پوکی استخوان، معضل جدی سیستم سلامت عمومی و بهداشت سالمندان

نیما خواجه، اظهار کرد: پوکی استخوان به معنی کم شدن تراکم استخوان است که به‌دنبال آن قدرت استخوان‌ها کم شده و شکننده می‌شوند. پوکی استخوان به‌تدریج پیشرفت می‌کند و معمولا هیچ علامتی از خود بروز نمی‌دهد تا زمانی که شکستگی به‌وجود می‌آید.

وی افزود: در سال‌های اخیر شیوع پوکی استخوان در ایران رو به افزایش گذاشته است و با توجه به افزایش طول عمر، به نظر می‌رسد پوکی استخوان در آینده‌ای نه چندان دور به عنوان یک معضل جدی، سیستم سلامت عمومی و بهداشت سالمندان را به چالش بکشد.

او یادآور شد: پوکی استخوان اولیه با افزایش سن، یائسگی و عادات مربوط به شیوه زندگی مانند سیگار، الکل، رژیم غذایی غلط و فعالیت فیزیکی ناکافی ایجاد می‌شود.

خواجه خاطرنشان کرد: تراکم استخوان در انسان بعد از جهش رشدی در دوران بلوغ افزایش می‌یابد و در ۲۵ تا ۳۵ سالگی به حداکثر مقدار خود می‌رسد. حدودا بعد از ۴۰ سالگی تراکم استخوان‌ها مرتباً کم می‌شود و این کاهش تا پایان عمر ادامه می‌یابد.

متخصص طب فیزیکی ادامه داد: شیوع پوکی استخوان در بانوان و در سنین یائسگی حدودا ۵ برابر مردان است. البته در مردان مسن نیز، کاهش تدریجی هورمون‌های مردانه باعث ایجاد حالتی شبیه به یائسگی در آقایان می‌شود.

وی عنوان کرد: گرچه عامل ژنتیک و وراثت مهمترین عامل تعیین‌کننده تراکم استخوان به شمار می‌رود ولی تغذیه مناسب در دوران کودکی، نوجوانی و جوانی و نیز دوران بارداری و شیردهی در کنار فعالیت فیزیکی مناسب و پرهیز از عادات غلط مانند کشیدن سیگار و الکل از مهم‌ترین عوامل قابل اصلاح و پیشگیری‌کننده از کاهش تراکم استخوان است.

وی ادامه داد: مصرف فرآورده‌های لبنی از جمله شیر، ماست، کشک و دوغ کم نمک و …، سبزیجات، حبوبات و میوه‌های تازه و استفاده متعادل از مواد غذایی پروتیئنی مانند ماهی و تخم مرغ و همچنین پرهیز از استفاده بی‌رویه از نوشابه‌های گازدار و قهوه از جمله توصیه‌های غذایی مناسب در پیشگیری از پوکی استخوان است.

خواجه گفت: استفاده مناسب از مکمل‌ها و ویتامین‌ها از جمله ترکیبات حاوی کلسیم و ویتامین D اگر چه می‌توانند نقش مفیدی داشته باشند، ولی به هیچ‌وجه به عنوان جایگزین تغذیه طبیعی و فعالیت فیزیکی نیستند.

او در پاسخ به این سوال که چه زمانی و برای چه افرادی باید سنجش تراکم استخوان را انجام دهیم، تصریح کرد: سنجش تراکم استخوان در خانم‌های بالای ۶۵ سال، یائسگی زودرس و کاهش هورمون‌ها در سن کمتر از ۴۵ سال، خانم‌های یائسه‌ای که به‌دنبال ضربات خفیف دچار شکستگی می‌شوند یا به دلایل دیگری در معرض خطر پوکی استخوان هستند و مردان بالای ۷۰ سال، و افرادی که سابقه بیش از سه ماه مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتون) دارند، توصیه می‌شود.

متخصص طب فیزیکی درخصوص درمان، توان‌بخشی و ورزش‌های مناسب پوکی استخوان خاطرنشان کرد: درمان‌های پوکی استخوان شامل درمان‌های دارویی، جراحی (در صورت شکستگی) و غیرجراحی و غیر دارویی است. درمان‌های دارویی شامل کلسیم، ویتامین D، بیسفسفوناتها (خوراکی یا تزریقی)، دنوزوماب، هورمون پاراتیروئید و … می‌شودد.

وی افزود: انجام ورزش‌های مفید در پیشگیری و درمان کاهش تراکم استخوان برحسب شدت کاهش تراکم، ویژگی‌های فردی و جسمی، وجود بیماری‌های زمینه‌ای و علاقه و دسترسی افراد متفاوت است. به طور کلی ورزش‌های تحمل‌کننده وزن، ورزش‌های تعادلی و ورزش‌های تقویت‌کننده عضلات، راست‌کننده ستون فقرات پشتی از بهترین ورزش‌های رایج در مبتلایان به پوکی استخوان به شمار می‌رود. خواجه متذکر شد: ورزش‌هایی که حین انجام آن ناحیه کمر و پشت به جلو خم می‌شود در مبتلایان به پوکی استخوان ممنوع است و امکان دارد احتمال شکستگی مهره‌های ستون فقرات را افزایش دهد. همچنین ورزش‌های آبی و شنا، اگر چه در افزایش تراکم مفید نیستند ولی به دلیل اثرات مفید قلبی و عروقی و نیز سودمندی‌شان در ایجاد تناسب اندام، از جمله ورزش‌های مورد توصیه به حساب می‌آیند