده‌انگارانه است، بلکه می‌تواند به از دست رفتن بخش دیگری از استقلال اقتصادی کشور منجر شود. البته نقد این رویکرد دولت به معنی کوچک انگاری تحریم نیست؛ زیرا رهبر انقلاب هم قبلا بیان داشتند: «اگر بتوان تحریم را رفع کرد، حتی یک ساعت هم نباید تأخیر کنیم.» اما رویکرد فعلی که برخی از درون دولت در حال ضریب دادن به آن هستند، هیچ افقی برای رفع تحریم ندارد و آورده اقتصادی نیز نخواهد داشت.