تاملی در زیر و بم ترانه های تازه ترین آلبوم «پرواز همای»
محمد بهبودی نیا- روزنامه خراسان/ چند هفته پیش، آلبوم موسیقی «آتش نهان» با صدای سعید جعفرزاده، با نام هنری «پرواز همای»، منتشر شد. این آلبوم شامل ۹ قطعه با عناوین «دلربایی»، «برکه رویا»، «عشق و عقل»، «آتش نهان»، «ماه من»، «آخرین فریاد»، «خسته»، «گریه کردم» و «حکایت دل» است. اشعار این آلبوم از شاعرانی مانند حافظ شیرازی، صابر قدیمی، مجید افشاری، محمد رضایا و معین برزه انتخاب شده است.نوازندگی در این آلبوم بر عهده هنرمندان برجسته‌ای مانند علی جعفری پویان، میلاد عالمی، حامد کرمانی، اهورا خدامی، بردیا کیارس (ویولن)، امین غفاری (سولو ویولن)، مهرداد عالمی (ویولنسل و سولو ویولنسل)، هادی اسماعیلی، عادل اصغرزاده (کنترباس)، ناصر رحیمی (فلوت)، محمد شکاری، هیراد نیکنام و فراز فراهانی (گیتار)، بابک زرین (پیانو) است. ساخت موسیقی تمام قطعات نیز توسط بابک زرین، آهنگ ساز مشهور انجام شده است.در مراسم رونمایی آلبوم، سعید جعفرزاده (پرواز همای) در مورد ویژگی شعرهای ملودی‌پذیر گفته بود: « این خیلی سخت است که بتوانید یک شاعر را راضی کنید که تک تک واژه‌های خودش را تغییر بدهد که ما بتوانیم اجرایش کنیم ».همچنین مجید افشاری که سرودن اشعار سه قطعه «برکه رویا»، «عشق و عقل» و «ماه من» را برعهده داشته در آیین رونمایی این آلبوم گفته بود: «گاهی ما شاعران فکر می‌کنیم که فلان غزل شایستگی اجرا دارد اما بحث موسیقایی آن تفاوت های زیادی با ذهنیت ما دارد.»
ابری روی سر این شعر می بارد
«شبیه آخرین فریاد تلخم در خیابانی که غمگین است
غم دیوانگی در حسرت چشمان بیدارت چه سنگین است...»
وقتی متن شعر «آخرین فریاد» را می خوانیم طولانی بودن مصرع ها اولین نکته ای است که توجهمان را به خودش جلب می کند. این در حالی است که در دنیای موسیقی بسیاری از آهنگ سازها تاکید زیادی بر کوتاهی مصرع ها دارند؛ آن ها معتقدند بیت های کوتاه تر ملودی پذیر ترند و خواننده هم از پس خواندن این بیت ها بهتر بر می آید اما این قطعه در آلبوم «آتش نهان» به ما ثابت می کند باید از این نظریه گذر کرد و دل به دریای مواج سرودن این قبیل شعر ها نیز زد.همچنین شاعر با بهره‌گیری از تشبیه، استعاره وصنعت تکرار، به زیبایی احساسات خود را بیان می‌کند. تکرار کلمه و استفاده از تصاویر ملموس، مانند «من آن ابرم که هرشب در هوای رنج‌های خویش می‌بارم»، به شعر عمق می‌بخشد. این تصاویر، صحبت‌های انتزاعی را به گفت وگوی نزدیک‌تر و شخصی‌تری تبدیل می‌کند.در برخی بیت‌ها در این شعر و دیگر شعرهای این آلبوم، استفاده از عبارات روزمره و عادی بدون بهره گیری از آرایه های ادبی ،شعریت آثار را کمی کاهش می دهد. شاعر در این شعر نیز در برخی بیت ها تا حدی از زیبایی شعر به نفع موسیقی عقب‌نشینی کرده است. اما در کل، این مثنوی با ترکیب احساسات عمیق و تصاویر قدرتمند، تجربه شنیداری، ادبی و موسیقایی خوبی را ارائه می‌دهد.
راز ماندگاری حافظ در مارکت موسیقی
در شعر حافظ، جنبه‌های ادبی و هنری آن قدر مشهود است که نیازی به بحث و تأکید درباره آن نیست. اما نکته قابل توجه، توانایی شعر او در سازگاری با سبک‌های موسیقی مختلف در طول قرن‌هاست. یکی از دلایل این موضوع ، آشنایی عمیق او با موسیقی و آواشناسی کلمات است.حافظ، سعدی و مولوی و شاعران بزرگ دیگر، با درک عمیق از موسیقی، می‌دانستند که چگونه هر کلمه را با توجه به وزن، قافیه، موضوع و آهنگ آن، برای نقش آفرینی موفق در شعر استخدام کنند. این دانش، به همراه استفاده از صنایع ادبی، باعث می‌شود شعرشان نه تنها زیبا و پرمعنا باشد، بلکه از نظر موسیقایی نیز قابلیت های منحصر به فردی داشته باشد.در روزگار خودمان نیز، شاهد این واقعیت هستیم که شاعران و ترانه سرایانی که یا خودشان با علم موسیقی آشنایی دارند و یا در اثر همنشینی با خواننده به این درک می رسند آثاری اغلب شنیدنی‌تر و محبوب‌تر خلق می‌کنند.
دیالوگ نویسی در ترانه
من خسته‌ام و طاقت آزار ندارم
با اینکه تو را دارم، انگار ندارم
در این شعر، شاعر و مخاطب او، گویی در گفت وگویی صمیمی با هم رو به روی ما ایستاده اند و دیالوگ هایی رد و بدل می شود. در این غزل، شاعر با زبانی ساده و روان، احساسات خود را در مورد خستگی و سردرگمی در یک رابطه عاشقانه بیان می‌کند.در جایی دیگر نیز با استفاده از کلمات متضاد، مانند "دارم" و "ندارم"، و همچنین تکنیک تکرار، به زیبایی پیچیدگی‌های درونی خود را نشان می‌دهد. بیت «ای رفته و برگشته و برگشته و رفته» به طور موثری مفهوم رفت و برگشت های دایمی و خسته کننده و همچنین سردرگمی از این موقعیت را منتقل می‌کند.در پایان هم شاعر با یک بیت قدرتمند، بی‌پناهی و درماندگی خود را پس از جدایی به زیبایی بیان می‌کند: «چون عطر تو آواره شدم کوچه به کوچه/ سقفی که شود بر سرم آوار ندارم»
تصاویرتکراری و دست فرسود
ای آتش نهانم، ای زخم پنهانم
من بی تو، زیر باران، چون شمع نیمه‌جانم
در غزل «آتش نهان»، شاعر با زبانی کهن و کلاسیک، ما را به دنیایی از تصاویر و احساسات عمیق دعوت می‌کند. اگرچه برخی بیت‌ها حاوی ایده‌های نو و تازه هستند، اما بسیاری از آن ها به تصاویری دست فرسود که بارها در ادبیات استفاده شده خلاصه می شود، مانند «شمع نیمه‌جان»، «برگ آخرین امید» و...اما در برخی موارد شاهد نو پردازی هایی نیز هستیم مانند «صدها مزار رویاست در قلب نیمه‌جانم» اگرچه در این بیت تشبیه خود به «شهر مردگان» ممکن است کمی تند به نظر برسد، اما بیان احساسات شدید تنهایی با چنین تشبیهی، تاثیرگذار است.
تکنیک های پنهان در لایه های مفهومی
گاهی از دور تماشای تو دلخواه تر است
این چه راهی است که با فاصله کوتاه تر است ؟
این غزل، با حسن مطلع و نیز حسن ختام قدرتمند، نمونه‌ای از یک شعر با کیفیت بالا است. شاعر در تمام طول اثر با مهارت، کلمات را انتخاب و روایت را حفظ کرده است.در بیت اول، تمام قافیه‌ها از کلماتی استفاده شده که «آه» در آن ها مستتر است؛ مانند«کوتاه»،«دلخواه» و.... استفاده از این کلمات از چند جهت دارای اهمیت است یکی به دلیل خوش خوان بودن و دوم اینکه وقتی «پرواز همای» این قافیه ها را در پایان هر بیت می‌خواند، شنونده ناخودآگاه کلمه «آه» را در صدای او می‌شنود، که حس دلتنگی و غم را منتقل می‌کند. تناسب بین «آه» و «تر»(که خیسی چشم را نیزبه صورت ناخودآگاه به ذهن می رساند اگر چه این جا برای ساختن صفت تفضیلی آمده است) این احساس و عاطفه شعر را عمیق تر می کند.در بیت‌های دیگر، شاعر از تصاویر قدرتمندی مانند «صاعقه شوق» و «لرزیدن تن» استفاده می‌کند. ارتباط بین این کلمات با مفاهیمی مانند شور ، شوق و تپش قلب، فضاسازی خوبی را در شعر ایجاد می کند.مجید افشاری، شاعر این غزل و دو قطعه دیگرآلبوم ، با نوآوری‌های خود، به جای ساده‌نویسی منتهی به ساده انگاری در شعر، مفهوم هایی شنیدنی و تصاویری دیدنی خلق کرده است. او با درک عمیق موسیقی و ادبیات، قطعاتی را می‌سراید که هم از نظر ادبی غنی و هم از نظر موسیقایی جذاب هستند.
دیدگاه ها