گرفتن دستمزد آن هم کمتر از هزینه‌های مترتب بر زندگی برای کارگر به مثابه تنفس با ماسک اکسیژن است در این حالت، دستمزد مانند ماسک اکسیژنی است که به سختی نیازهای اولیه را تامین می‌کند و هر لحظه ممکن است اکسیژن تمام شود (مثلاً دستمزد کافی نباشد یا تعدیل نیرو اتفاق بیفتد) و فرد دچار خفگی (بحران معیشتی) شود.
کارگر به شخصی گفته می‌شود که در ازای دریافت مزد (دستمزد یا حقوق)، نیروی کار خود را به کارفرما ارائه می‌دهد، به عبارت دیگر، کارگر کسی است که برای کسب درآمد، برای شخص یا سازمانی دیگر کار می‌کند و در ازای آن، پول دریافت می‌کند.
مهمترین مشخصه کارگر، دریافت مزد در ازای کار است. این مزد می‌تواند به صورت ساعتی، روزانه، هفتگی، ماهانه یا بر اساس میزان تولید باشد. ۱۱ اردیبهشت ماه روز جهانی کارگر است، قشر زحمتکشی که در مواجهه با کوله باری از مشکلات معیشتی مانند شناگرانی هستند که در خلاف جهت یک جریان قوی آب شنا می‌کنند. آنان باید با تمام توان تلاش کنند تا در جای خود بمانند و غرق نشوند.
شرایط کارگران در ایران و به تبع آن در خراسان رضوی تحت تأثیر عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و قانونی قرار دارد. در ادامه، به برخی از مهمترین ابعاد وضعیت کارگران در خراسان رضوی می‌پردازیم.
گرانی جلو، دستمزد عقب
دستمزد همچنان مشکل اصلی کارگران در برابر تورم و گرانی‌هاست، نرخ افزایش دستمزد در چارچوب قانون کار هر سال توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود، اما معمولاً با نرخ تورم و هزینه واقعی زندگی فاصله دارد.
هر ساله شورای عالی کار تلاش می‌کند دستمزد کارگر را تعیین کند اما قبل از این که به دست کارگر برسد، توسط بازار از جیب کارگر بیرون کشیده می‌شودرییس هیات مدیره کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار خراسان رضوی به عنوان نماینده کارگران بر این موضوع صحه گذاشت و در عین حال به تلاش‌های شورای عالی کار برای تعیین دستمزد مناسب برای کارگران اشاره کرد.
مجتبی زارعی گفت: هر ساله شورای عالی کار تلاش می‌کند دستمزد کارگر را تعیین کند اما قبل از این که به دست کارگر برسد، توسط بازار از جیب کارگر بیرون کشیده می‌شود، چرا که قیمت‌ها آنچنان رو به افزایش است که افزایش ۴۰ درصدی دستمزد هیچ اثری روی معیشت کارگر ندارد.
به دلیل تورم بالا، قدرت خرید کارگران طی سال‌های اخیر کاهش یافته است. برخی از کارگران، حتی با دریافت حداقل دستمزد قانونی، زیر خط فقر زندگی می‌کنند و معیشت آنان دچار مشکل شده است.
نداشتن امنیت شغلی، نگرانی از آینده
نداشتن امنیت شغلی به دلیل قراردادهای کوتاه‌مدت کارفرمایان با کارگران مهمترین مشکل آنان به شمار می‌رود، این قراردادها رایج شده است و امنیت شغلی کارگران را به مخاطره می‌اندازد و عدم تمدید قراردادها از چالشهای اصلی است.
دبیر اجرایی خانه کارگر خراسان رضوی در این باره گفت: عمده کارگران از قرارداد موقت با کارفرما برخوردار هستند و تعداد کمی از آنان قرارداد دائمی دارند و کارگر قرارداد موقتی نمی تواند معیشت خود را تامین کند، تشکلهای کارگری تلاش بسیاری کرده اند تا قراردادهای کارگران دائم شود.
کارگر متخصص در حوزه‌های مختلف نداریم و این امر به معضل جدی کارفرما یا صنعتگر تبدیل شده استسید حسین رسولی با بیان این که یک میلیون و ۲۵۰ هزار نفر کارگر به همراه خانواده هایشان عضو خانه کارگر خراسان رضوی هستند افزود: این کارگران کارتهای عضویت سه تا پنج ساله دارند، مهمترین مساله کارگران نیز در حال حاضر معیشت و دستمزد آنان است که معتقدیم حقوقی که دولت برای آنها تعیین کرده است کفاف فقط چند روز خانواده کارگر را می‌دهد.
رییس هیات مدیره کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار خراسان رضوی نیز به مشاغل کاذب موجود در بازار اشاره و اضافه کرد: این امر کارگران را از کار تولیدی دور می‌کند، زیرا درآمد این مشاغل از دستمزد کارگران در بخش تولید بیشتر است و این موضوع باعث می‌شود کارگران حرفه‌ای در صنایع مختلف به سمت مشاغل خدماتی با درآمد بیشتر سوق پیدا کنند و صنایع از تخصص آنان محروم شوند.
زارعی به کمبود کارگر متخصص در حوزه‌های مختلف اشاره و بیان کرد: واقعا کارگر متخصص در حوزه‌های مختلف نداریم و این مهم به معضل جدی کارفرما یا صنعتگر تبدیل شده است.
حادثه، بیخ گوش کارگران
آمار حوادث ناشی از کار در کشور قابل توجه است، هرچند با تشدید نظارتها بر محیط کار تلاش می‌شود که این آمار کاهش یابد اما همچنان این مساله قربانی می‌گیرد، اگر سری به بخش حوادث رسانه‌ها بزنیم، خبرهای مربوط به حوادثی که در کارگاه‌های مختلف برای کارگران رخ می‌دهد که گاه موجب قطع عضو و خانه نشین‌شدنشان یا مرگ آنان می‌شود، مساله ایمنی در محیط کار را بیشتر پررنگ می‌کند.
سرپرست اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی صیانت از نیروی کار و ارتقای دانش بهداشت حرفه ای و بهبود شاخص های سلامت کارگران را از مهمترین عوامل شکوفایی اقتصادی دانست و گفت: ایمنی و سلامت نیروی کار سرلوحه امور است و هر چه مهارت کارگران بیشتر باشد آمار حوادث کمتر خواهد بود.
عقیل مختاری ضمن گرامیداشت هفته کار و کارگر به لزوم ارتقای فرهنگ ایمنی در محیط های کاری اشاره کرد و افزود:حوادث ناشی از کار یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین ناهنجاریهای محیط کار است و جلوگیری از آن می‌تواند نقش بسزایی در ایمن سازی واحدهای تولیدی و رشد ناخالص ملی داشته باشد.
بیشترین حوادث در سنین زیر ۱۶ سال رخ داده است که کارگر فاقد آموزش و تجربه کافی در کار بوده است، بر حسب رده تحصیلی در حوادث نیز کارگران با تحصیلات زیر دیپلم دچار بیشترین حوادث شدندوی به گزارش حوادث استان در سال گذشته پرداخت و گفت: در سال ۱۴۰۳ تعداد حوادث اتفاق افتاده در محیط کار که توسط بازرسان کار استان بررسی شد، ۵۶۴ فقره بود که در این حوادث ۵۶۹ نفر دچار حادثه شدند، متاسفانه بیشترین حوادث در سنین کمتر از ۱۶ سال رخ داده است که کارگر، فاقد آموزش و تجربه کافی در کار بوده است، بر حسب رده تحصیلی در حوادث نیز کارگران با تحصیلات زیر دیپلم دچار بیشترین حوادث شدند.
مختاری ادامه داد: این مساله نشان می‌دهد که سطح سواد در بین کارگران در فراوانی حوادث نقش موثری داشته است، از سوی دیگر میزان وقـوع حوادث در گروه‌های شغلی ساختمان به میزان ۴۸ درصد و در بخش صنعت به میزان ۲۹ درصد بیشترین حوادث ناشی از کار در استان طی سال گذشته را به خود اختصاص داده و باقی حوادث در سایر بخش‌ها بوده است.
وی اضافه کرد: فراوانی حوادث در بخش ساختمان به سبب پراکندگی این شغل و عدم نظارت لازم و کافی بر ایمن بودن محیط آن بوده است، حفظ و صیانت از نیروی کار، آموزش و آگاهی و بحث نهادینه سازی و مسوولیت پذیری کارفرمایان و نظارت بر آنان و نیز فرهنگ سازی ایمنی از جمله موارد مهم در کاهش حوادث است.
مختاری در پایان سخنان خود به اهمیت جایگاه کارگران اشاره کرد و گفت: نیروی کار مهمترین سرمایه ملی است و همه دستگاه‌های اجرایی باید هماهنگی و تطابق لازم را در بحث ایمنی در محیط کار به عمل آورند.
نتیجه؛ راهکارها
ایجاد امنیت شغلی برای کارگران به ویژه در شرایط اقتصادی امروز، یکی از چالشهای مهم سازمان‌ها و دولت‌هاست. راهکارها برای افزایش امنیت شغلی کارگران را می‌توان توسعه مهارت‌ها و آموزش مداوم، توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، آموزش‌های نرم‌افزاری (معرفی دوره‌های آموزشی برای توانمندسازی کارگران در زمینه نرم‌افزارهای جدید و فناوری‌های دیجیتال)، انعقاد قراردادهای شفاف و منصفانه، افزایش مزایای شغلی (فراهم‌سازی مزایای مرتبط مانند بیمه سلامت، بیمه بیکاری و تعطیلات با حقوق) باشد.
در این راستا ایجاد محیط کار مثبت، برقراری ارتباط موثر و ترویج فضای باز برای پیشنهادات و انتقادات کارگران، توجه به رفاه کارگران، حمایت‌های قانونی، اجرای صحیح قانون کار، حفاظت از شغل،
توسعه فرهنگ سازمانی، ایجاد حس تعلق، مشاوره و راهنمایی شغلی، ارایه خدمات مشاوره، مطالعه و پژوهش و تحقیق در نیازهای کارگران از دیگر راهکارهاست که با پیاده‌سازی این اصول، شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌توانند امنیت شغلی را برای کارگران خود افزایش دهند و در نتیجه بهره‌وری و رضایت بیشتری را در محیط کار ایجاد کنند.
شایان ذکر است، در سطح استان خراسان رضوی حدود یک میلیون کارگر بیمه شده سازمان تامین اجتماعی وجود دارد که در بیش از ۹۰ هزار کارگاه و کارخانه دارای مجوز مشغول به کار هستند.
البته به ازای هر کارگاه تولیدی، یک تا ۲ واحد صنفی غیرمجاز نیز در استان وجود دارد که کارگران زیادی در آنها مشغول به فعالیت هستند و آماری رسمی از تعداد کارگرانی که در این واحدها فعالیت دارند، در دست نیست.
دیدگاه ها