نان بُری فیلترینگ

صادق غفوریان- روزنامه خراسان/​​​​وقتی آمارهای رسمی می گوید، بیش از ۸۵ درصد کاربران از فیلترشکن استفاده می کنند،  یعنی سیاست «فیلترینگ» کاملا شکست خورده است. جدا از تبعات منفی بر ترافیک اینترنت و ایجاد محدودیت در پهنای باند، رونق به جیب مافیای فیلترشکن فروشان، از میان بردن امنیت سایبری و امکان دسترسی به هرگونه محتوای غیراخلاقی، خسارات گسترده آن به اقتصاد دیجیتال و محدودیت در کسب و کارهای دیجیتال را نمی توان نادیده انگاشت.
وزیر اقتصاد روز گذشته در صفحه شخصی خود در ایکس، ضمن انتقاد مجدد از فیلترینگ فضای مجازی، دلایلی را برای رفع فیلترینگ برشمرده و تاکید می کند که سیاست فیلترینگ، به هیچ وجه مدبرانه نیست:
۱-استفاده ۸۰ درصد مردم کشورمان از فیلترشکن و تشکیل بازار بزرگ سیاه در پهنه  اقتصاد کشور تحت عنوان فیلترشکن فروشی که بنا بر برخی گزارش‌ها با اقتصاد رسمی ارتباطات کشور برابری دارد.
۲-خسارت ده‌ها هزار میلیارد تومانی کسب و کارهای اینترنتی و گره خوردن معیشت و درآمد و خدمات گروه‌های عمده‌ای از مردم به بسترهای شبکه‌های اجتماعی.
۳-آسیب جدی فیلترینگ به امنیت اقتصاد دیجیتال و در معرض خطر قرارگرفتن شبکه اینترنت کشور.
۴-تهدید آزادی‌های مشروع مردم و جامعه، تأثیر منفی در روند پیشرفت و توسعه کشور دارد. لذا، فیلترینگ از این جهت یک مانع دربرابر توسعه و پیشرفت کشور است.
استفاده ۸۰ تا ۹۰ درصدی از فیلترشکن ها
اما قبل از ورود به دنیای اعداد و ارقام خسارات فیلترینگ به اقتصاد دیجیتال، خوب است در مروری کلی به میزان استفاده از فیلترشکن ها از وضعیت نگران کننده این ارقام بیشتر آگاه شویم. در دو سال گذشته، برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی از آن بوده است که حدود ۹۰ درصد ایرانیانی که از اینترنت استفاده می‌کنند، دارای فیلترشکن پولی یا رایگان هستند. انجمن تجارت الکترونیک تهران نیز در گزارشی که تیرماه سال گذشته از وضعیت اینترنت منتشر کرده بود، اعلام کرد که ۹۶ درصد از مردم از فیلترشکن استفاده می‌کنند. روزهای قبل(۲۳ آبان) ضرغامی عضو شورای عالی فضای مجازی به نقل از وزیر ارتباطات نوشت: «وزیر ارتباطات در جلسه‌ شورای عالی فضای مجازی گفت، بالغ بر ۸۵ درصد کاربران از فیلترشکن استفاده می‌کنند و گردش مالی آن هم به ۲۰ همت می‌رسد.» البته که درباره میزان گردش مالی فروش فیلترشکن تاکنون ارقامی تا ۶۰ هزار میلیارد تومان نیز از سوی نمایندگان مجلس مطرح شده است.
تاثیر ۴۰ تا ۸۰ درصدی فیلترینگ بر فروش
اما این که فیلترینگ، چگونه «نان بُری» می کند، پرسشی است که برای پاسخ باید به بررسی های مراکز مرتبط با این امر مراجعه کنیم. طبق بررسی انجام شده توسط مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران در ارتباط با اثر فیلترینگ بر فروش آنلاین کسب‌وکارهای اینترنتی، بیش از ۴۱ درصد پاسخ‌دهندگان مقدار اثرگذاری فیلترینگ بر فروش خود را ۴۰ تا ۸۰ درصد تخمین زده‌اند.
اینستاگرام ۵۵ درصد، سروش پلاس ۵ درصد
حال وقتی گفته می شود، فیلترینگ، چگونه فضای کسب و کار را محدود می کند، این آمار هم قابل تامل است: نشریه تحلیلی پیوست می نویسد: نزدیک به ۴۰ درصد از کل کسب‌وکارهای اینترنتی در کنار وب‌سایت، یکی از شبکه‌های اجتماعی را به‌عنوان مسیر دیگری برای ارتباط با مشتری و فروش انتخاب کرده‌اند. مهم‌‌ترین و پرکاربرد‌ترین شبکه‌های اجتماعی مورد استفاده عبارت‎اند از: اینستاگرام با ۵۵ درصد، تلگرام با ۴۱ درصد، واتس‌اپ با ۳۷ درصد، ایتا با ۲۱ درصد، روبیکا با ۱۴ درصد، بله با ۱۱ درصد و سروش‌پلاس با پنج درصد. براساس یافته‌های حاصل از پرسشنامه‌ها، کمی بیشتر از ۵۷ درصد کسب‌وکار‌ها برای فروش یا بازاریابی محصولات صرفاً از شبکه‌های اجتماعی خارجی استفاده می‌کنند و شبکه‌های اجتماعی داخلی تنها انتخاب ۰٫۸ درصد کسب‌وکار‌هاست. گزارش‌های مختلفی از تأثیر محدودیت‌‌ها و قطع اینترنت بر کسب‌وکار‌ها در دست است که نشان می‌دهد طی ماه‌های پس از شهریور ۱۴۰۱ تقریبا هیچ بخشی از صنعت رایانه‌ای کشور از دامنه وسیع این خسارت در امان نبوده است.
۱.۵ میلیون دلار برای هر ساعت
بر اساس آماری که نت بلاکس (موسسه تخصصی بین المللی رصد امنیت سایبری) منتشر کرده، خسارت ناشی از قطعی اینترنت در ایران، حدود ۱٫۵ میلیون دلار برای هر ساعت یعنی روزانه خسارتی تقریباً ۳۶ میلیون دلار برآورد شده است. در کنار این آمار، نتایج گزارش سازمان نظام صنفی رایانه‌ای ایران در سال ۱۴۰۱ حاکی از این بود که نتیجه نظرسنجی از ۱۰۴ کسب‌وکار اینترنتی پیش‌بینی کرده بود، در صورت تداوم روند فیلترینگ کشور به‌طور متوسط، روزانه ۱۴٫۱۷ میلیارد تومان کسب‌وکارهای اینترنتی کاهش فروش خواهند داشت.
اقتصاد دیجیتال ایران نصف میزان جهانی
بررسی آمار کلی حوزه اقتصاد دیجیتال ایران، هم‎اکنون بنابر آمار، از سهم ۸ درصدی از تولید ناخالص داخلی حکایت دارد. در حالی که به طور متوسط در جهان، این نسبت ۱۵ درصد است و در مورد بعضی کشورها مثل چین به بیش از ۴۰ درصد هم می‌رسد. بعضی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که تا پایان برنامه هفتم توسعه این نسبت در ایران می‌تواند به ۱۲ درصد برسد.
تکلیف برنامه هفتم؛ ۱۵ درصد
برنامه هفتم توسعه نیز که از ابتدای امسال تا پایان ۱۴۰۷ تکالیف اجرایی کشور را تعیین می کند، سهمی معادل ۱۵ درصد را برای اقتصاد دیجیتال مشخص کرده است.
به نظر می رسد، سیاست‎گذاران حوزه سایبری کشور با رویکرد عقلانی و به دور از تصمیم سازی های ناکارآمد، در روند کنونی تجدیدنظر کنند که بی شک این تجدیدنظر و تغییر روش، بنابر دیدگاه اغلب کارشناسان به صواب نزدیک تر است.