هشدار برای یک چهارم جامعه

صادق غفوریان-روزنامه خراسان/سرپرست دفتر سلامت روان وزارت بهداشت روز گذشته، گفت: براساس آخرین مطالعات انجام شده حدود ۲۵ درصد از جمعیت بالای ۱۵ سال کشور دارای اختلالات سلامت روان هستند و آمار نسبت به مطالعات قبلی افزایش یافته است. محمدرضا شالبافان در توضیح بیشتر گفته است: ۱۷ درصد جمعیت دچار اختلالات خلقی و ۱۴ درصد مبتلا به اختلالات اضطرابی هستند و وضعیت شهر تهران از لحاظ اختلالات روانی بدتر است.
اختلالات سلامت روان چیست؟
در همین ابتدا، می طلبد با مفهوم و تعریف علمی اختلالات روان بیشتر آشنا شویم. به این معنا که وقتی می گوییم، «اختلالات روان» دقیقا از چه آسیب و چالشی سخن می گوییم؟
آن طور که متخصصان حوزه روان شناختی تعریف می کنند، اختلالات روان شناختی که به آن ها اختلالات روانی نیز گفته می‌شود، ناهنجاری‌هایی در ذهن است که منجر به ایجاد الگوهای رفتاری مداومی می‌شود که می‌تواند بر عملکرد و زندگی روزمره فرد تأثیر جدی بگذارد. بنابر تعریف انجمن روان پزشکی آمریکا، این بیماری به عنوان سندرومی تعریف می شود که باعث اختلال قابل توجه در رفتار، احساسات و شناخت می شود. این اختلالات معمولاً با ناراحتی قابل توجهی نیز همراه است که برای نمونه بر کار، مدرسه یا دانشگاه و روابط اجتماعی فرد تأثیر می گذارد.
دلیل خاصی برای اختلالات روان شناختی مشخص نشده است، اما عوامل موثری وجود دارد که می‌تواند باعث به هم خوردن تعادل شیمیایی در مغز شود. تجارب کودکی، وراثت، بیماری‌ها، تجربه‌های قبل از تولد و استرس می‌تواند باعث بروز این اختلال باشد.
نگرانی از روند افزایشی آمارها
بنابرآن چه وزارت بهداشت اعلام کرده، در حال حاضر یک چهارم ایرانی های بالای ۱۵ سال مبتلا یا در آستانه ورود به اختلالات سلامت روان هستند. اما آن چه این آمارها باید ما را نگران کند، روند افزایشی آن در مقایسه با آمارهای پیشینی است. طبق اعلام انجمن علمی روان پزشکان، میزان اختلالات روانی که امروز از حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد درباره آن سخن و آمار به میان می آید، در آغاز دهه ۸۰ شمسی، ۲۱ درصد بوده است. این اعداد و ارقام یعنی، طی ۲۰ سال حدود ۱۰ درصد بر میزان افراد دارای این اختلالات افزوده شده است.
ردپای ویروس منحوس
وقتی روایت های جهانی وآمارهای بین المللی از میزان شیوع بیماری های روان شناختی سخن می گویند، تمامی آن ها بر نقش شیوع بیماری کرونا در تشدید و تداوم این اختلالات در بخشی از جوامع تصریح می کنند. به طوری که وزارت بهداشت اعلام کرده بود اختلالات روان پزشکی بعد از همه گیری ویروس کرونا به حدود ۲۹ درصد رسید که این رقم در سال ۹۹، حدود۲۳ درصد اعلام شده بود.
اختلالات روانی و آمارهای جهانی
همان طور که اشاره شد، آمارهای مرتبط با اختلالات روانی پس از کرونا به طور ویژه ای جابه جا شد. فریبرز درتاج، رئیس انجمن روان شناسی تربیتی ایران، به تازگی با اشاره به آمارهایی از بیماری های روانی در سطح جهان که بر تفکر، احساس، خلق و خو یا رفتار فرد تاثیر می گذارند، به ایسنا گفته است: آمارها حاکی از آن است که حدود ۱۹.۱ درصد از افراد در طول زندگی خود به نوعی از اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب عمومی، اختلال پانیک و فوبیاها رنج می برند و حدود ۸.۳ درصد از افراد در طول زندگی خود، به افسردگی مبتلا می شوند و «افسردگی عمده» یکی از شایع ترین انواع آن است. او به گزارش سازمان جهانی بهداشت هم استناد کرده و از ابتلای ۳۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان به افسردگی خبر داد: بیشترین شیوع افسردگی در افراد جوان، با بازه سنی ۱۸ تا ۲۵سال با شیوع ۳۶.۲ درصد و سپس بزرگ سالان با محدوده سنی ۲۶ تا ۴۹ سال با شیوع ۲۹.۴ درصد و در افراد با سن ۵۰ سال و بالاتر ۱۳.۹ درصد اعلام شده است.
ما و آمارهای جهانی
حال این که روند ابتلا به این بیماری در کشور ما در مقایسه با جهان چگونه است، پرسش ما از دکتر سیدوحید شریعت، رئیس انجمن علمی روان پزشکان ایران است که به خراسان پاسخ می دهد: به نظر می رسد، میزان ابتلا به اختلالات روانی در کشور ما نسبت به متوسط جهانی بالاتر است. طبیعتا در کشورهایی که در حوزه های اجتماعی و اقتصادی وضعیت پایداری را تجربه می کنند، میزان ابتلا و شیوع این بیماری چندان رو به افزایش نیست یا افزایش کمی دارد. متاسفانه ما در سه دهه اخیر در این بخش با افزایش چشمگیری روبه رو هستیم. او البته تاکید می کند که مقایسه این وضعیت میان کشورها نیازمند مطالعات دقیق تر است اما تصور ما این است که ما در این بخش شرایط چندان مناسبی نداریم.
افسردگی و اضطراب، شایع ترین اختلال
در این میان افسردگی و اضطراب شایع ترین اختلالات روان پزشکی است که  اگر تا یک دهه گذشته، مراجعه به روان شناس و روان پزشک به قشری خاص و طبقه اجتماعی مشخصی دلالت داشت، در سال های اخیر این وضعیت به طور چشمگیری تغییر کرده است. به طوری که رسیدگی به سلامت روان به یکی از ملزومات زندگی بسیاری از مردم بدل شده و حتی جای خود را با برخی دیگر از هزینه ها و مایحتاج زندگی جابه جا کرده است. بنابر بررسی ها، میزان ابتلا به افسردگی زنان در مقایسه با مردان حدود دو برابر است.