از اعدام‌های خیابانی تا غارت میراث فرهنگی؛ چرا سوریه به میدان بی‌ثباتی و هرج و مرج تبدیل شده است؟
فاطمه ملک زاده_روزنامه خراسان / سوریه به‌سرعت در حال تبدیل شدن به ویرانه‌ای است که نه تنها از نظر ساختاری، بلکه از لحاظ امنیتی و علمی نیز دچار فروپاشی شده است. پس از تسلط گروه‌های مسلح تحریرالشام بر دمشق، این کشور به صحنه‌ای از بی‌ثباتی و هرج‌ومرج تبدیل شده است. در این میان، یکی از ابعاد نگران‌کننده تحولات اخیر، ترور هدفمند دانشمندان و نخبگان سوری است که همچنان به‌عنوان پیامی برای آینده سوریه و تهدیدات خارجی از جمله اسرائیل و برخی از قدرت‌های غربی مطرح می‌شود.
ترور دانشمندان سوری و تکرار سناریوی عراق
پس از سقوط دولت بشار اسد، شواهدی از یک روند تکراری مشابه آنچه در عراق پس از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳ مشاهده شد، به چشم می‌خورد. در آن زمان، ترور دانشمندان عراقی به‌ویژه در حوزه‌های علمی و فناوری، برنامه‌ای سازمان دهی شده بود که هدف آن از بین بردن توان علمی و صنعتی این کشور بود. اکنون در سوریه، این روند با ترور شخصیت‌های علمی همچون دکتر حمدی اسماعیل، شیمیدان برجسته سوری، به‌طور مشابه در حال تکرار است. وی در منزل خود در دمشق ترور شد و این ترور به‌ویژه در محافل علمی سوریه با واکنش‌های گسترده‌ای روبه‌رو شد. این اقدام ممکن است نشانه‌ای از دست داشتن سرویس‌های اطلاعاتی خارجی نظیر موساد و آمریکا باشد که پیش از این در عراق نیز مشابه آن مشاهده شده بود.
هدف از این ترورها، تضعیف کشورهایی است که در تلاش برای احیای زیرساخت‌های علمی و صنعتی خود هستند. در صورتی که این روند ادامه یابد، سوریه در دوران پس از بحران قادر به بازسازی زیرساخت‌های علمی خود نخواهد بود و این امر موجب تقویت وابستگی به قدرت‌های خارجی خواهد شد.
غارت، هرج‌ومرج و سکوت در برابر تجاوزات خارجی
تحریرالشام، به‌عنوان گروه اصلی مخالف بشار اسد که اکنون قدرت را در دمشق در دست دارد، در مدیریت بحران و بازسازی سوریه کاملاً ناکام مانده است. با تسلط این گروه بر کشور، شاهد بروز بی‌ثباتی‌های گسترده‌ای در سوریه هستیم که نه تنها به نابودی زیرساخت‌ها منجر شده بلکه به غارت میراث فرهنگی و اماکن عمومی نیز دامن زده است. ویدئوهایی از غارت مقبره حافظ اسد و کاخ ریاست‌جمهوری منتشر شده که نشان‌دهنده نبود هیچ‌گونه کنترل و نظارتی در سطح کشور است. تحریرالشام، به‌جای تمرکز بر بازسازی و احیای امنیت کشور، بیشتر به فعالیت‌های رسانه‌ای پرداخته و تلاش می‌کند از موضوعاتی مانند زندان صیدنایا به‌عنوان ابزار سیاسی استفاده کند.
این گروه حتی در مقابل تجاوزات نظامی اسرائیل که در روزهای اخیر نیروهای خود را به بلندی‌های جولان سوریه منتقل کرده است، سکوت کرده است. این وضعیت نشان‌دهنده ضعف یا عدم تمایل تحریرالشام به مقابله با تهدیدات خارجی است و ممکن است در پشت پرده، همکاری‌هایی میان این گروه و اسرائیل وجود داشته باشد. سکوت تحریرالشام در برابر این تجاوزات و نیز تصاویر منتشرشده از زیر پا گذاشته شدن پرچم فلسطین توسط نیروهای این گروه، احتمال چنین همکاری‌هایی را تقویت می‌کند.
تضاد میان گروه‌های مسلح، تهدیدات و فرصت‌ها برای اسرائیل
در تحلیل وضعیت کنونی سوریه پس از سقوط بشار اسد، باید توجه داشت که گروه‌های مسلح در سوریه یکدست نبوده و تضادهایی میان آن‌ها وجود دارد. گروه‌های مسلح مانند هیئت تحریرالشام، با حمایت‌هایی که از دولت ترکیه دریافت می‌کنند، بزرگ ترین بلوک قدرت در سوریه خواهند بود؛ اما در کنار این گروه‌ها، گروه‌های سکولار مسلح و گروه‌های کردی نیز نقش خواهند داشت. این تقسیم‌بندی در آینده سوریه می‌تواند تهدیدات و فرصت‌هایی برای اسرائیل به‌وجود آورد. اگرچه گروه‌های تکفیری ممکن است در برابر اسرائیل ایستادگی کنند، اما برخی از این گروه‌ها می‌توانند اهداف صهیونیستی را در مرز سوریه تحقق بخشند.
این تضادها و اختلافات در میان گروه‌های شورشی مسلح نشان‌دهنده این است که نتیجه هرج‌ومرج و تغییرات در سوریه نه تنها تهدیدی برای امنیت داخلی کشور خواهد بود، بلکه می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای امنیت منطقه‌ای و حتی برای منافع اسرائیل داشته باشد.
هرج‌ومرج، سرابی از آزادی
واقعیت‌های کنونی سوریه پس از سقوط بشار اسد و تسلط تحریرالشام، نشان‌دهنده یک وضعیت پیچیده است که نه تنها از نظر سیاسی و امنیتی بلکه از منظر اجتماعی نیز با چالش‌های عظیمی روبه‌رو است. تحریرالشام، هرچند با برند و ظاهر جدید، در حقیقت همان القاعده است که با تغییراتی در ساختار و رهبری، اهداف خود را در سوریه پیگیری می‌کند. این گروه نه تنها به سرکوب خشونت‌آمیز مخالفان خود پرداخته، بلکه با اجرای اعدام‌های خیابانی و شیعه‌کشی، در حال ترویج افکار تکفیری و تروریستی است. گزارش‌ها حاکی از آن است که این گروه نه‌تنها در اعمال تروریستی دست دارد، بلکه به خشونت‌های وحشیانه‌ای مانند زنده به گور کردن افراد معترض و مخالف نیز متوسل شده است. تحریرالشام به وضوح نماینده یک چهره جدید از القاعده است که به جای مبارزه با دشمنان خارجی، اکنون در داخل سوریه در حال ایجاد هرج و مرج و از بین بردن هرگونه نشانه از تنوع فرهنگی و مذهبی است. سوریه که پیش از این کشوری با تاریخ و تمدنی غنی بود، اکنون به میدان نبردی برای گروه‌های مسلح و قدرت‌های خارجی تبدیل شده است. ترور نخبگان علمی، غارت میراث فرهنگی، سکوت در برابر تجاوزات اسرائیل و ایجاد هرج‌ومرج داخلی، همگی نشان‌دهنده این هستند که سوریه به‌دور از یک دولت مرکزی و نهادهای حکومتی قوی به‌سر می‌برد. این شرایط، سرابی از آزادی را برای مردم سوریه به ارمغان آورده است که در نهایت تنها به بی‌دولتی و نابودی بیشتر کشور منجر خواهد شد.
دیدگاه ها