خودروی چینی؛ ماشین هست قطعه نیست!

سید محمدمهدی هاشمی- روزنامه خراسان/پس از ابلاغ ممنوعیت واردات خودروهای خارجی در سال ۹۷ و ناتوانی خودروسازان داخلی در پوشش کامل رفع نیاز بازار، خودروهای چینی در شرایطی تبدیل به تنها شرکای خودروسازان داخلی در تقسیم این بازار انحصاری شدند که حتی انتظار می رفت با توجه به توان بالای تولید انبوه خودرو و قطعات در کشور چین بخش قابل توجهی از بازار داخل را هم تصاحب کنند، اتفاقی که هرگز نیفتاد و در این مدت اتفاقا سهم بیش از ۲۰ درصدی خودروهای چینی از بازار ایران همواره توام با کمبود و گرانی لوازم یدکی این خودروها بوده است. این که چرا در این سال ها فقط خودروسازان درجه ۳ و ۴ چینی وارد بازار ایران شده اند؟ یا چرا این خودروها با مدل های بسیار متنوع اما با تیراژ پایین وارد شده اند به صورتی که واردات و تولید قطعات این خودروها در داخل هم فاقد توجیه اقتصادی باشد، سوالاتی هستند که پاسخ دادن به آن از حوصله این گزارش خارج است اما مشخصا نبود خدمات پس از فروش شایسته مشتری و کمبود فهرست بلند بالایی از قطعات خودروهای چینی که مخصوصا در چندسال اخیر وارد بازار کشور شده اند، مسائلی است که خریداران این خودروها امروز با آن ها مواجه اند. به همین منظور بازار لوازم یدکی خودروهای چینی در مشهد را به صورت میدانی رصد کردیم.
به یکی از خیابان های معروف شهر مشهد که از دیرباز محل تجمع فروشگاه های لوازم یدکی، تعمیرگاه ها و گاراژ ها بوده است، رفتیم و پس از ورود به اولین مغازه قیمت کیت کلاچ یکی از خودروهای چینی را از فروشنده پرسیدم. فروشنده در پاسخ به من گفت: دو برند کیت کلاچ دارم که جفتشان هم کیفیت های خوبی دارند و از ۵ تا ۵ میلیون و ۵۰۰هزار تومان قیمت دارند. از او درباره کمبود قطعات خودروهای چینی هم سوال کردم که با تایید این موضوع گفت: بعضی خودروهای چینی قطعاتشان خیلی کم پیدا می‌شود مخصوصا خودروهایی که جدیدا وارد شده اند. با تعجب از او پرسیدم: مگر خودرو را وارد نمی‌کنند، خب چرا قطعه اش را هم نمی آورند که بفروشند؟ پاسخ داد: از چین فقط ماشین را می آورند و قطعه نمی آورند. همچنین در نظر بگیر که مثلا تسمه تایم یک خودروی چینی یک میلیون بوده و الان خود نمایندگی به این بهانه که این قطعه نیست همان را یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان می فروشد! با همین سوال از چند فروشنده دیگر هم قیمت گرفتم که هر کدام برندها و قیمت های متفاوتی را بیان کردند.
قطعاتی که کاش وجود می داشتند!
فروشگاهی با نمایی متفاوت نظرم را به خود جلب کرد. این فروشگاه که یکی دیگر از فروشندگان لوازم یدکی خودروهای چینی بود، با گذاشتن پرچم های دو کشور ایران و چین در مقابل مغازه اش نمایی جالب توجه به مغازه اش بخشیده بود. وارد همین مغازه شدم و با معرفی خودم به عنوان خبرنگار، وضعیت قیمت و شرایط بازار لوازم یدکی خودروهای چینی را از فروشنده جویا شدم که فروشنده پاسخ داد: ماشین ها و برند هایی که به تازگی به باز آمده اند، قطعاتشان اصلا پیدا نمی‌شود. خودروهای برندهایی که جدیدا و در حدود سه سال گذشته وارد ایران شده اند، معمولا فقط قطعات مصرفی مثل لنت و چراغشان پیدا می‌شود. اما قطعاتی مثل در، بدنه، کنسول داخل و قطعات موتوری این ها کلا گیر نمی آید. به عنوان مثال قیمت جلو پنجره یک خودروی چینی در داخل فهرست نمایندگی حدود ۹ میلیون بوده است اما از ۱۶ تا ۱۹ میلیون تومان به ما قیمت می دادند و تازه با همان قیمت عجیب و غریبش هم می‌گفتند موجود نیست یا تهران به ما به صورت سبدی و قاطی چند جنس دیگر که کم مصرف تر هستند، می دهد. ماشین یکی از آشنایان خودم در یکی از همین نمایندگی ها خوابیده بود چون نمایندگی نمی‌توانست همین جلوپنجره را جور کند و او این قطعه را از بازار آزاد خریده و آورده و به نمایندگی داده بود تا روی ماشین ببندند.
علت این کمبود را از او جویا شدم که گفت: زور کسی به نمایندگی نمی رسد، مثلا شرکت ... در سال گذشته ۳ بار افزایش قیمت داشت و کسی هم نتوانست کاری کند. اجناس هم در انحصار خودشان است و جنس های «افترمارکت» شان را هم تا چند وقتی از تولید ماشین نگذرد، شرکت های دیگر تولید نمی‌کنند و الکی پول قالب نمی دهند، صبر می‌کنند تا مشخص شود کدام کالا مصرفی است و خرابی بیشتری دارد تا همان را تولید ‌کنند. درباره قطعات موتوری هم معمولا تعدادی از این قطعات با مدل های قدیمی تر مشترک است که گیر می آید اما قطعاتی که مشترک نیست خیلی کم و به ندرت پیدا می شود، همچنین بعضی قطعات هم انحصاری است مثلا برخی قطعات برقی فقط روی کد خودش جواب می‌دهد که باعث بروز مشکل می شود.
چین بازار را تشنه نگه می دارد
وضع نابسامان لوازم یدکی خودروهای چینی را از رئیس اتحادیه صنف فروشندگان لوازم یدکی خودروی مشهد پیگیری می کنیم. گندمی در این باره به «خراسان رضوی» می گوید: در این خصوص چند مشکل وجود دارد؛ یکی این است که در بحث ارز و تبادلات ارزی واقعا مشکل داریم و با توجه به تحریم ها تجار نمی‌توانند پولشان را از مبادی قانونی حواله کنند، ارز نیمایی هم که برداشته شده و این ها مشکلات حوزه واردات است. همچنین خود خودروهای چینی مشکلاتی دارند مثلا شما ورژنی از یک مدل ماشین چینی را در نظر بگیرید، خود کشور چین همین مدل را سال بعد آپشن ها و حتی طراحی داخل موتور را عوض می‌کند و این تنوع اجناس باعث می‌شود که واردات و تولید این قطعات در کشور توجیه اقتصادی نداشته باشد؛ چین دارد این کار را می کند تا بازار را تشنه لوازم خودش نگه دارد و متأسفانه لوازم فروش نمی‌تواند خودش را به حدی برساند که بتواند این تنوع جنس خیلی بالا را فراهم کند، همین مشکل حوزه تولید را هم متاثر می کند. خودروهای چینی تغییرات زیادی دارند مثلا ۵۰۰۰ خودرو با یک پلتفرم وارد بازار می کنند و بعد این ۵۰۰۰ تا که تمام می‌شود ۵۰۰۰ خودرو با یک پلتفرم جدید تولید می‌کنند و تا تولید کننده ما بخواهد قطعات مورد نیاز برای این ۵۰۰۰ تا را تولید کند، می‌بیند که یک ماشین دیگر با پلتفرم جدید وارد بازار شده و این باعث می‌شود که تولید کننده هم واقعا رغبتی به تولید برخی از قطعات نداشته باشد. البته این مسئله هم به تازگی ایجاد شده و تا یک بازه ای خودروهای چینی به صورت مدل های یکنواخت وارد می‌شد و در سه سال اخیر شما می‌بینید که تنوعات زیاد شده و این مشکلات وجود دارد.
تبعاتی که باید برای آن فکری کرد
ابتدا قرار بود با تخصیص ارز دولتی و واردات این خودروها به صورت قطعات بزرگ و مونتاژ در داخل، این خودروها به صورت ارزان و با ارزش افزوده به دست مشتری برسد تا اندکی بازار سامان بگیرد اما نوساناتی که بعدا در قیمت ارز اتفاق افتاد، بهانه ای شد تا شرکت های وارد کننده به رغم تعهداتی که برای تامین قطعات این خودروها داشتند، از این کار شانه خالی کنند. تامین نشدن قطعات اصلی از مبدا همچنین باعث قاچاق لوازم یدکی مورد نیاز از کشورهای اطراف شده و این بلبشو ایجاد شده، مامن سودجویانی شده است که با عرضه قطعات تقلبی و بی کیفیت در بازار به سوداگری می پردازند. اگرچه از ماه گذشته با شروع پیش فروش خودروهای خارجی گام موثری برای رفع این انحصار از بازار خودرو برداشته شده است؛ اما اگر همچنان تدابیری برای تامین حقوق مصرف کننده در این حوزه اندیشیده نشود، واردات این خودروهای جدید هم هیچ دردی از بازار مریض خودرو در کشور ما دوا نخواهد کرد و اتفاقا این خودروهای جدید هم به فهرست بلند بالای خودروهای گران و بی خدمات چینی اضافه خواهند شد و تنها دستاورد این قانون چند ملیتی شدن همین فهرست خواهد بود.