سفری به آینده نزدیک اینترنت

سید مصطفی صابری ـ روزنامه خراسان/ برای خیلی از ما که با اینترنت دایل آپ و آن صدای قژقژ بامزه‌اش خاطرات زیادی  داریم تصور این‌که به زودی با اینترنت ماهواره‌ای دورافتاده‌ترین نقاط دنیا هم به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند و دیگر تلفن‌های ماهواره‌ای کاربردشان را از دست می‌دهند، می‌تواند اتفاقی جذاب باشد و مربوط به آینده‌ای دور. اما از قرار معلوم آینده‌ای که منتظرش بودیم خیلی زودتر محقق شده است؛ حالا در جهانی هستیم که اتصال به اینترنت برای انجام کارهای روزمره به اندازه نفس کشیدن حیاتی است و برای همین اینترنت ماهواره‌ای نه یک گزینه، بلکه یک ضرورت برای دنیای فناوری است. تصورش را بکنید: اینترنت دیگر محدود به کابل‌های زمینی و دکل‌های مخابراتی نیست، بلکه از آسمان و از طریق ماهواره‌ها به شما می‌رسد! این فناوری، نه‌تنها یک راه جدید برای دسترسی به اینترنت است، بلکه یک انقلاب در دنیای ارتباطات محسوب می‌شود. در شرایطی که هنوز هم میلیاردها نفر در سراسر جهان به اینترنت پرسرعت دسترسی ندارند، اینترنت ماهواره‌ای با ارائه راهکاری مستقل از زیرساخت‌های زمینی، می‌تواند این شکاف دیجیتالی را پر کند و فرصت‌های جدیدی را برای آموزش، تجارت و ارتباطات در اختیار جوامع محروم قرار دهد. به‌خصوص این‌که غول‌های فناوری مثل آمازون، سامسونگ و یک کنسرسیوم ژاپنی هم وارد این موضوع شده‌اند. در این مطلب، با هم به بررسی ابعاد گوناگون این پدیده نوظهور می‌پردازیم و از سازوکار فنی آن گرفته تا کاربردهای هیجان‌انگیزش در زندگی روزمره و تأثیرش بر آزادی اطلاعات، همه چیز را زیر ذره‌بین خواهیم برد.
​​​​​​​
اینترنت ماهواره‌ای چگونه کار می‌کند؟
تصور کنید هزاران ماهواره کوچک، مانند سربازانی منظم، در مدارهای پایین زمین (LEO) مستقر شده‌اند و وظیفه دارند سیگنال‌های اینترنت را با سرعت نور به هر گوشه از جهان ارسال و دریافت کنند. این ماهواره‌ها به دلیل نزدیکی بیشتر به زمین، تأخیر کمتری در انتقال داده‌ها دارند و سرعت اینترنت را به طور چشمگیری افزایش می‌دهند. البته برای استفاده از اینترنت ماهواره‌ای با فناوری مرسوم فعلی اش، به یک دیش کوچک و جمع‌وجور نیاز است که به راحتی روی پشت‌بام خانه یا حتی روی یک کوله‌پشتی قابل نصب است. این دیش، سیگنال‌های اینترنت را از ماهواره دریافت و به دستگاه‌های شما (تلفن همراه، لپ‌تاپ و غیره) منتقل می‌کند. در کنار این‌ها ایستگاه‌های زمینی، نقش حیاتی در شبکه اینترنت ماهواره‌ای ایفا می‌کنند. این ایستگاه‌ها، داده‌ها را از ماهواره‌ها دریافت و به شبکه‌های اینترنت جهانی متصل می‌کنند.


تفاوت اینترنت ماهواره‌ای با رقبایش
پوشش جهانی   دیگر مهم نیست در کدام نقطه از کره زمین قرار دارید؛ در یک روستای دورافتاده در قلب آفریقا، در یک جزیره متروکه در اقیانوس آرام یا حتی در حال صعود به قله اورست! با اینترنت ماهواره‌ای، همیشه به اینترنت پرسرعت دسترسی خواهید داشت.
خداحافظی با اینترنت لاک‌پشتی   با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند ماهواره‌های LEO و پهنای باند گسترده، اینترنت ماهواره‌ای سرعت دانلود و آپلودی را ارائه می‌دهد که تا پیش از این فقط در رویاها دیده بودیم.
کاهش شکاف دیجیتالی   اینترنت ماهواره‌ای، فرصتی بی‌نظیر برای کاهش شکاف دیجیتالی و ایجاد فرصت‌های برابر برای همه افراد در سراسر جهان فراهم می‌کند. با دسترسی به اینترنت پرسرعت، افراد می‌توانند به آموزش آنلاین دسترسی داشته باشند، کسب‌وکارهای خود را رونق بخشند و با دنیای بیرون در ارتباط باشند.

رقابت بزرگ غول‌های فناوری
هرچند اینترنت ماهواره‌ای هنوز فراگیر نشده؛ اما رقابت جالبی در این مارکت شکل گرفته که فعلاً ایده سامسونگ برای دسترسی تمامی لوازم هوشمند اعم از تلویزیون و ... جاه‌طلبانه و جالب‌ترین است 
وقتی صحبت از اینترنت ماهواره‌ای می‌شود ناخودآگاه ذهن سراغ پروژه معروف ایلان ماسک یعنی «استارلینک» می‌رود؛ اما به‌رغم آن‌که لااقل در شروع این ماجرا استارلینک معروف‌ترین شد اما الزاماً هرچیزی که اول باشد بهترین نخواهد بود و مارکت جذاب و تازه شکل گرفته اینترنت ماهواره‌ای هم از این موضوع مجزا نیست؛ به‌خصوص این‌که پروژه ماسک رقبای سرسختی از آمازون، سامسونگ و یک کنسرسیوم ژاپنی دارد. در بین همه رقبا ایده سامسونگ برای آن‌که بتوان با هر دستگاه هوشمند و به‎روزی به اینترنت ماهواره‌ای دسترسی داشت، از همه جذاب‌تر و جاه‌طلبانه‌تر است. در ادامه مروری داریم بر مهم‌ترین پروژه‌ها در این زمینه:  

۱. استارلینک، پیشگام اینترنت فضایی   پروژه استارلینک شرکت SpaceX، با هدف ارائه اینترنت پرسرعت و ارزان‌قیمت به سراسر جهان، به سرعت در حال گسترش است. این پروژه، با پرتاب هزاران ماهواره به مدار زمین، یک شبکه عظیم از اینترنت فضایی ایجاد کرده است. استارلینک در حال حاضر در بیش از ۴۰ کشور جهان خدمات ارائه می‌دهد و سرعت اینترنت آن به طور مداوم در حال افزایش است.
۲. پروژه Kuiper، رقیب قدرتمند ایلان ماسک   جف بزوس مالک آمازون با ایلان ماسک در خیلی از چیزها رقابت دارد و از قرار معلوم این رقابت حالا به اینترنت ماهواره‌ای رسیده و آمازون با پروژه Kuiper، وارد عرصه رقابت در بازار اینترنت ماهواره‌ای شده است. این پروژه، با هدف ارائه اینترنت پرسرعت به مناطقی که دسترسی به اینترنت زمینی ندارند، قصد دارد حدود ۳۰۰۰ ماهواره به مدار زمین پرتاب کند. در حال حاضر پروژه Kuiper در مراحل اولیه توسعه قرار دارد و انتظار می‌رود در سال‌های آینده به یکی از بازیگران اصلی این بازار تبدیل شود.
۳. OneWeb: تمرکز بر کسب‌وکارها   شرکت OneWeb، با هدف ارائه اینترنت ماهواره‌ای به کسب‌وکارها، دولت‌ها و سازمان‌ها، یک شبکه ماهواره‌ای در مدار زمین ایجاد کرده است. OneWeb در حال حاضر در بسیاری از مناطق جهان خدمات ارائه می‌دهد و قصد دارد پوشش خود را به تمام نقاط کره زمین گسترش دهد.
۴. پروژه کیوشو سامسونگ، هوش بالا در فضا   سامسونگ، غول فناوری کره جنوبی، با پروژه «کیوشو» برنامه‌ای جدی برای ورود به میدان رقابتی اینترنت ماهواره‌ای دارد و تمرکز خود را روی «ارائه اینترنت پرسرعت و مقرون‌به‌صرفه» در سطح جهانی گذاشته است. تمرکز اصلی این پروژه، به‌ویژه محدود کردن تأخیرهای سیگنال ماهواره‌ای و پیشرفت در زمینه انتقال داده با کیفیت بسیار بالاست. سامسونگ قصد دارد از فناوری‌های انحصاری خود در حوزه تراشه‌سازی و هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی شبکه ماهواره‌ای استفاده کند. این فناوری‌ها می‌توانند ماهواره‌ها را به طور هوشمند مدیریت کنند و در زمان‌های اوج استفاده، ترافیک داده را بهینه سازند. این شرکت کره‌ای اعلام کرده که طی ۵ تا ۶ سال آینده، فاز اول این پروژه راه‌اندازی خواهد شد. پروژه کیوشو هم‎اکنون در مرحله طراحی سیستم ماهواره‌های کوچک LEO قرار دارد و انتظار می‌رود در ابتدای دهه ۲۰۳۰ به طور کامل عملیاتی شود. پیامد این اتفاق ارائه اینترنت به بازارهای آسیای جنوب شرقی، از جمله مناطقی که همچنان با مشکلات ارتباطی زیرساختی مواجه‌اند و ورود به رقابت جهانی برای ارائه اینترنت در مناطق کمتر توسعه‌یافته و دورافتاده، به‌ویژه در مناطقی از هند و آفریقاست. سامسونگ قصد دارد این پروژه را به همراه اکوسیستمی از دستگاه‌های هوشمند خانگی خود مانند تلویزیون‌ها، تلفن‌های همراه و لوازم هوشمند سازگار کند. به این ترتیب، کاربران بتوانند بدون نیاز به تجهیزات تخصصی، مستقیماً به اینترنت ماهواره‌ای دسترسی داشته باشند. این رویکرد در راستای تبدیل خدمات اینترنت ماهواره‌ای به یک محصول مصرف‌کننده‌پسند است.
۵. پروژه پرایم‌ویو ژاپن، اینترنت برای مناطق پرتراکم   پروژه پرایم‌ویو توسط کنسرسیومی از شرکت‌ها و سازمان‌های ژاپنی به رهبری وزارت فناوری و مخابرات این کشور هدایت می‌شود. پرایم‌ویو نه‌تنها برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای به مناطق خانگی و مصرف‌کنندگان طراحی شده، بلکه برای پشتیبانی از کاربردهای صنعتی و تحقیقاتی نیز مناسب است. این پروژه بخشی از استراتژی ژاپن برای توسعه فناوری فضایی و حل مشکلات نسل آینده اینترنت است. هدف اصلی پرایم‌ویو، اتصال اینترنتی سطح بالا در مناطقی است که به دلیل محدودیت‌های جغرافیایی، ظرفیت فیبر نوری یا دیگر زیرساخت‌های اینترنتی ضعیف است. اگرچه استارلینک و دیگر رقبا تمرکز زیادی روی مناطق دورافتاده دارند، پرایم‌ویو به دنبال ارائه اینترنت به مناطق پرجمعیت شهری است که همچنان تقاضای اینترنت بالاتر از ظرفیت دارند (مانند شهرهای توکیو و اوزاکا). همچنین بخشی از این پروژه برای حمایت از تحقیق و توسعه در سفرهای فضایی و مأموریت‌های تحقیقاتی بین‌المللی است. یکی از نقاط قوت پرایم‌ویو استفاده از سنسورهای بازتابنده فعال در ماهواره‌ها برای پیشگیری از برخورد با زباله‌های فضایی است. به این ترتیب، این پروژه از ماهواره‌های کوچکی استفاده می‌کند که نه‌تنها مجهز به سنسورهای پیشرفته هستند، بلکه می‌توانند طی مأموریت‌های خاص، دستور بازگشت به زمین را پس از پایان عمر عملیاتی دریافت کنند. ژاپن اولین سری آزمایش‌های پرایم‌ویو را در سال ۲۰۲۵ اجرا خواهد کرد. هدف این پروژه ارائه اینترنت به‌طور رسمی در شهرهای اصلی تا سال ۲۰۲۸ و گسترش به مناطق روستایی و بین‌المللی طی یک دهه است.

اینترنت ماهواره‌ای روی گوشی شما
درحال حاضر برای استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، به یک دیش کوچک و جمع‌وجور نیاز است؛ اما در آینده‌ای نزدیک، شاهد تلفن‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌هایی خواهیم بود که به طور مستقیم به ماهواره‌ها متصل می‌شوند و نیازی به دیش ندارند. این فناوری، امکان استفاده از اینترنت ماهواره‌ای در هر زمان و مکانی را فراهم می‌کند. شرکت‌هایی مانند T-Mobile و استارلینک، در حال توسعه فناوری‌هایی هستند که امکان اتصال مستقیم تلفن‌های همراه به ماهواره‌ها را فراهم می‌کنند.
کاربردهای اینترنت ماهواره‌ای: فراتر از تصور!
اینترنت فعلی نیاز به زیرساخت دارد؛ دردسرهای مختلفی دارد؛ در مناطقی قابلیت دسترسی ندارد. اما از آن‎جایی که اینترنت ماهواره‌ای از طریق ماهواره‌ها ارائه می‌شود و نیازی به زیرساخت‌های زمینی ندارد، در همه جا قابل دسترسی است، حتی دولت‌ها نمی‌توانند به راحتی آن را فیلتر کنند. بد نیست برای این‌که بهتر با این فناوری آشنا شویم کمی پیامدهای جالبش را مرور کنیم. به‌طور مثال وقتی از فراگیری دسترسی به اینترنت بعد از رونق اینترنت ماهواره‌ای می‌گوییم یعنی با چه چیزی مواجه خواهیم شد؟ تصور کنید دانش‌آموزان در یک روستای دورافتاده در آفریقا می‌توانند با استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، به بهترین دانشگاه‌های جهان دسترسی داشته باشند. یا پزشکان در یک بیمارستان صحرایی می‌توانند با استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، از متخصصان در شهرهای بزرگ مشاوره بگیرند و جان بیماران را نجات دهند. در ادامه با چند کاربرد عینی‌تر اینترنت ماهواره‌ای آشنا می‌شویم.
اینترنت در هر نقطه از سفر   اینترنت ماهواره‌ای، امکان ارائه خدمات اینترنت پرسرعت در هواپیماها، کشتی‌ها و سایر وسایل حمل‌ونقل بین‌المللی را فراهم می‌کند و مسافران می‌توانند در طول سفر، به اینترنت دسترسی داشته باشند و از خدمات آنلاین مختلف استفاده کنند. به‌طور مثال برخلاف حالا که بیشتر اوقات روی آسمان نت نداریم؛ مسافران در یک پرواز بین‌المللی می‌توانند با استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، ایمیل‌های خود را چک کنند، فیلم تماشا کنند و با دوستان و خانواده خود در ارتباط باشند. خدمه یک کشتی تجاری می‌توانند با استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، وضعیت آب‌وهوا را بررسی کنند، با شرکت خود در ارتباط باشند و از خدمات ناوبری پیشرفته استفاده کنند.
نجات جان انسان‌ها در شرایط بحرانی   اینترنت ماهواره‌ای، می‌تواند در شرایط بحرانی و در مواقعی که شبکه‌های ارتباطی زمینی از کار افتاده‌اند، نقش حیاتی ایفا کند. نیروهای امدادی و نظامی می‌توانند با استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، با یکدیگر در ارتباط باشند، اطلاعات را به اشتراک بگذارند و عملیات نجات را هماهنگ کنند. به‌طور مثال پس از وقوع یک زلزله، نیروهای امدادی می‌توانند با استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، با آسیب‌دیدگان در ارتباط باشند، نیازهای آن‌ها را شناسایی کنند و کمک‌های لازم را به آن‌ها برسانند.
توسعه دنیای سرگرمی   با اینترنت ماهواره‌ای، گیمرها می‌توانند بازی‌های آنلاین را بدون تأخیر و با کیفیت بالا انجام دهند. همچنین، می‌توانند به سرویس‌های استریمینگ فیلم و موسیقی دسترسی داشته باشند و از تماشای فیلم‌ها و گوش دادن به موسیقی با کیفیت بالا لذت ببرند.
رونق هوش مصنوعی   توسعه اینترنت ماهواره‌ای می‌تواند نقش مهمی در افزایش کاربرد هوش مصنوعی، توسعه علم و بهبود بهره‌وری زندگی داشته باشد. اینترنت پرسرعت و جهانی که از محدودیت‌های جغرافیایی آزاد است، امکان دسترسی به ابزارهای هوش مصنوعی را حتی در محروم‌ترین نقاط فراهم می‌کند. این دسترسی گسترده می‌تواند خدمات هوشمندی مانند تحلیل داده‌ها، یادگیری ماشین و دستیارهای مجازی را به مناطقی ببرد که پیش از این امکان آن نبود، و بدین ترتیب ظرفیت نوآوری علمی و اقتصادی را افزایش دهد. این فناوری باعث می‌شود که تحقیقات علمی با سرعت بیشتری انجام شوند؛ مثلاً شبیه‌سازی‌های پیچیده علمی یا تحلیل داده‌های عظیم در حوزه‌های پزشکی، نجوم، یا محیط‌زیست به کمک هوش مصنوعی تسهیل شود. همچنین، در زندگی روزمره، دسترسی آسان‌تر به اپلیکیشن‌ها و فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، بهره‌وری فردی را افزایش می‌دهد. اموری مثل مدیریت زمان، یادگیری آنلاین و دسترسی به اطلاعات به طرز چشمگیری ساده‌تر می‌شوند که سبک زندگی هوشمندتر و کارآمدتری را رقم می‌زند.

چالش‌های پیش روی اینترنت ماهواره‌ای
۱. هزینه‌های بالا   هزینه تجهیزات و اشتراک اینترنت ماهواره‌ای، هنوز برای بسیاری از افراد در سراسر جهان گران است. این امر، می‌تواند مانعی بر سر راه همگانی شدن این فناوری باشد.
۲. زباله‌های فضایی   پرتاب هزاران ماهواره به مدار زمین، می‌تواند منجر به افزایش زباله‌های فضایی و ایجاد مشکلاتی برای سفینه‌های فضایی و سایر ماهواره‌ها شود.
۳. کیفیت و تأخیر ارتباط   کیفیت و تأخیر ارتباط در اینترنت ماهواره‌ای تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، شرایط آب‌وهوایی است. باران شدید، برف و مه می‌توانند باعث کاهش سیگنال یا قطعی ارتباط شوند. همچنین فعالیت‌های خورشیدی و اختلالات مغناطیسی بر عملکرد ماهواره‌ها تاثیرگذار بوده و ممکن است ارتباط را مختل کنند. علاوه بر این، تعداد کاربران متصل به یک ماهواره می‌تواند کیفیت ارتباط را کاهش دهد، چرا که پهنای باند موجود بین کاربران به اشتراک گذاشته می‌شود و در ساعات اوج مصرف، تأخیر افزایش می‌یابد. یکی دیگر از عوامل مهم، تأخیر انتقال داده یا پینگ است. ماهواره‌های مدار بالایی زمین (GEO) به دلیل فاصله زیاد (۳۵ هزار کیلومتر)، تأخیر بالایی دارند و این موضوع در کاربردهایی مانند بازی آنلاین یا تماس‌های ویدئویی محسوس است. اما ماهواره‌های مدار پایینی زمین (LEO)، مانند استارلینک، به دلیل فاصله کمتر (۵۰۰-۲۰۰۰ کیلومتر)، تأخیر را به میزان قابل توجهی کاهش داده‌اند.
نگرانی‎‌هایی برای سبک زندگی   اما همه تحولاتی که در بخش‌های قبلی گفتیم چالش‌هایی هم به همراه دارند. اینترنت ماهواره‌ای ممکن است باعث افزایش فردیت‌گرایی شود، چرا که تعاملات آنلاین جای روابط حضوری را می‌گیرند. گسترش استفاده از ابزارهای هوشمند ممکن است با کاهش حرکت و فعالیت‌های فیزیکی، چاقی و مشکلات سلامت را تشدید کند. از سوی دیگر، اعتیاد به ارتباط مداوم آنلاین می‌تواند به اضطراب و کاهش کیفیت زندگی اجتماعی در افرادی که امکان مدیریت استفاده از فضای مجازی را ندارند، منجر شود.