ماموریت فشرده یار غار پوتین در تهران

توکلی_روزنامه خراسان/​​پس از حضور ترامپ در کاخ سفید، رویکرد دیپلماسی واشنگتن نیز دچار تغییر و تحولات جدی شده است. شاید کسی باور نمی کرد که ایالات متحده  در تصمیمی شگفت انگیز و جالب توجه به همراه روسیه، کره شمالی، بلاروس و ۱۴ کشور دوست مسکو دیگر به قطعنامه محکومیت حمله روسیه به اوکراین که خواستار بازگرداندن اراضی اشغالی این کشور که با اکثریت قاطع در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید، رای منفی دهد. ۹۳ کشور به پیش نویس قطعنامه رای مثبت، ۱۸ کشور مخالف و ۶۵ کشور ممتنع دادند. آن چه شاید هیچ تحلیلگر بین المللی پیش بینی نمی کرد رای منفی آمریکا و همچنین اسرائیل به این قطعنامه بود. اما نکته جالب توجه دیگر، رای ممتنع ایران به این قطعنامه بود. اگر چند ماه پیش کسی مدعی می شد که در تاریخ ۲۵ فوریه ۲۰۲۵ آمریکا به قطعنامه ضد روسی درباره اوکراین رای منفی می دهد و ایران رای ممتنع، ممکن بود عجیب به نظر برسد.  اما به نظر می رسد، آمریکای ترامپ می خواهد همه سیاست ها و قواعد را تغییر دهد. به عنوان نمونه ترامپ طی مصاحبه مطبوعاتی با مکرون رئیس جمهور فرانسه در پاسخ به این سوال که چرا آمریکا به قطعنامه سازمان ملل درباره اوکراین رای منفی داد، گفت:« ترجیح می دهم الان توضیح ندهم، فکر می کنم بدیهی است.» از این رو به باور تحلیل گران  مسائل و پشت پرده مذاکرات در جریان میان روسیه و آمریکا آن چنان کلان است که باید شاهد شگفتی های بیشتری نیز باشیم و همین کلان اتفاقات اخیر باعث شد که سفر روز گذشته   لاوروف وزیر خارجه روسیه به تهران مورد دقت و توجه بیشتری قرار گیرد.
مذاکرات درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی
سفری که بدون تردید دستورکار بسیار مهمی دارد و می تواند در زمینه تقابل یا تعامل میان ایران و آمریکا و همچنین تغییر یا تداوم ریل روابط ایران و روسیه تعیین کننده باشد. سفری که مسکو درباره کم و کیف آن اعلام کرد: «وزرای خارجه ایران و روسیه، درباره اوضاع خاورمیانه، برنامه هسته‌ای تهران و برجام، گفت‌و‌گو می‌کنند.» هر چند که باید تاکید کرد که حضور لاوروف در تهران  در بحبوحه سوالاتی پیرامون تاثیر نزدیکی میان مسکو و واشنگتن بر روابط دوجانبه تهران و مسکو انجام شده است. اگرچه کاخ کرملین همواره تاکید دارد که روابطش با واشنگتن بر روابطش با تهران تاثیری نمی گذارد اما بی تردید یکی از موضوعات اصلی آمریکا و روسیه پرونده ایران است. چنان که چندی پیش رسانه «الشرق الاوسط» در گزارشی مدعی شده بود: «آمریکا و روسیه درباره پرونده هسته‌ای ایران با یکدیگر رایزنی کرده‌اند. کرملین اعلام کرد که تماس تلفنی ترامپ و پوتین شامل گفت‌و‌گو درباره پرونده هسته‌ای ایران نیز بوده است.» از این منظر رایزنی‌های لاوروف در تهران مربوط به ارائه گزارش از مذاکرات مستقیم مسکو و واشنگتن درباره جنگ اوکراین به ویژه پیش از دیدار پراهمیت پوتین و ترامپ در عربستان سعودی است. اگرچه مواضع ایران و روسیه در قبال وضعیت جنگ اوکراین و راه‌حل آن از ابتدا کاملاً همسو نبوده و تهران ضمن اعلام بی‌طرفی در مناقشه، مذاکره بدون دخالت غرب را بهترین راه حل اختلافات دانسته است اما با این حال روسیه تهران را متحدی راهبردی می‌داند که به کاهش فشارهای تحریمی غرب به این کشور کمک کرده و نباید از احتمال کاهش خصومت با آمریکای ترامپ، تصویر کم شدن انگیزه کرملین برای تقویت شراکت‌ها با تهران بازنمایی شود.در این زمینه پوتین به خوبی می‌داند که حتی اگر ترامپ و تیم او به دنبال بازگرداندن روابط با روسیه به وضعیت قبل از جنگ باشند، اما پیچیدگی ساختار سیاسی آمریکا موانع بسیار قدرتمندی در این مسیر قرار می‌دهد که برداشتن آن از حوزه اختیارات رئیس جمهور هم فراتر می‌رود. برای مثال لغو نظام تحریم‌های گسترده آمریکا (CAATSA) نیازمند تصویب کنگره است که حتی با وجود اکثریت جمهوری‌خواه نظر مساعدی به رفع آن ها ندارند و چه بسا با تسلط مجدد دموکرات‌ها بر کنگره در انتخابات سال ۲۰۲۶ همه بافته‌های ترامپ پنبه شود. بنابراین برای پوتین دیدار با ترامپ بیشتر به عنوان فرصتی برای تضعیف موقعیت اوکراین در جنگ و مذاکره، تشدید شکاف‌ها در ناتو و غرب (میان آمریکا و اروپا) و جهانی کردن تصویر پیروزی بر سیاست فشارهای غرب شمرده می‌شود تا پایان یافتن خصومت‌ با آمریکا.
پرونده سوریه همچنان روی میز ایران و روسیه 
اما رایزنی های لاوروف با عراقچی به همین جا ختم نشده و همان طور که سخنان عراقچی در نشست خبری نیز نشان داد یکی از محورهای اصلی گفت و گوی مسکو وتهران پرونده سوریه است. باید گفت که سفر لاوروف به ایران بلافاصله پس از دیدار وی با مقامات ترکیه انجام شده است. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت مسائل منطقه‌ای در دستور کار دیپلماتیک روسیه به ویژه در موضوع سوریه است.ایران و روسیه دو متحد اصلی نظام سابق سوریه محسوب می‌شوند که به رغم اعلام وجود کانال‌های ارتباطی مستقیم و غیرمستقیم با حاکمیت جدید اما همچنان به دلیل وضعیت ناپایدار و مبهم ثبات سیاسی و امنیتی سوریه رویکرد تثبیت شده‌ای در قبال تحولات این کشور ندارند و به تحولات پیش رو نگاه می‌کنند. 
همکاری حول توافق نامه مشارکت جامع استراتژیک
اما بخش عمده ای از اظهارات لاوروف و عراقچی در نشست خبری به  مسائل دوجانبه اقتصادی و استراتژیک  میان ایران و روسیه اختصاص پیدا کرد. در این باره باید خاطر نشان کرد روابط رو به رشد تهران و مسکو در همه زمینه‌ها طی سال های اخیر موضوع تقویت  همکاری‌ها و رایزنی‌های سیاسی را الزامی کرده است به ویژه این که تلاش برای کاهش اثرات نظام تحریم‌های غرب، دیپلماسی اقتصادی را به صدر مأموریت‌ها و اولویت‌های دستگاه سیاست خارجی دو کشور رسانده است.بر همین اساس حضور لاوروف، به عنوان سکاندار سیاست خارجی روسیه به مدت طولانی و یک چهره پرسابقه و بسیار نزدیک به پوتین در ساختار سیاسی این کشور، پس از امضای «توافق نامه مشارکت جامع استراتژیک» بین دو کشور در دی‌ماه سال جاری انجام می‌شود که به‌منظور تعمیق همکاری‌ها در حوزه‌های اقتصادی، امنیتی، انرژی، سیاسی و فرهنگی تدوین شده است.امضای این توافق نامه ۲۰ ساله گامی بلند در راستای تحکیم این روابط بود. احتمالاً لاوروف به دنبال بررسی راهکارهای پیشرفت اجرای این توافق نامه و رفع موانع احتمالی در مسیر عملیاتی‌سازی آن است. لاوروف در این زمینه اظهار کرده است که این توافق نامه نمونه‌ای از ایجاد روابط میان کشورهای مستقل و برابر است.در حوزه همکاری‌های اقتصادی و انرژی، ایران و روسیه به دنبال گسترش شراکت و تعاملات فنی و سرمایه‌گذاری در موضوعاتی مانند توسعه همکاری‌ها در حوزه نفت، گاز و انتقال فناوری‌های پیشرفته هستند که احتمالاً در دستور کار مذاکرات قرار دارد. همچنین انتظار می‌رود که تکمیل پروژه‌های مشترک مانند کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب و توسعه زیرساخت‌های مرتبط، از جمله موضوعات اولویت‌دار مورد بحث باشد.ایران و روسیه با برخورداری از بازار مصرف بزرگ چند صد میلیونی می‌توانند فرصت‌های کم‌نظیر سرمایه‌گذاری و صادرات و واردات کالا و خدمات را برای فعالان اقتصادی یکدیگر داشته باشند و با توجه به اقدامات صورت گرفته سال های اخیر برای تسهیل مراودات تجاری همانند توافق نامه پولی و بانکی و استفاده از ارز محلی یا پذیرش ایران به عنوان عضو ناظر در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و عضویت مشترک در سازمان‌های بزرگی مانند بریکس و شانگهای، زمینه برای توسعه هرچه بیشتر روابط و تبدیل شدن به اقتصادهای مکمل و جبران کم‌کاری‌های گذشته فراهم شده است.در این باره یک موضوع مهم تکمیل و بهره‌برداری از کریدور شمال-جنوب است که روسیه چشم‌امید فراوان به آن دارد و می‌توان از آن به عنوان زیربنا و ستون اتصال اقتصادی ایران و روسیه در آینده نام برد.کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) یک پروژه استراتژیک است که روسیه، ایران، هند و چند کشور دیگر را به هم متصل می‌کند. این کریدور به‌عنوان یک مسیر جایگزین برای تجارت بین‌المللی، به ویژه در شرایطی که تحریم‌های غرب علیه روسیه ضرورت کاهش وابستگی صرف به مسیر دریای سیاه و  تنوع بخشیدن به مسیرهای صادراتی را به این کشور گوشزد کرد، از اهمیت بالایی برخوردار است. روسیه به دلایل متعدد اقتصادی، ژئوپلیتیکی و استراتژیک به این کریدور چشم‌امید فراوان دارد.