ماجرای خلق یک رمان شاخص درباره جوادالائمه(ع)

محمد بهبودی نیا- روزنامه خراسان/اگر گذرتان به ویترین کتاب‌فروشی ها یا قفسه کتابخانه ها افتاده باشد، با انواع رمان‌هایی روبه‌رو می‌شوید که هر کدام در حوزه‌ای خاص نوشته شده‌اند؛ از عشق و اخلاق گرفته تا ورزش و انگیزشی و.... در این میان در کشور ما رمان‌های دینی نیز جایگاه خاصی دارند.اگر خواننده حرفه ای رمان باشید حتما با این نکته مهم مواجه شده اید که در میان رمان‌های دینی- مذهبی، گاهی برخی سوژه‌ها و شخصیت‌ها از نگاه نویسندگان دور می‌مانند یا آن قدر منابع تاریخی درباره این بزرگان دینی کم است که عملا نویسنده ،زیاد قادر به نقش آفرینی در این حوزه ها نیست. چند روز پیش، رهبر معظم انقلاب که خود از علاقه‌مندان و خوانندگان جدی کتاب‌های ادبی هستند، در بخشی از سخنرانی‌شان به مغفول ماندن تعدادی از امامان و معصومان(علیهم السلام) در عرصه ادبیات اشاره کردند. ایشان از امام جواد (ع)، امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) به عنوان نمونه‌هایی از شخصیت‌هایی که کمتر در آثار ادبی به آن‌ها پرداخته شده، نام بردند.به همین بهانه، با حجت‌الاسلام مظفر سالاری، یکی از رمان نویسان موفق حوزه  دینی – مذهبی  درباره موضوعاتی از قبیل این که چرا برخی ائمه و معصومان (علیهم السلام) در ادبیات ما غریب واقع شده اند ،رمز و راز موفقیت رمان های دینی  و همچنین چالش‌های این حوزه از نویسندگی ، گفت و گوی مفصلی داشتیم. یکی از رمان های موفق این نویسنده که تا امروز با استقبال فراوانی رو به رو شده «مرا با خودت ببر» نام دارد؛رمانی که با جزئیات دقیق به گوشه ای از زندگی امام جواد(ع) می پردازد و ماجرای نوشتن این رمان نیز مانند متن روایت های رمان، جالب توجه است.
لطفاً مختصری درباره کتاب «مرا با خودت ببر» توضیح دهید.
چند سال پیش ،در مراسم رونمایی از کتاب «دعبل و زلفا»، که به سفارش آستان قدس رضوی نوشته بودم و توسط انتشارات «به نشر» منتشر شد، آقای حسین سعیدی (مدیر وقت نشر) پیشنهاد نوشتن رمانی درباره امام جواد (ع) را مطرح کرد. این پیشنهاد با علاقه بنده به نوشتن درباره امام جواد (ع) و همچنین سندی معتبر درباره یکی از معجزات ایشان که ظرفیت بالایی برای داستان‌پردازی داشت، همزمان شد. سند مذکور، روایتگر مواجهه امام جواد (ع) با جوانی دمشقی به نام ابراهیم است که دو نقطه عطف مهم در داستان ایجاد می‌کرد.
در سوم آذر ۱۳۹۷، درسفری که به تهران داشتم  مشکلی برایم پیش آمد. قبل از انجام عمل جراحی، به امام رضا (ع) متوسل شدم و نذر کردم که بعد از این عمل جراحی، رمانی درباره امام جواد (ع) بنویسم. بعد از برگشتن به یزد پژوهش هارا شروع کردم و بعد رفتم سراغ نوشتن،نکته جالب این بود که نگارش کتاب دقیقاً یک سال بعد، در سوم آذر ۱۳۹۸ به پایان رسید.
با توجه به این که نوشتن درباره زندگی امام جواد (ع) به دلیل کمبود منابع تاریخی و احادیث دشوار است، چطور به چنین جزئیات دقیقی دست یافتید؟
بنده طلبه و فارغ‌التحصیل حوزه علمیه هستم و ۲۵ سال مدیریت کتابخانه تخصصی ادبیات و هنر دفتر تبلیغات را بر عهده داشتم. اکنون نیز مدیر کتابخانه وزیری یزد، یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های کشور و موقوفه آستان قدس رضوی هستم. همین موضوع باعث شد در زمینه منابع پژوهشی با مشکل زیادی رو به رو نشوم.به دلیل دسترسی گسترده به منابع، معمولا پیش از نگارش هر کتاب، پژوهش‌های عمیقی انجام می‌دهم و پس از یادداشت‌برداری‌های مفصل، شروع به نوشتن می‌کنم. این مطالعات گسترده، پایه اصلی آثارم هستند.
​​​​​​​
شما تا امروز کتاب هایی نوشته اید که ده ها بار تجدید چاپ شده اند ؛ به عنوان مثال رمان « رویای نیمه شب» شما بیش از ۱۲۰ بار تجدید چاپ شده و بر اساس این رمان ،فیلم سینمایی موفقی ساخته شده است، رمز این موفقیت ها در چیست؟
بنده خوشبختانه با توجه به سابقه ۳۰ سال تدریس داستان‌نویسی، ۲۵ سال فعالیت مطبوعاتی و نگارش فیلمنامه و سریال، به خوبی با ذائقه مخاطب آشنا هستم. اهمیت دادن به جزئیات و ایجاد همذات‌پنداری، از نکات کلیدی در داستان‌نویسی است که توجه به آن‌ها باعث استقبال بیشتر مخاطبان می‌شود.سادگی و جذابیت روایت،استفاده از تکنیک‌های تعلیق و ایجاد سوال در ذهن مخاطب،ارائه مفاهیم دینی به صورت قطره چکانی و نه به یکباره در داستان،احترام به مخاطب و شناخت ذائقه او و مسائلی از این دست مواردی است که همواره در آثارم در نظر داشته ام و شاید همین موارد باعث موفقیت این آثار بوده است. اگر نویسنده برای دل مخاطب بنویسد، نه صرفاً برای دل خودش، اثر خواندنی‌تر خواهد شد و ارتباط بهتری بین مخاطب و داستان شکل می‌گیرد.
آسیب‌ها و چالش‌های داستان‌نویسی دینی در ایران را در چه موضوعاتی می بینید؟
یکی از مهم‌ترین آسیب‌های داستان‌نویسی دینی، تولید آثار سفارشی و سطحی است که نویسنده برای آن تلاش زیادی نمی‌کند و در نتیجه، اثری بی‌کیفیت و غیرجذاب تولید می شود. مشکل دیگر،  آشنا نبودن نویسندگان با تاریخ اسلام و روایات معتبر است. برخی نویسندگان نه از مشاوران مذهبی کمک می‌گیرند و نه پژوهشی جز جست و جو در اینترنت انجام می دهند. همچنین، ضعف در شناخت اصول داستان‌نویسی و تکنیک‌های روایی باعث می‌شود آثار تولید شده فاقد کشش لازم باشند.در کنار این مشکلات، برخی ناشران نیز استانداردهای لازم را برای انتشار آثار دینی رعایت نمی‌کنند و نگاه ساده‌انگارانه به این حوزه دارند. نتیجه این روند، انتشار کتاب‌های ضعیفی است که باعث کاهش اقبال مخاطبان به رمان‌های دینی می‌شود.نویسنده باید بداند چگونه داستان دینی را آغاز کند و به پایان برساند. پژوهش دقیق، حتی درباره جزئی‌ترین موضوعات مانند پوشاک و خوراک، بخشی از فرآیند خلق اثر است. هرچند داستان بر پایه تاریخ شکل می‌گیرد، اما  اثر نباید به روایت صرف تاریخی تبدیل شود؛ داستان‌پردازی بر بستر تاریخ، هنر اصلی نویسنده دینی است.علاوه بر این موضوعات ، بخش دیگری از مشکلات به سیاست‌گذاران فرهنگی بازمی‌گردد. امروز با انبوه کتاب‌های ترجمه‌شده بی‌کیفیت رو به روییم  که بازار را اشباع  و عرصه را بر نویسندگان داخلی تنگ کرده اند. ناشران به دلیل سود بیشتر، به این کتاب‌ها توجه دارند و از آثار داخلی غافل می‌شوند. گرانی کاغذ و کاهش توان خرید مخاطبان، از دیگرمشکلاتی است که نویسندگان با آن روبه‌رو هستند.
در حال حاضر آیا اثری را در دست نگارش و یا انتشار دارید؟
مدتی است به من پیشنهاد می‌شود که درباره امام هادی (ع) رمانی بنویسم. هرچند زندگی و کرامات ایشان را مطالعه کرده‌ام، اما هنوز سوژه‌ای که بار داستان را به دوش بکشد پیدا نکرده‌ام. اگر چنین سوژه‌ای بیابم، با افتخار نوشتن را آغاز خواهم کرد.
درباره رمان های در دست انتشار هم باید بگویم. سه رمان آماده چاپ دارم:«گنج‌های کامبرین» که توسط انتشارات «به نشر» منتشر خواهد شد.«ملکه بطحا» رمانی درباره زندگی حضرت خدیجه (س) که توسط انتشارات کمیکا منتشر می‌شود و«جزیره گمشده من» اثری که برای بنیاد بین‌المللی امام رضا (ع) آماده انتشار است.
امیدوارم این آثار بتوانند مخاطبان را جذب کنند و سهمی در گسترش فرهنگ دینی و آیینی داشته باشند.