راویان ایرانی شاهکارهای روسی

محمد بهبودی نیا - روزنامه خراسان/ تصور کنید که همه مردم دنیا از زبان و خط مشترک برای نوشتن استفاده می‌کردند. در این صورت خواندن شاهکارهای ادبی از هر گوشه جهان، برای بسیاری از ما امکان‌پذیر بود؛ اما این آرزویی محال است که هرگز برآورده نخواهد شد. در چنین شرایطی، مترجمان وارد میدان می‌شوند. هر مترجم، با توجه به تسلطی که بر زبان مبدأ و مقصد دارد، می‌تواند ما را به این رؤیا نزدیک‌تر کند. البته تسلط بر زبان مبدأ و مقصد تنها یکی از مهارت‌های لازم برای ترجمه است. روسیه یکی از کشورهایی که نویسندگان آن تأثیری عمیق و ماندگار بر ادبیات داستانی جهان داشته است.به‌تازگی، ترجمه‌ای جدید از رمان «دکتر ژیواگو»، شاهکار بوریس پاسترناک، با ترجمه‌ای خواندنی از آبتین گلکار انجام شده و قرار است راهی بازار شود.به همین بهانه به سراغ ۲ مترجم موفق یعنی «آبتین گلکار» و «سروش حبیبی» رفته‌ایم تا از راز تبدیل شدن آن‌ها به دو شاه ماهی دریای متلاطم ترجمه خبردار شویم.
قدم زدن در ساحت زبان‌ها و فرهنگ‌ها
آبتین گلکار یکی از مترجمان برجسته معاصر ایران است که با ترجمه آثار نویسندگان روس، اوکراینی و انگلیسی، نقشی مهم در معرفی ادبیات جهان به فارسی‌زبانان ایفا کرده است. او با ترجمه‌های روان و دقیق خود جایگاه ویژه‌ای در عرصه ترجمه ایران به دست آورده و پلی میان فرهنگ‌ها و زبان‌ها ایجاد کرده است.
زندگی‌نامه و مسیر تحصیلی
گلکار در سال ۱۳۵۶ در تهران متولد شد. آشنایی او با ادبیات روسیه از نوجوانی آغاز شد، «رمان جنایت و مکافات» داستایفسکی تأثیری عمیق بر او گذاشت و علاقه‌اش به زبان روسی را برانگیخت.
او درمقطع کارشناسی، رشته ادبیات روسی دانشگاه تهران تحصیل کرد و سپس برای ادامه تحصیل به دانشگاه ملی «تاراس شفچنکو» اوکراین رفت و آن جا در مقاطع کارشناسی ارشد ادبیات روسی به تحصیل پرداخت. در ادامه در همین کشور و همین رشته دکترا گرفت. این تحصیلات تخصصی، همراه با علاقه و پشتکار، زمینه‌ساز موفقیت‌های او در عرصه ترجمه شد.
ترجمه شاهکارهای روسیه و اوکراین
آبتین گلکار تاکنون بیش از ۵۰ کتاب از نویسندگان روس، اوکراینی و انگلیسی را به فارسی ترجمه کرده است. ترجمه‌های او به دلیل زبان روان، حفظ سبک نویسنده و انتقال دقیق مفاهیم، همواره مورد استقبال قرار گرفته‌اند.
از جمله آثار مهم او می‌توان به بازرس اثر نیکلای گوگول، استالین اثر ادوارد رادزینسکی، آشیانه اشراف اثر ایوان تورگنیف، اتاق شماره شش اثر آنتون چخوف، قلب سگی و نفوس مرده اثر میخائیل بولگاکف و زنبورهای خاکستری اثر آندری کورکوف اشاره کرد. ترجمه‌های گلکار موفق به دریافت جوایزی همچون جایزه کتاب سال (۱۳۹۳) و جایزه ابوالحسن نجفی (۱۳۹۵) شده‌اند.
ویژگی یک ترجمه خوب از نگاه گلکار
گلکار معتقد است ترجمه، یک هنر پیچیده است که نیازمند مهارت، دقت و درک عمیق از زبان‌های مبدأ و مقصد است. او مترجم را به بندبازی تشبیه می‌کند که باید میان وفاداری به متن اصلی و ایجاد نثری روان تعادل برقرار کند. از دید او، ترجمه‌ای موفق است که هم روح قلم نویسنده را حفظ کند و هم مخاطب امروز را جذب کند.
او همچنین باور دارد که مترجمان باید از زبان مادری خود برای ترجمه استفاده کنند، چراکه این مهارت با درک عمیق‌تری از زبان مقصد همراه است. مطالعه آثار نویسندگان بزرگ و ترجمه‌های مترجمان برجسته نیز به نظر او می‌تواند به تقویت مهارت‌های یک مترجم کمک کند.
زبان روان و سبک منحصربه‌فرد
یکی از ویژگی‌های بارز ترجمه‌های آبتین گلکار، زبان ساده، روان و در عین حال ادبی اوست. او تلاش می‌کند تا علاوه بر وفاداری به متن اصلی، نثری جذاب و خوانا برای مخاطب فارسی‌زبان خلق کند. این ویژگی باعث شده است که ترجمه‌های او هم برای خوانندگان حرفه‌ای و هم برای علاقه‌مندان عمومی ادبیات جذاب باشد.
درس‌هایی برای مترجمان جوان
گلکار، الگویی الهام‌بخش برای مترجمان جوان است. او با پشتکار، مطالعه مداوم و عشق به ادبیات، مسیر موفقیت را طی کرده است. توصیه او به مترجمان جوان این است که با خواندن آثار نویسندگان بزرگ و بررسی ترجمه‌های دقیق، مهارت‌های خود را تقویت کنند.
صدای ادبیات جهان در کشورهای فارسی‌زبان
آبتین گلکار با ترجمه‌های خود توانسته است صدای نویسندگان بزرگ کشورهای روسیه، اوکراین، انگلیس و دیگر کشورها را به فارسی‌زبانان برساند. او نشان داده است که ترجمه تنها انتقال واژه‌ها نیست، بلکه هنری است که با عشق و دانش همراه می‌شود.
گلکار همچنان یکی از ستون‌های استوار عرصه ترجمه در ایران است و آثارش نه‌تنها الهام‌بخش مترجمان تازه‌کار، بلکه گنجینه‌ای ارزشمند برای دوستداران ادبیات محسوب می‌شود.
دریچه‌ای رو به زیبایی‌های ادبیات جهان
​​​​​​​سروش حبیبی یکی از برجسته‌ترین مترجمان ایرانی است که با بیش از چهار دهه فعالیت در عرصه ترجمه، مخاطبان ایرانی را با نویسندگان بزرگی مانند رومن گاری، آلخو کارپانتیه، الیاس کانتی و میگل آنخل آستوریاس آشنا کرده است. حبیبی را می‌توان مانند آبتین گلکار، پلی مستحکم میان ادبیات کهن و معاصر فارسی و آثار برجسته جهانی است.
زندگی و مسیر تحصیلی 
سروش حبیبی در سال ۱۳۱۲ در تهران متولد شد. او پس از گذراندن دوران دبیرستان در تهران، در مدرسه عالی پست و تلگراف تحصیل کرد و تا زمان بازنشستگی در وزارت پست و تلگراف مشغول به کار بود. در سال ۱۳۳۹ برای ادامه تحصیل به آلمان رفت و در دانشکده فنی «دارمشتات» در رشته الکترونیک و زبان آلمانی تحصیل کرد.
فعالیت حرفه‌ای او در حوزه ترجمه از زمان همکاری‌اش با مجله «سخن» آغاز شد، ادامه مسیر درست در ترجمه آثار ادبی جهان، او را به یکی از چهره‌های شاخص دنیای ترجمه تبدیل کرد. حبیبی از سال‌ها پیش در فرانسه زندگی می‌کند و همچنان به فعالیت‌های ادبی خود ادامه می‌دهد.
آثار ماندگار در ترجمه ادبیات جهان
سروش حبیبی با ترجمه آثار برجسته‌ای از ادبیات جهان، کتابخانه فارسی‌زبانان را غنی‌تر کرده است. از جمله مهم‌ترین ترجمه‌های او می‌توان به بیابان تاتارها اثر دینو بوتزاتی، جنگ و صلح و آنا کارنینا اثر لئو تولستوی، چشم‌های نخفته در گور اثر ژان پل سارتر، قمارباز اثر داستایفسکی و سه نفر در برف اثر اریش کستنر اشاره کرد.
یکی از دستاوردهای مهم حبیبی، بازترجمه آثار کلاسیک روسی مانند آنا کارنینا و جنگ و صلح است. او با زبانی به‌روز و نثری روان، نسل جدید مخاطبان فارسی‌زبان را به بازخوانی این شاهکارها ترغیب کرد. ترجمه‌های او باعث شد آثار کلاسیکی که گاهی پیچیده به نظر می‌رسیدند، به‌سادگی در دسترس مخاطبان امروز قرار گیرند.
دیدگاه حبیبی درباره هنر ترجمه
سروش حبیبی معتقد است که مترجمان، سکویی برای زنده کردن آفرینش‌های ادبی گذشته هستند. او باور دارد که مترجم باید به زبان و فرهنگ مبدأ و مقصد تسلط کامل داشته باشد. حبیبی در مصاحبه‌ای درباره فعالیت کم مترجمان در حوزه شعر اشاره کرده است که ترجمه شعر نیازمند آن است که مترجم خود شاعر باشد و با حس و حال شعر ارتباطی عمیق برقرار کند. به همین دلیل، او هرگز به سراغ ترجمه شعر نرفته است.
این مترجم برجسته توصیه می‌کند که مترجمان جوان به‌جای پراکنده‌کاری، حوزه‌ای محدود را انتخاب کرده و در آن عمیق شوند. از نگاه او، تخصص در یک حوزه خاص، ارزشمندتر از پرداختن به موضوعات متنوع است.
ارتباط با مداوم با آثار کهن و معاصر ادبیات فارسی
یکی از نکات برجسته درباره سروش حبیبی، علاقه عمیق او به ادبیات فارسی از گذشته تا امروز است. او بارها آثار بزرگان ادب کلاسیک همچون فردوسی، حافظ، سعدی و بیهقی را خوانده و از آن‌ها آموخته است. درعین‌حال، به مطالعه آثار نویسندگان معاصر مانند شاملو، نادرپور، اخوان ثالث، صادق هدایت و گلشیری نیز می‌پردازد.
این گستره مطالعاتی او نشان می‌دهد که مترجمان پیش از پرداختن به ترجمه یک اثر، باید بر ادبیات فارسی تسلط داشته باشند. این ارتباط عمیق با زبان و ادبیات فارسی، تأثیر زیادی در موفقیت ترجمه‌های حبیبی داشته و باعث شده است آثار او همیشه با نثری روان و دقیق همراه باشد.
راز ترجمه‌های کم نظیر
سروش حبیبی نه‌تنها مترجمی ماهر، بلکه الگویی الهام‌بخش برای مترجمان جوان است. او با پشتکار، مطالعه گسترده و عشق به ادبیات، آثاری ماندگار خلق کرده که پلی میان فرهنگ‌ها و زبان‌ها هستند. نگاه دقیق او به متن و وفاداری به روح اثر، ترجمه‌هایش را به نمونه‌هایی بی‌بدیل در ادبیات فارسی تبدیل کرده است.
حبیبی با ترجمه‌هایش ثابت کرده که مترجم تنها واسطه نیست، بلکه خالق دوباره اثری است که می‌تواند نسل‌های جدید را به ادبیات جهان علاقه‌مند کند