نزدیک کردن «فرهنگ موجود» به «فرهنگ مطلوب»

«سیاستگذاری فرهنگی» به معنی مداخله حاکمیت در امر فرهنگ، خود را در لایه‌های مختلف نشان می‌دهد و بسته به اینکه دولت‌ها از چه منظری به فرهنگ نگاه کنند و آن را چطور تعریف کنند مدل و میزان مداخله‌شان به امر فرهنگ تعیین و تنظیم می‌شود. یک لایه از فرهنگ، «فرهنگ عمومی» است که یک نظام معنایی است که بر اساس آن افراد، زندگی خود و دیگران را درک کرده و در آن زیست می‌کنند که این فرهنگ، ابعاد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دارد و در نهایت «نظام فهم ما» را در بر می‌گیرد. سیاستگذاری برای «فرهنگ عمومی» در جامعه ما ویژگی‌های خاصی یافته است که سیاستگذاران فرهنگی در دولت چهاردهم باید آن را لحاظ کنند.
پس از گذشت 46 سال از انقلاب، شاهد دوپارگی فرهنگی در جامعه هستیم که در نظر‌سنجی‌ها کاملاً خود را نشان داده و خروجی آن به دو دسته باور، هنجار، ارزش، سبک زندگی و دو اقتضای تمدنی بدل شده است. چنین جامعه‌ای را «جامعه دوقله‌ای» می‌نامند که با وجود اینکه با زبان مشترک صحبت می‌کنند اما جدای از یکدیگرند. از این رو است که گفته می‌شود سیاستگذاری فرهنگی در جامعه امروز ایران بسیار پیچیده شده است.
این پیچیدگی از اینجا نشأت می‌گیرد که سیاستگذار می‌خواهد فاصله «فرهنگ موجود» تا «فرهنگ مطلوب» را کم کند در حالی که جامعه دوقله‌ای، دو وضعیت مطلوب مختلف دارد و گاه ارزش‌ها و ضدارزش‌ها برای این دو طیف، متفاوت و مقابل یکدیگر هستند. بنابراین عملاً دولت در عرصه سیاستگذاری با چالشی بزرگ مواجه است که تشخیص دهد کدام مداخله دولت برای کدام جامعه و با چه ابزاری امکان‌پذیر است و آیا جامعه با آن همراهی می‌کند یا خیر؟ چرا که بخش مهمی از سیاستگذاری فرهنگی زمانی به نتیجه می‌رسد که عموم جامعه با آن همراهی کنند.
بنابراین دولت چهاردهم در سیاستگذاری فرهنگی باید به این مهم توجه داشته باشد که با یک جامعه دوقله‌ای و با دو نظام فرهنگی، دو معنا و دو تربیت و دو الگوی تقاضای محصول، روبه‌رو است و باید به گونه‌ای در حوزه سیاستگذاری فرهنگی عمل کند که بتواند فضای لازم فرهنگی را برای عموم جامعه مهیا نماید.
مکتوب حاضر متن ویرایش و تلخیص شده «ایران» از سخنرانی دکتر قیدرلو است که در سلسله نشست‌های اندیشه‌ورزی «راه نشان» با موضوع «سیاست‌های فرهنگی در دولت چهاردهم» در محل خانه‌ اندیشه‌ورزان علوم‌انسانی ارائه شده است.

نویسنده :  دکتر کمیل قیدرلو مدیر اندیشکده مطالعات فرهنگ و توسعه